Του Γιώργου Καπουρνιώτη
Καλοκαίρι πια! Καιρός για ξεκούραση και παιχνίδια, πολ¬λά πολλά παιχνίδια!
Οι άνθρωποι σε όλους τους πολιτισμούς, σε όλες τις εποχές και σε όλες τις ηλικίες έπαιζαν και παίζουν.
Είναι αναμ¬φισβήτητο γεγονός ότι στο παιχνίδι καλλιεργούνται και προετοιμάζονται οι ικανότητες και οι δεξιότητες του παιδιού για την αντιμετώπιση των συνθηκών της κατοπινής ζωής του σε ατμόσφαιρα αυθόρμητης δραστηριότητας. Το παιδί από μικρή ηλικία μαθαίνει αξίες όπως η ελευθερία, η ισότητα, η ειρήνη και πόσο απαραίτητες είναι αυτές στη ζωή μας. Η άποψη αυτή είναι αρκετή για να δείξει τη σημασία που παίρνει στην ομαλή ανάπτυξη του παιδιού και την ένταξή του στην κοινωνία. Τα παιδιά θα ψυχαγωγηθούν, θα γυμναστούν, θα παιδαγωγηθούν και θα αισθανθούν ευτυχισμένα! Στα διάφορα «παιγνίδια ρόλων» π.χ., το παιδί παίζοντας τον πατέρα ή τη μητέρα, τον ταξιδιώτη ή τον επισκέπτη, εσωτερικοποιεί τους ρόλους αυτούς και προετοιμάζεται για τη ζωή.
Ιδιαίτερη σημασία έχουν τα ομαδικά παιχνί¬δια καθώς προδίδουν θετικά χαρακτηριστικά στα παιδιά τόσο στη διατήρηση της καλής υγείας τους όσο και στην προσωπικότητα και το χαρακτήρα τους. Εν συνεχεία, αναφέρονται ορισμένες πολύ σημαντικές επιδράσεις, όπως:
– Η τόνωση της υγείας
– η ευχαρίστηση του συνόλου του οργανισμού
– η ανταπόκριση στα ιδιάζοντα ενδιαφέροντα της κάθε ηλικίας
– η ανάπτυξη του ομαδικού πνεύματος, της συνεργασίας και των δεσμών φιλίας και αλληλοβοήθειας
– η ανάπτυξη σεβασμού για τα ανθρώπινα δικαιώματα
– η καλλιέργεια της βούλησης, της αυτοκυριαρχίας, της ταχύτητας των αποφάσεων, του συναισθήματος της σταθερότητας, της ψυχραιμίας
– η διαμόρφωση χαρακτήρα μέσω των κανονισμών από απλούς σε σύνθετους
– η ανάπτυξη πρωτοβουλίας και θάρρους
– η βελτίωση κινητικών δεξιοτήτων
– η μείωση του άγχους της καθημερινότητας
– η προαγωγή της αγωνιστικότητας μέσω της ευγενής άμιλλας
– η συμβολή στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών.
Κυρίως όταν μοιραζόμαστε δραστηριότητες με άλλους είναι σί¬γουρο ότι παίρνουμε πολύ περισσότερα από όσα δίνουμε. Αυτές εξελίσσονται ομαλά μόνο αν τηρηθούν από όλους τους συμπαίκτες οι κανόνες που ρυθμίζουν τη διαδικασία τους. Τα παιδιά μαθαίνουν ποια είναι τα δικαιώματά τους, κατανοώντας και την έννοια της δικαιοσύνης και του αλληλοσεβασμού. Η επιθυμία για την ομαλή τους εξέλιξη και η ικανοποίηση των παιδιών που συμμετέχουν τα παρακινούν στην πιστή εφαρμογή των κανόνων και τα εισάγουν έτσι με τρόπο αυθόρμητο σε μια πρώτη μορφή κοινωνικής οργάνωσης, αφού τα δεσμεύουν να διαμορφώνουν τη συμπεριφορά τους σύμφωνα με ένα προκαθορισμένο σύστημα κανόνων και αρχών. Χαρακτηριστικό είναι μάλιστα πως τα παιδιά δεν είναι σε θέση να λάβουν μέρος σε ομαδικά παιχνίδια πριν αναπτυχθεί το στοιχείο της κοινωνικότητας στον βαθμό που είναι απαραίτητη. Σ’ όλο αυτό το διάστημα το παιδί παίζει μόνο του «μοναχικό παιχνίδι» και όταν ακόμη βρίσκεται ανάμεσα σε άλλα παιδιά. Από τα «παράλληλα» αυτά παιχνίδια, το παιδί με τη βαθμιαία ανάπτυξη και την κοινωνική του καλλιέργεια μεταβαίνει στα «ομαδικά παιχνίδια», που και αυτά με τη σειρά τους καλλιεργούν την κοινωνικότητα και βοηθούν στη σφαιρική και σύμμετρη ανάπτυξη της προ¬σωπικότητάς του. Το παιχνίδι έχει, για τους λόγους αυτούς, ιδιαίτερη θέση στη ζωή του παιδιού.
Το παιχνίδι είναι και αυτό μια γλώσσα που βοηθά στην επικοινωνία, έχει κανόνες και εκφράζει συναισθήματα, ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση αλλά και την αυτοεκτίμησή τους. Αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά του παιχνιδιού δεν χρειάζονται ακριβά παιχνίδια, που κυκλοφορούν στο εμπόριο, για να καλλιεργηθούν και να αναπτυχθούν. Τα παιδιά, έχοντας μεγάλη φαντασία και πολλές ιδέες δημιουργούν παιχνίδια με το παραμικρό ερέθισμα. Ακόμη και απλά κα¬θημερινά αντικείμενα, όπως παραδείγματος χάριν τα χαρτόκουτα, μεταμορφώνονται για χά¬ρη του παιχνιδιού, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της σκέ¬ψης, της επικοινωνίας και της έκφρασης συναισθημά¬των.
Ας μην αφήσουμε το αυθόρμητο παιχνίδι μέσα στα μεγαθήρια και στα στενά μπαλκόνια των σπιτιών. Αυθόρμητο είναι το παιχνίδι που παίζαμε στις εκδρομές του σχολείου, στις διακοπές, στις αυλές κλπ. Στις μέρες μας τη θέση του τείνει να πάρει το μηχανικό παιχνίδι. Στη σύγχρονη εποχή ένα μεγάλο ποσοστό παιδιών από πολύ μικρή ηλικία ασχολείται με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Αυτό έχει ως συνέπεια αρνητικές επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική τους υγεία. Δεν είναι τυχαία η ραγδαία αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας, αφού τα παιδιά καθηλώνονται για ώρες μπροστά από το κινητό ή τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Επίσης, τα φαινόμενα βίας στα σχολικά περιβάλλοντα έχουν αυξηθεί, πιθανότατα λόγω σκηνών βίας που προβάλλονται μέσω των παιχνιδιών αυτών. Για να αλλάξει η κατάσταση αυτή θα πρέπει να διαθέσουμε λίγο χρόνο για να βρεθούμε στο φυσικό περιβάλλον, μικροί και μεγάλοι μαζί, εξωτερικεύοντας το παιδί που βρίσκεται μέσα μας κι ας παίξουμε! Παίζοντας οι μεγάλοι, όχι μόνο ξαναγίνονται παιδιά αλ¬λά έχουν και μια ξεχωριστή ευκαιρία επικοινωνίας με τα παιδιά τους σε άλλους ρόλους, χαρίζοντάς τους ανα¬μνήσεις και εμπειρίες για όλη τους τη ζωή. Επιπροσθέτως, μέσω της δημιουργικής απασχόλησης, δίνεται η δυνατότητα στα παιδιά να ευρύνουν τους ορίζοντές τους και ταυτόχρονα βελτιώνουν τις κινητικές δεξιότητές τους.
Εμπρός, λοιπόν, αφήστε την καρέκλα και τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, βάλτε αθλητικά παπούτσια, καπελάκι και γυαλιά ηλίου και ξεκινήστε. Ώρα για παιχνίδι… Και θυμηθείτε ότι: «Μια χαρά μοιρασμένη είναι διπλή χαρά» (Γκαίτε).