«Κατανοώντας την εξέλιξη» και «Σκέψου σαν φυσικός και δες τον Κόσμο με άλλα μάτια»

Του
Μηνά Χαραλαμπίδη,
βιολόγου

Κατανοώντας την εξέλιξη,
Κώστας Καμπουράκης,
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Ο συγγραφέας: Ο Κώστας Καμπουράκης είναι ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης (Τμήμα Βιολογίας και Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών), διευθυντής του επιστημονικού περιοδικού «Science & Education» και της εκδοτικής σειράς «Science: Philosophy, History and Education» των εκδόσεων Springer. Εκτός από το «Understanding Evolution» (Cambridge University Press, 2014, ελλ. έκδ. «Κατανοώντας την εξέλιξη», ΠΕΚ, 2017), έχει γράψει το βιβλίο «Making Sense of Genes» (Cambridge University Press, 2017) και έχει επιμεληθεί τα βιβλία «Newton’s Apple and Other Myths about Science» (Harvard University Press, 2015) και «The Philosophy of Biology: A Companion for Educators» (Springer, 2013). Περισσότερες πληροφορίες περιλαμβάνονται στην ιστοσελίδα του http://kampourakis.com/.
Για την εξελικτική θεωρία έχουν εκδοθεί εξαιρετικά βιβλία, στα οποία παρατίθενται στέρεα επιχειρήματα και στοιχεία που δείχνουν όχι μόνον ότι η εξέλιξη έχει καθορίσει τη μορφή της ζωής στον πλανήτη μας, αλλά και ότι συνιστά την καλύτερη μέχρι τώρα επιστημονική εξήγηση για την προέλευση κάθε βιολογικού φαινομένου. Τότε λοιπόν, γιατί μαίνονται οι δημόσιες διαμάχες σχετικά με την εξέλιξη;
Ο Κώστας Καμπουράκης υποστηρίζει πως η ιδέα της εξέλιξης αντίκειται ψυχολογικά στη διαίσθησή μας, συνεπώς δεν μπορούν εύκολα να την κατανοήσουν όλοι οι άνθρωποι. Επιπλέον, επισημαίνει ότι η εξελικτική θεωρία, όπως και κάθε επιστημονική θεωρία, είναι ένα μέσο για να καταλάβουμε τον φυσικό κόσμο, ότι υπόκειται στον επιστημονικό έλεγχο κι ότι είναι λάθος να την υιοθετούμε δογματικά.
Στο βιβλίο αναπτύσσονται όλες οι πτυχές της εξελικτικής θεωρίας, και ιδίως εκείνες που μας ξενίζουν, αναλύονται τα εννοιολογικά εμπόδια που δυσκολεύουν την κατανόησή της και εξετάζονται διεξοδικά οι σχέσεις της με τη θρησκεία. Όπως τονίζει ο συγγραφέας, η ανθρώπινη ζωή δεν έχει κανέναν εγγενή σκοπό και η κατανόηση της εξελικτικής θεωρίας μπορεί να μας ελευθερώσει απ’ τη μοιρολατρία και να μας επιτρέψει να καταλάβουμε τον φυσικό κόσμο γύρω μας. Κατόπιν μπορούμε να δώσουμε νόημα στη ζωή μας, μέσω της θρησκείας, της φιλοσοφίας, της τέχνης ή όπως αλλιώς θέλουμε.

Σκέψου σαν φυσικός και δες τον Κόσμο με άλλα μάτια,
Τζιμ Αλ-Καλίλι,
Τραυλός

Ο συγγραφέας: Ο Τζιμ Αλ-Καλίλι ΟΒΕ είναι Βρετανός καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ, συγγραφέας και ραδιοτηλεοπτικός παρουσιαστής. Γεννήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου 1962 στη Βαγδάτη (Ιράκ). Ακολούθησε τον Ιρακινό πατέρα του και την Αγγλίδα μητέρα του όταν εγκαταστάθηκαν στην Αγγλία, το 1979. Στη νέα του πατρίδα σπούδασε φυσική στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ. Έλαβε το διδακτορικό του στη θεωρητική φυσική (πυρηνική φυσική, στοιχειώδη σωμάτια) το 1989 και αφού εργάστηκε στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου, επέστρεψε το 1992 στο Σάρεϊ ως καθηγητής Θεωρητικής Φυσικής (όπου, έως σήμερα, διδάσκει κβαντική μηχανική). Επιπλέον, διευθύνει το Τμήμα Επικοινωνίας και Διάδοσης Επιστημονικών Θεμάτων προς το Ευρύ Κοινό (Public Engagement in Science) στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζει την εβδομαδιαία εκπομπή The life Scientific στο BBC Radio 4, όπου – με αφορμή κάποιο επιστημονικό θέμα που τον εντυπωσίασε – προσκαλεί κορυφαίους επιστήμονες και ερευνητές να μιλήσουν στο ευρύ κοινό για τη ζωή και το έργο τους. Από το 2004 έως σήμερα (2020), παρουσιάζει ανελλιπώς τηλεοπτικές εκπομπές (σε σειρές) και επιστημονικά ντοκιμαντέρ (πάντοτε για το ευρύ κοινό). Τα θέματά του εκτείνονται σε όλο το φάσμα των θετικών επιστημών και της Τεχνολογίας (από τη Μεγάλη Έκρηξη, την Ιστορία της Επιστήμης, τα Χημικά Στοιχεία, τη Σκοτεινή Ύλη, το Σύμπαν και το ταξίδι στο Διάστημα, μέχρι τα μυστικά της Πυρηνικής Ενέργειας, τον Ηλεκτρισμό, το Φως, το Χάος, τα παράδοξα της Κβαντικής Μηχανικής, τις ανακαλύψεις και τους πρωτοπόρους της Επιστήμης). Τα βιβλία του «Σκουληκότρυπες, μαύρες τρύπες και χρονομηχανές» (1999), «Quantικά Παράδοξα» (2005), «Οι Δαίμονες της Φυσικής» (2012) και «Ζωή στην κόψη: η εποχή της Κβαντικής Βιολογίας» (2016) (με συν-συγγραφέα τον Johnjoe McFadden, το συγκεκριμένο βιβλίο κατατάχθηκε στη βραχεία λίστα για το βραβείο Winton 2015 της Βασιλικής Εταιρείας), μεταφράστηκαν σε περισσότερες από 22 γλώσσες και κυκλοφορούν στην ελληνική γλώσσα από τον εκδοτικό οίκο Τραυλός. Ο Τζιμ Αλ-Καλίλι είναι εκπρόσωπος του Βρετανικού Ινστιτούτου Φυσικής στα σχολεία και από το 1998 κάνει διαλέξεις πραγματοποιώντας έτσι αυτό που του αρέσει: Να διδάσκει την επιστήμη και τα επιτεύγματά της στους έφηβους και στο ευρύ κοινό. Έχει επισκεφθεί πολλές φορές την Ελλάδα, είτε για διακοπές είτε για την παρουσίαση των βιβλίων του. Ζει στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο Σάουθσι του Πόρτσμουθ, με τη σύζυγό του. Έχουν δύο παιδιά, ένα κορίτσι και ένα αγόρι.
Έγραψα μια ωδή στη Φυσική, αφηγούμαι το ειδύλλιο μαζί της, εκμυστηρεύομαι το πώς σκέφτομαι γι’ αυτήν, ομολογώ τη δίψα μου για την ολοκληρωτική γνώση των νόμων της, αγωνιώ για το πότε θα έρθει το τέλος της!
Προσπαθώντας να κατανοήσω πώς λειτουργεί ο φυσικός κόσμος, αφιέρωσα τη μισή ακαδημαϊκή μου καριέρα στην έρευνα. Την άλλη μισή τη διέθεσα στη διδασκαλία, στην επικοινωνία και στη διάδοση όσων έμαθα.
Όταν ξεκίνησα, πριν από τρεις δεκαετίες, διδάχθηκα ότι βρισκόμασταν ένα βήμα πριν από το τέλος της Φυσικής, μιαν ανάσα πριν από τη Θεωρία των Πάντων.
Σήμερα, βρισκόμαστε ακόμη πιο μακριά από το «νήμα» που ήμασταν έτοιμοι να «κόψουμε» πριν από τριάντα χρόνια. Όλα όσα γνωρίζουμε σήμερα για τη Φυσική μοιάζουν με νησίδα που περιβάλλεται από τον ωκεανό του ανεξερεύνητου. Η σκέψη του φυσικού πυρπολείται όταν συνειδητοποιεί πόσα πολλά υπάρχουν ακόμη να μάθει.
Δεν έγραψα αυτό το βιβλίο για να αφηγηθώ την εξέλιξη της Φυσικής, ούτε για να οραματιστώ το μέλλον της (αφού δεν το γνωρίζω και υποψιάζομαι ότι θα είναι μακρύς ο δρόμος). Το έγραψα επειδή θέλω να σας μιλήσω για όσα γνωρίζω ότι δεν γνωρίζουμε.
Σας προσκαλώ σε ένα ακόρεστο διανοητικό ταξίδι, με σταθμούς τους τρεις «πυλώνες» της σύγχρονης φυσικής: Τη σχετικότητα, την κβαντική μηχανική και τη θερμοδυναμική. Και στο τέλος της διαδρομής, το μυστήριο της αόρατης ύλης, η σκοτεινή ενέργεια, η κβαντική βαρύτητα βρόχων, η θεωρία Μ και η μεγάλη ενοποίηση. Τι άλλο θέλετε για να νιώσετε δέος και θαυμασμό; Μα, είναι δυνατόν να μην αγαπά κάποιος τη Φυσική;