Στα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, χριστιανοί μοναχοί μέσα στα εργαστήρια γραφής που λειτουργούσαν τότε σε μοναστήρια, ασχολούνταν με την αναπαραγωγή χειρόγραφων βιβλίων. Κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας αντιγράφηκαν στα περίφημα σκριπτόρια εκείνης της εποχής, πολύ πριν εφευρεθεί η τυπογραφία. Καθένας από τους αρχαίους ετούτους κώδικες, όπως λέγονται οι συλλογές χειρόγραφων από περγαμηνή, πάπυρο ή χαρτί, που στερεώνονταν σε ένα σώμα με τη μορφή βιβλίου, κρύβει τη δική του ιστορία που προσπαθεί να ανακαλύψει η επιστήμη της παλαιογραφίας.
Ο Δρ Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, κάτοχος διδακτορικού διπλώματος με αντικείμενο τη βυζαντινή θεολογία και την ελληνική παλαιογραφία, θα διδάξει στο σεμινάριο που διοργανώνει η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών Βόλου, το οποίο προσέλκυσε το ενδιαφέρον δεκάδων ανθρώπων κάθε ηλικίας. Ο Κυκλαδίτης επιστήμονας, ο οποίος κατάγεται από την Αντίπαρο, τον τελευταίο ενάμιση χρόνο βρίσκεται στον Βόλο, έπειτα από δεκαετή παραμονή στο εξωτερικό και πιο συγκεκριμένα στην Καλιφόρνια και στο Λονδίνο. Εγκαινίασε τη συνεργασία του με την Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών με ένα φιλόδοξο project, που υπόσχεται σε όσους παρακολουθήσουν το σεμινάριο να γνωρίσουν τη μαγεία που κρύβει η μελέτη των ανεκτίμητων θησαυρών από τη Βυζαντινή περίοδο και την Αναγέννηση μέχρι τα μεταβυζαντινά χρόνια.
«Η ανταπόκριση ήταν πολύ μεγαλύτερη από την αναμενόμενη, γι’ αυτό και δημιουργήσαμε τελικά τρία τμήματα. Δεν απορρίψαμε καμία αίτηση, έχοντας πάντοτε στο μυαλό μας τη σκέψη ότι έτσι θα μπορέσουν να γνωρίσουν την παλαιογραφία όσο το δυνατόν περισσότεροι και να αποκτήσουν τις ικανότητες να μπορούν να διαβάζουν αρχαία χειρόγραφα. Κατ’ επέκταση να έρθουν σε άμεση επαφή με πηγές του ελληνικού πολιτισμού», σημείωσε ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός στον απόηχο της πρώτης συνάντησης που έγινε την περασμένη Δευτέρα.
Περίπου 60 άτομα, μεταξύ των οποίων και τρεις κληρικοί, έδειξαν ενδιαφέρον να παρακολουθήσουν το σεμινάριο, που θα διαρκέσει τρία ακαδημαϊκά εξάμηνα. Στο πλαίσιο δε της πρακτικής άσκησης που θα κληθούν να κάνουν οι σπουδαστές υπό την επίβλεψη του διδάσκοντος, θα είναι η κριτική έκδοση ενός κειμένου που θα επιλεγεί από συλλογές χειρόγραφων που διασώζονται στη Μαγνησία. «Στις ιστορικές βιβλιοθήκες της Ζαγοράς και των Μηλεών, αλλά και σε μονές που υπάγονται στη δικαιοδοσία της Μητρόπολης Δημητριάδος, υπάρχουν αξιόλογες συλλογές. Δεν θα περιοριστούμε στη μελέτη μόνο ψηφιακών αρχείων. Οι σπουδαστές θα έχουν την ευκαιρία να δούνε από κοντά τέτοια χειρόγραφα», σημείωσε ο κ. Παλαιολόγος, ο οποίος στη συνέχεια αναφέρθηκε σε όλα αυτά που καθιστούν γοητευτικό τον κόσμο του χειρόγραφου βιβλίου: «Αυτό που μπορώ με βεβαιότητα να πω είναι πως κάθε χειρόγραφο κουβαλά τη δική του ιστορία. Όταν πιάνεις ένα βιβλίο στα χέρια σου, παρατηρείς πολλά πράγματα, που μαρτυρούν και την προέλευσή του. Ειδικά στα χρόνια του Μεσαίωνα τα βιβλία ήταν ένα ακριβό αγαθό και δεν είχαν όλοι την οικονομική δυνατότητα να τα προμηθευτούν. Πρωτίστως ένα βιβλίο δείχνει σε ποιον απευθυνόταν. Για παράδειγμα σε κάποιον μητροπολίτη ή μέλος της αυτοκρατορικής αυλής».
Από εκεί και πέρα, γίνεται αξιολόγηση των χαρακτηριστικών κάθε κώδικα. «Το δέσιμο ενός βιβλίου, εάν χρησιμοποιήθηκε δέρμα ζώου για το εξώφυλλο ή εάν η βιβλιοδεσία έγινε σε Δύση ή Ανατολή, μέχρι και τα υδατόσημα πάνω στο χαρτί – μοναδικά για κάθε εργαστήριο -, το στυλ γραφής που χαρακτήριζε κάθε σκριπτόριο, είναι ορισμένα μόνο από τα στοιχεία που μελετά η παλαιογραφία», πρόσθεσε έπειτα ο μεταδιδακτορικός συνεργάτης στο διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα «Thomas de Aquino Byzantinus», το οποίο υλοποιείται σε συνεργασία με ερευνητές και πανεπιστήμια των Η.Π.Α. και της Ευρώπης.
Όμως, για τον κ. Παλαιολόγο, το χειρόγραφο φανερώνει και κάτι ακόμη πιο σημαντικό: «Πέρα από Ιστορία, μας χαρίζουν γνώση. Όσο πιο πολλά αντίγραφα διασώζονται από ένα βιβλίο, αυτό σημαίνει ότι μιλάμε για best-seller της εποχής του. Θεολογικά, κυρίως, έργα και συγγράμματα κλασικών συγγραφέων ήταν τα είδη που ενδιέφεραν τον περισσότερο κόσμο», κατέληξε με νόημα ο Κυκλαδίτης παλαιογράφος.