Του Κυριάκου Παπαγεωργίου
Τέτοιος διαχρονικός συνωστισμός προσώπων σε άλλη πόλη – και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα – δεν έγινε ποτέ. Πρόσωπα μυθικά και ιστορικά, βασιλιάδες, αυτοκράτορες, στρατηγοί, Απόστολοι, περιηγητές, μύστες, εταίρες, ρήτορες και θεοί, κοσμούν την ανθρώπινη πινακοθήκη της Κορίνθου, που είτε πέρασαν από εκεί είτε άφησαν το στίγμα τους με τον έναν ή τον άλλον τρόπο…
Να προχειρολογήσουμε; Περίανδρος, Κύψελος, Σίσυφος, Βελλερεφόντης, Πόλυβος, Οιδίποδας, Κρέων, Γλαύκη, Μήδεια, Απόλλωνας, Ποσειδώνας, Αφροδίτη, Διογένης ο Κυνικός, Λαΐδα, Αρίστιππος, Δημοσθένης, Στράβων, Παυσανίας, Αδριανός, Απόστολος Παύλος, και πάει λέγοντας…
Α, να μην ξεχάσουμε και τον Αρίωνα, που κατά τον Ηρόδοτο θεωρείται ο πρώτος που σύνθεσε διθύραμβο, του έδωσε όνομα και τον παρουσίασε στην Κόρινθο.
Το μικρό αυτό χρονικό της Κορίνθου αρχίζει με τον Στράβωνα και τελειώνει με τον Απόστολο Παύλο. Μπαλαντέρ ένα ρήμα διαχρονικής σημασίας για την Κόρινθο…
*
Πάντως, την πιο χαρακτηριστική ατάκα για την Κόρινθο την πέταξε ο γεωγράφος Στράβων, που έδωσε το στίγμα της ταυτότητας, του πλούτου και της ανάπτυξης της τεράστιας αυτής πολιτείας των αρχαίων χρόνων. Μιας πολιτείας που κατέχει εξάλλου και την πιο νευραλγική θέση στον παγκόσμιο γεωγραφικό χάρτη.
Ποιο ήταν το νόημα που έδιναν στη ρήση αυτή του Έλληνα γεωγράφου από τον Πόντο που επισκέφτηκε την Κόρινθο και τάχασε από τον πλούτο της; Τον καθοδηγούσε ασφαλώς ο Ηρόδοτος που έλεγε πως «κάθε γυναίκα πρέπει μια φορά στη ζωή της να πάει στον ναό της Αφροδίτης και να συνευρεθεί με έναν άγνωστό της»…
Πέρασαν τα χρόνια κι η Κόρινθος κρατούσε καλά τόσο από τον υπερβολικό πλούτο που συγκέντρωνε, όσο και από την εξαιρετικά υψηλού επιπέδου πορνεία της που ήταν παγκόσμια φημισμένη. Ώσπου απεκεί πέρασαν κάποτε οι Ρωμαίοι. Και τι έκαμαν; Την κατέσκαψαν και την ανέστησαν πάλι…
Πώς έγινε αυτό; Το 146 π.Χ. ο ύπατος Λεύκιος Μόμμιος και οι ρωμαϊκές λεγεώνες του ξεθεμέλιωσαν την Κόρινθο. Ο Στράβων μάλιστα ισχυρίζεται πως οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν εκ θεμελίων την Κόρινθο επειδή οι πολίτες της τους διαβωμολοχούσαν πετώντας τους βρομιές («καταντλήσαι βόρβορον»).
Ύστερα όμως από 190 χρόνια ένας άλλος Ρωμαίος, ο Ιούλιος Καίσαρ, κατανοώντας τη στρατηγική θέση της Κορίνθου, κι επειδή η περιοχή είχε μείνει για μεγάλο διάστημα σε κατάσταση ερημώσεως, την επανίδρυσε και μάλιστα ως ρωμαϊκή επαρχία με τον τίτλο Colonia Laus Julia Corinthiensis επαναφέροντας όλα τα θρησκευτικά και λατρευτικά πρότυπα και συνήθειες των Ελλήνων. Σύμφωνα δε με τον Στράβωνα η Κόρινθος εποικίσθηκε από ξένους απελεύθερους, με αποτέλεσμα η κορινθιακή κοινωνία να μπασταρδέψει αποκτώντας πολυφυλετικό χαρακτήρα.
Το γεγονός ότι η πόλη ήταν συνδεδεμένη με την πορνεία και τα σεξουαλικά όργια ανάγκασε τον Παύλο να ασχοληθεί μαζί τους γράφοντας τις δυο μνημειώδεις Επιστολές του προς τους Κορινθίους.
Εκείνη την εποχή – την εποχή του Απόστολου Παύλου – το ρήμα κορινθιάζεσθαι είχε πάρει τέτοια σημασία που όλοι το εννοούσαν ως έκλυση των ηθών λόγω βέβαια και της ευμάρειας που με εκπληκτική ταχύτητα επανήλθε στην πόλη.
*
Η γεωγραφική θέση της Κορίνθου ήταν – και είναι – τέτοια που ευνοούσε το εμπόριο Ανατολής και Δύσης, αφού οι έμποροι μέσω του στενού διάπλου της Πελοποννήσου γλιτώνανε τον γύρο της – κάπου εξακόσια ναυτικά μίλια.
Ξεφόρτωναν τα εμπορεύματά τους – αν προέρχονταν από την Ανατολή – στο λιμάνι των Κεγχρεών, ανατολικό λιμάνι της Κορίνθου, τα μετέφεραν με άμαξες, σε δίολκο, έως το δυτικό λιμάνι του Λεχαίου κι από εκεί συνέχιζαν με άλλα πλοία για τη Δύση. Το ίδιο γινόταν αν τα εμπορεύματα είχαν προορισμό την Ανατολή.
Λόγω του συγχρωτισμού της με όλα τα φύλα της υδρογείου, η Κόρινθος εξελίχθηκε σε μητροπολιτικό κέντρο που ήταν διαποτισμένο, καθώς γράφει ο Χένρυ Μόρτον, με τα βίτσια όλων των εθνοτήτων, που χρησιμοποιούσαν τα δυο της λιμάνια.
Ο Γκάυ Σάντερς, Βρετανός αρχαιολόγος, που είχε τη φροντίδα των ανασκαφών στην Κόρινθο, για χρόνια, έφερε στην επιφάνεια, ανάμεσα σε άλλα κτίρια, και οίκους ανοχής που κοσμούνταν με νωπογραφίες που παρουσίαζαν τη θεά Αφροδίτη να περιβάλλεται από αγαλματίδια με ερωτικές παραστάσεις.
*
Αλλά ο πλέον αξιόπιστος πληροφοριοδότης για όλα σχεδόν τα μνημεία που είχαν ανεγερθεί στην πόλη του Σισύφου, υπήρξε ο Παυσανίας, ο οποίος, αφού γύρισε όλα τα προάστια και την περίμετρο, μπήκε στην πόλη και ξεκοκάλισε το ιεροπρακτικό της τοπίο. Πέρασε πρώτα από το άλσος του Κρονείου, μέσα στο οποίο ήταν θαμμένος ο Διογένης από τη Σινώπη, αλλά και το τέμενος του Βελλερεφόντη, του Κορίνθιου μυθικού ήρωα. Στο ίδιο άλσος ο Παυσανίας είδε και τον ναό της Μελαινίδος Αφροδίτης, καθώς επίσης και το μνήμα της εταίρας Λαΐδας με επιτύμβιο άγαλμα που παρίστανε μια λέαινα που κρατάει ένα κριάρι στα πόδια της.
Η Λαΐς, προικισμένη και περίφημη εταίρα, γεννημένη στη Σικελία, είχε απαχθεί και πωλήθηκε στην Κόρινθο, όπου κατάφερε με τα κάλλη και την ευφυία της να γίνει το σύμβολο της πόλης…
*
Αν ωστόσο ο Μόμμιος κατέστρεψε την πόλη εκ θεμελίων αφήνοντας από τη μανία του και κανένα ιερό και όσιο της αρχαίας λατρείας, ένας άλλος «εθνικός ευεργέτης», θεματοφύλακας των ιερών και των οσίων της ορθόδοξης βυζαντινής αυτοκρατορίας, ο Μέγας Θεοδόσιος, έκανε κάτι πιο απλό: Ξεθεμέλιωσε όλους τους αρχαίους ναούς, βωμούς, μνημεία, ιερά και αγάλματα που είτε είχαν διασωθεί από την εποχή της κλασικής δόξας της αρχαίας Κορίνθου είτε είχαν ξανακτισθεί, με τη φροντίδα και την καλλιτεχνική επίβλεψη των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, του Αδριανού και του Μάρκου Αυρηλίου…
Αλλά πώς και γιατί έγινε τόσο διάσημη η πόλη του Σισύφου, ώστε να προκαλέσει την οργή, αλλά και την επίσκεψη, και μάλιστα δυο φορές, του Αποστόλου Παύλου;
*
Όπως είναι γνωστό, η Λαΐδα υπήρξε η διασημότερη εταίρα της ανθρωπότητας. Έζησε την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου και κατάφερε να κάμει τόσο διάσημα σε ολόκληρον τον τότε γνωστό κόσμο τα προσόντα της, αλλά και την εξυπνάδα και ομορφιά της, που ανάγκασε τον Ρωμαίο ποιητή Προπέρτιο να πει γι’ αυτήν: «Όλη η Ελλάδα έλιωνε από πόθο μπροστά στην πόρτα της»…
Ήταν τόσο περιζήτητη που τολμούσε να ζητάει υπέρογκα ποσά από τους πελάτες της. Η παροιμιώδης δε έκφραση «ου παντός ανδρός ες Κόρινθον έσθ’ ο πλους» ότι δηλαδή δεν είναι για όλους τους άντρες η Κόρινθος, σημαίνει ότι οι τιμές της εταίρας Λαΐδας ήταν τόσο τσουχτερές, που δεν μπορούσαν να τις πληρώσουν όλοι. Πελάτες της υπήρξαν διάσημα ονόματα της αθηναϊκής σκηνής, όπως φερ’ ειπείν ο μεγάλος Αθηναίος ρήτορας Δημοσθένης που ήταν ένας από τους εραστές της.
Ωστόσο η Λαΐδα ήταν για την Κόρινθο όχι μόνο το σύμβολο της ομορφιάς και του αισθησιασμού, αλλά και της μόρφωσης και καλαισθησίας. Εκείνο πάντως που δεν άντεξε ήταν η αδιαφορία του κυνικού φιλόσοφου Διογένη που ήταν μεν θαυμαστής της, αλλά δεν έδινε δεκάρα για να συνευρεθεί μαζί της, έστω κι αν η ίδια του πρόσφερε μια «νύχτα» δίχως πληρωμή.
Ο Διογένης στο τέλος υπέκυψε και πήγε στο ανάκτορο της Λαΐδας, μα εκείνη τον κορόιδεψε βάζοντας στη θέση της μια ηλικιωμένη υπηρέτριά της. Το άλλο πρωί τον έκανε βούκινο σε ολόκληρη την Κόρινθο. Ωστόσο ο Διογένης δεν είχε πει την τελευταία του λέξη: «Λύχνου σβεσθέντος πάσα γυνή Λαΐς»…
Η εταίρα εντυπωσιάστηκε από το πνεύμα του φιλόσοφου και του πρόσφερε μια πραγματική νύχτα μαζί της. Όταν το έμαθε ο επίσημος αγαπημένος της Λαΐδας Αρίστιππος, ο ιδρυτής της ηδονιστικής σχολής, ότι η εταίρα πέρασε μια νύχτα με τον Διογένη, είπε στους Κορίνθιους την παρακάτω φράση που έμεινε ιστορική:
«Εγώ την πληρώνω για να ευχαριστεί εμένα, όχι για να μην ευχαριστεί τους άλλους…».
*
Αυτές ήταν πάνω κάτω οι συνθήκες που επικρατούσαν στην Κόρινθο, όλες τις εποχές της ακμής και της παρακμής της. Ώσπου από την πόλη πέρασαν, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, ο Στράβων, ο Παυσανίας και ο Απόστολος Παύλος.
Και ήρθε στην επιφάνεια το ρήμα κορινθιάζεσθαι! Τι μπορεί να εσήμαινε αυτό στα χρόνια του Παύλου;
Ας ξεφυλλίσουμε τόσο τις Επιστολές του, όσο και τις ερμηνείες που δίνουν φωτισμένα μυαλά της Παύλειας ιδεολογίας.
Όταν ο Παύλος έγραφε «τα γαρ βλεπόμενα πρόσκαιρα, τα δε μη βλεπόμενα, αιώνια» (Β’ Προς Κορ. 4:16-18) εννοούσε ασφαλώς τις ηδονικές παρεκτροπές των Κορινθίων. Η Κόρινθος ήταν αρτισύστατη κι εύπορη κοινωνία, όταν την επισκέφτηκε για πρώτη φορά ο Παύλος, μια κοινωνία αρκετά έκλυτη. Έτσι λοιπόν όταν ο Παύλος ήρθε αντιμέτωπος με τους ηθικούς και κοινωνικούς κώδικες που κυριαρχούσαν στην Κόρινθο και οι οποίοι θύμιζαν άγρια Δύση, πρέπει να κλονίστηκε. H πόλη ήταν ταυτισμένη με τη σεξουαλική ακρασία και τη λαγνεία, γεγονός που συνιστά και το υπόβαθρο της Επιστολογραφίας του Παύλου, ώστε το ρήμα κορινθιάζεσθαι να έχει καταντήσει συνώνυμο με την έκλυση των ηθών.
Στις δυο Επιστολές του ο Παύλος προσπαθεί να συμμαζέψει τα πράγματα που βλέπει να έχουν πάρει μεγάλο κατήφορο και απευθυνόμενος στους Κορίνθιους τους λέει: «Να μη συναναστρέφεστε ανθρώπους που έχουν ανήθικη διαγωγή» (Α’ Κορ. 5:9).
Και βέβαια στους Κορίνθιους απευθύνεται, όταν τους μιλάει για την αγάπη. Εδώ κλονίζει τους ερωτομανείς Κορίνθιους αποδεικνύοντας την ιδιοφυή επινοητικότητα που τον διακρίνει.
Σμιλεύει μια από τις υψηλότερες ποιητικές δωρεές της Χριστιανικής διδασκαλίας στην ανθρωπότητα. Τον ύμνο στην αγάπη. Ο ύμνος αυτός αποτελεί την πιο χαρακτηριστική περικοπή από όλη την Καινή Διαθήκη κι ίσως από όλη την Αγία Γραφή:
«Aν δεν έχω αγάπη για τους άλλους, γέγονα χαλκός ηχών και κύμβαλον αλαλάζον».
«Εκείνος που αγαπάει έχει μακροθυμία, έχει και καλοσύνη· εκείνος που αγαπάει δε ζηλοφθονεί· εκείνος που αγαπάει δεν κομπάζει, δεν περηφανεύεται· ξεχνάει το κακό που του έχουν κάνει… Εκείνος που αγαπάει όλα τα ανέχεται· πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει…».
Την ιδέα του «κορινθιάζεσθαι» μου την έδωσε μια εξαντλητική περιήγηση της ευρύτερης πόλης, από το λιμάνι των Κεγχρεών, το αρχαίο Λέχαιο, τους κήπους του Κρονείου και τον Ακροκόρινθο.
Οκτώβρης του ’12