Του Νίκου Κυριαζή,
ομότιμου καθηγητή Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Με την αντιπαλότητα ΗΠΑ – Κίνας να εντείνεται και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο κόσμος φαίνεται να διαιρείται ξανά σε 2 στρατόπεδα όπως στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Αν και οι ονομασίες δεν είναι δημοκρατίες εναντίον κομμουνισμού, όπως τότε, τα βασικά χαρακτηριστικά δεν έχουν αλλάξει, δημοκρατικές χώρες – κράτη δικαίου από τη μια, εναντίον αυταρχικών ολοκληρωτικών καθεστώτων από την άλλη, χωρίς να παραβλέψουμε και ενδιάμεσες γκρίζες ζώνες, όπως με την Τουρκία, που υποτίθεται πως είναι δημοκρατική αλλά όχι κράτος δικαίου και έχει ηγεσία αυταρχική ή την Ινδία, που είναι η μεγαλύτερη δημοκρατία, εχθρός της Κίνας, αλλά δείχνοντας ανοχή και συνεχίζοντας τις εμπορικές σχέσεις με τη Ρωσία, σύμμαχος του εχθρού της, της Κίνας.
Η Ελλάδα έχει πάρει σαφή θέση στο πλευρό των δημοκρατιών στο θέμα της Ρωσίας, αλλά ως προς την Κίνα, δεν έχει πάρει σαφή θέση, δικαιολογημένα μέχρι τώρα, λόγω των μεγάλων κινεζικών επενδύσεων στην Ελλάδα, με κύρια την Cosco στον Πειραιά. Πόσο, όμως, θα μπορεί να μην επιλέγει στρατόπεδο, όσο θα μεγαλώνει η ένταση ΗΠΑ – Κίνας, και όσο ο διαχωρισμός των δυο στρατοπέδων θα μεγαλώνει;
Αν η ΕΕ κατορθώσει μελλοντικά να αποκτήσει Κοινή Εξωτερική Πολιτική, τότε η επιλογή της Ελλάδας θα λυθεί στα πλαίσια αυτά. Μέχρι τότε, η Ελλάδα θα πρέπει να κάνει τις επιλογές της προσεκτικά μεν, αλλά αναπόφευκτα. Στο πλαίσιο της προσπάθειας της Δύσης να αποκτήσει ξανά σχετική αυτάρκεια σε βασικούς τομείς (μικροτσίπ, υγειονομικά αναλώσιμα κ.λπ.) η Ελλάδα θα πρέπει να προσπαθήσει να μειώσει την εξάρτησή της από την Κίνα.
Άποψή μου είναι πως παρά την τωρινή διαφορά των ΑΕΠ, η Ινδία θα ισχυροποιηθεί περισσότερο στο μέλλον, ενώ η Κίνα θα αρχίσει να υποχωρεί. Η Ινδία θα ξεπεράσει σύντομα πληθυσμιακά την Κίνα, έχοντας, όμως, πολύ νεότερο πληθυσμό από τον δημογραφικά γερασμένο της Κίνας. Συγχρόνως, οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης της Ινδίας φαίνεται να μεγαλώνουν, της Κίνας, αν και ακόμα γρήγοροι, μειώνονται, με αποτέλεσμα η διαφορά ΑΕΠ να μειώνεται.
Η Κίνα, εκτός από το δημογραφικό, χαρακτηρίζεται από ένα κλειστό αυταρχικό σύστημα, δεν είναι κράτος δικαίου, οι ανισότητες είναι μεγάλες και μεγαλώνουν και η διαφθορά επίσης όπως φαίνεται από τις καταδίκες κατά την πρόσφατη εκστρατεία κατά της διαφθοράς: Καταδικάστηκαν ένα εκατομμύριο μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας (1% του συνόλου), ανάμεσά τους για πρώτη φορά ασκήθηκε δίωξη κατά μελών της Διαρκούς Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου, σε 20 από τα 205 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, και 160 αξιωματούχων σε επίπεδο υφυπουργών διοικητών περιφερειών και υψηλόβαθμων στελεχών των ενόπλων δυνάμεων.
Όμως το θεσμικό πλαίσιο της Κίνας, όπου το κόμμα ελέγχει έμμεσα την οικονομία και η έλλειψη κράτους δικαίου, κάνουν ενδημικό το φαινόμενο της διαφθοράς (1). Η Κίνα καταπατεί βάναυσα ανθρώπινα δικαιώματα είτε μειονοτήτων όπως τον Ουιγούρων, Χριστιανών και Θιβετιανών είτε αντικαθεστωτικών, που συχνά εκτελούνται για να χρησιμοποιηθούν τα όργανά τους για μεταμοσχεύσεις στο πλαίσιο του «μεταμοσχευτικού τουρισμού». Από το 2000 ώς το 2006 τα κέντρα μεταμόσχευσης αυξήθηκαν από 150 σε 600. Σύμφωνα με έρευνα του 2006 από τον πρώην Καναδό υπουργό Εξωτερικών Nτέιβιντ Κιλγκουρ με τίτλο Bloody Harvest, οι τιμές για καρδιά είναι 130 – 160.000 δολάρια και για πάγκρεας 150.000. Αρκετές χώρες (Ιταλία, Ισραήλ, Ισπανία, ΗΠΑ, Βρετανία κ.λπ.) έχουν απαγορεύσει αυτές τις πρακτικές για τους υπηκόους τους.
Εκτός, όμως, από το πολιτικό σύστημα, η Κίνα είναι ξένη προς τον δυτικό και ελληνικό πολιτισμό. Πάντα ήταν ένα απολυταρχικό κράτος που ποτέ δεν γνώρισε τη δημοκρατία. Δεν υπήρξε ποτέ κράτος δικαίου. H κομφουκιανή φιλοσοφία ουσιαστικά υποστήριζε την αυταρχικότητα της κεντρικής (τότε αυτοκρατορικής) εξουσίας. Αρχές όπως ισονομία και πολιτική ισότητα, ήταν και είναι άγνωστες. Ακόμα και ορισμένες διατροφικές συνήθειες μας είναι απεχθείς, όπως η κατανάλωση σκύλων ή εξωτικών ζώων, από όπου προήλθε και η πανδημία Covid. Όλα αυτά, χωρίς να παραβλέπουμε τον υψηλό κινεζικό πολιτισμό στην ποίηση (Li Po, Tu Fu, Wang Wei και πολλοί άλλοι), ζωγραφική, επιστήμες κλπ. (2)
Αντίθετα η Ινδία, παρά τα κάποια προβλήματα που αντιμετωπίζει, παραμένει δημοκρατία από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας το 1947, ενώ σύμφωνα και με τον Ινδό νομπελίστα Amartya Sen (3) πρωτοδημοκρατικά πολιτεύματα είχαν εμφανιστεί σε περιοχές της Ινδίας. Οι δε πολιτικές και πολιτισμικές επαφές Ινδία ς- Ελλάδας είναι πολύ παλιές, τουλάχιστον από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στη βορειοδυτική Ινδία υπήρχε κράτος για περίπου σχεδόν 3 αιώνες με βασιλείς μακεδονικής καταγωγής, με ελληνικά ονόματα όπως Δημήτριος, Μένανδρος Στράτων, Ανταλκίδας, Ιππόστρατος (τελευταίος ελληνο-ινδός βασιλιάς περίπου ώς το 80 π.Χ.). (4)
H Ελλάδα λοιπόν πρέπει να αναπτύξει πολύ πιο στενούς δεσμούς, κάθε μορφής με την Ινδία. Ενώ σε ελληνικά πανεπιστήμια, όπως της Θεσσαλίας, υπάρχουν Ινστιτούτα Κομφούκιος, από όσο γνωρίζω δεν υπάρχουν αντίστοιχα ινδικά. Επίσης δεν υπάρχει καμία έδρα ή ινστιτούτο ελληνικών σπουδών σε ινδικό πανεπιστήμιο, κατά αντιστοιχία αμερικανικών, αγγλικών κ.λπ. Ο κρατικός και ιδιωτικός τομέας πρέπει να καλύψουν αυτό το κενό, όσο το δυνατό πιο γρήγορα, και τα ελληνικά πανεπιστήμια με ινδικά. Ας μην παραβλέπουμε πως η Ινδία τον 1,4 δισ. κατοίκων διαθέτει περίπου 1.200 πανεπιστήμια, από τα οποία μερικά ανερχόμενα στη διεθνή κατάταξη.
1. Για εκτενή ανάλυση, δείτε Branco Milanovic Καπιταλισμός χωρίς αντίπαλο, Πόλις 2020, σελ. 132-170.
2. Για να μην θεωρηθεί πως διατίθεμαι εχθρικά προς την Κίνα, το Ίδρυμα Κώστας και Άρτεμις Κυριαζή χρηματοδότησε τη δημιουργία βιβλιοθήκης στο Ινστιτούτο Ελληνικών Σπουδών του πανεπιστημίου Tianjin (πόλη επίνειο του Πεκίνου) και βράβευσε την κ. Li, εκδότη του China and the World Cultural Exchange σε μια περίοδο (2006-2008) που η Κίνα φαινόταν να κάνει κάποια δειλά βήματα εκδημοκρατισμού.
3. Στο The argumentative Indian.
4. Δείτε Romila Thapar «A history of India», Pelican 1966.