Του Ευάγγελου Σταυρινού*
Ατελείωτη αρθρογραφία και πολύ κουβέντα τα τελευταία χρόνια για το περιβόητο ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός γιατί πράγματι το θέμα είναι μεγάλο. Θέλω να πω όμως πως, αν θέλεις να θίξεις μεγάλα ζητήματα της Αριστεράς, δεν μπορεί παρά να ανατρέξεις στους «κλασικούς».
Διαπιστώνει λοιπόν κανείς πως για τον Μαρξ και τους άλλους θεωρητικούς το θέμα δεν υπάρχει.
Δεν είμαι Μαρξιστής, ούτε μελετητής – θεωρητικός του Μαρξισμού, μηχανικός είμαι στο επάγγελμα που πάντα με ενδιέφερε η πολιτική. Ξέρω όμως ότι όλοι οι κλασικοί απελευθέρωσαν την κριτική του Καπιταλισμού από την ηθικολογία.
«Ο Καπιταλισμός θα ανατρεπόταν όχι επειδή είναι άδικος, αλλά επειδή οι εσωτερικές του αντιφάσεις θα τον καθιστούσαν μη βιώσιμο».
«Ο Καπιταλισμός παράγει εκμετάλλευση. Η εκμετάλλευση δεν είναι αδικία. Ανισότητα είναι». (Σιακαντάρης – Το Πρωτείο της Δημοκρατίας).
«Η εργατική δύναμη ως εμπόρευμα ανταμείβεται με το ισοδύναμο της απαραίτητης αξίας για την αναπαραγωγή της. Η εργατική όμως δύναμη έχει την ικανότητα να παράγει περισσότερη αξία απ’ όση χρειάζεται για να αναπαραχθεί η ίδια. Αυτό είναι άνισο όχι άδικο».
Οι «κλασικοί» δεν έβλεπαν την Αριστερά ως αυταπόδεικτο φορέα ηθικής, για όλους δε τους μελετητές ο Μαρξ δεν είχε μια ηθική θεωρία.
Αντιλαμβανόταν τον Καπιταλισμό ως άνιση σχέση μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου και όχι ως άδικη.
Τι να πεις τώρα που τα Μαρξιστικά – κομμουνιστικά κόμματα δεν υπήρξαν ποτέ Ορθολογιστικά, προκρίνοντας πάντα την πρωτοκαθεδρία του συναισθήματος έναντι του λόγου.
Κάπως έτσι λοιπόν – κατά την άποψη μου – θα έπρεπε να αντιλαμβάνονται όλοι την κριτική και όχι μέσα από την ηθικολογία.
Βέβαια ακολούθησαν μετέπειτα αρκετοί μελετητές του έργου των κλασικών που του αποδίδουν μια ηθική διάσταση, καταλήγοντας στην ύπαρξη μιας δήθεν εμβολιασμένης κατά του μικροβίου της ανηθικότητας Αριστεράς. Αν παρ’ ελπίδα αυτή μολυνθεί τότε δεν είναι Αριστερά.
Όλα αυτά βέβαια αναφέρονται σε μια Μαρξιστική Αριστερά. Και αν με ρωτήσετε αν ο Σύριζα ανήκει στη Μαρξιστική Αριστερά ακράδαντα πιστεύω πως όχι.
Παρά τις υπερφίαλες δηλώσεις στελεχών του, που προκαλούν θυμηδία (Κατρούγκαλος: Είμαι Κομμουνιστής, Τσακαλώτος: Είμαι Μαρξιστής) η σχέση τους με τον Επιστημονικό Σοσιαλισμό δεν επιδέχεται ανάλυση.
Ποιο όμως είναι το ιδεολογικό στίγμα του Σύριζα; Εδώ αδυνατώ να απαντήσω. Είναι τέτοιο το συννοθύλευμα των απόψεων και η θολούρα που επικρατεί στο ως άνω κόμμα, που αν προσπαθήσεις να διακρίνεις το ιδεολογικό τους στίγμα σηκώνεις τα χέρια.
Θέλουν Σοσιαλισμό και ποιόν; Δεν πιστεύουν στον Σοσιαλισμό; να το πουν καθαρά. Θέλουν να διαχειριστούν τον Καπιταλισμό; Σε ποια κατεύθυνση, προς τη Σοσιαλδημοκρατία; Ποιο πολιτικό κενό θέλουν να καλύψουν;
Δεν είναι δυνατόν να μην υπάρχουν απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα, από ένα κόμμα που έχει κυβερνήσει και είναι Αξιωματική Αντιπολίτευση τώρα.
H άποψη «προχωράμε και όπου βγει» – γιατί υπάρχει και αυτή η άποψη – παραπέμπει στην πάλαι ποτέ ραδιοφωνική εκπομπή της Μαρίας Ρεζάν (έτσι χωρίς πρόγραμμα) και γι’ αυτό δεν είναι επικίνδυνη!!!
Και δεν έφθανε αυτό ήρθε και η διακυβέρνηση της χώρας και το γλυκό ήρθε και έδεσε (Παππάς, Παπαδημούλης, Πολάκης, Παπαγγελόπουλος και άλλοι ων ουκ έστι αριθμός).
Ο παραλογισμός σε όλο του το μεγαλείο – καταγγελτικός λόγος προς την επάρατη Δεξιά και από την άλλη συγκυβέρνηση με τα πιο συντηρητικά στοιχεία του πολιτικού βίου. Η Λογική στη γωνία όρθια, στο ένα πόδι, για τιμωρία.
Ας ελπίσουμε ότι η προσπάθεια που γίνεται σήμερα για στροφή προς τη Σοσιαλδημοκρατία θα ευοδωθεί, αν και πιστεύω ότι με αυτό το ανθρώπινο δυναμικό και τις απόψεις που κυριαρχούν το εγχείρημα είναι δύσκολο έως ακατόρθωτο.
Ας δούμε τώρα τι λέει σήμερα η Αριστερά για το θέμα.
«Την καραμέλα του ηθικού πλεονεκτήματος της Αριστεράς πιπιλίζουν στελέχη της κυβέρνησης Σύριζα, για να αποπροσανατολίσουν τον λαό από την ουσία της αντιλαϊκής αντιδραστικής τους πολιτικής. Όταν τσακίζουν τους εργαζόμενους, τα λαϊκά στρώματα, όταν στέλνουν τα ΜΑΤ στους συνταξιούχους, όταν κάνουν χαριστικές ρυθμίσεις και δωράκια στο μεγάλο κεφάλαιο, τέτοιο αίσχος δηλαδή… ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 15/10/2016.
«Εκείνο που διακρίνει την Αριστερά είναι οι αρχές και οι αξίες της.
Η εντιμότητα και το ήθος.
Η ανιδιοτέλεια και η αλληλεγγύη.
Το ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς προφανώς και ισχύει.
Πολιτικό συμβούλιο Σύριζα – Τρίτη 23 Ιουνίου).
«Ναι υπάρχει ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς, όμως όχι ως κλίκας, όχι ως πολιτικής επιχείρησης, όχι ως σκουριασμένης κομματικής υπόστασης, αλλά της Αριστεράς ως ιδέας και αξίας – (Αλαβάνος 8/7/2020 ).
Πόσο αλήθεια απέχουν όλες αυτές οι ηθικολογίες από τη θεωρητική προσέγγιση της Αριστεράς.
Πώς όμως προέκυψε το θέμα ιστορικά – γιατί υπάρχει το θέμα και δεν βάζω το κεφάλι μου μέσα στην άμμο, αρνούμενος την ύπαρξή του.
Το αριστερό πλεονέκτημα κυριάρχησε στην Ελλάδα γιατί ιστορικά η Αριστερά διώχθηκε, εξορίστηκε, ενώ χιλιάδες οπαδοί της (πλήθος από αυτούς έδωσαν και τη ζωή τους) αγωνίστηκαν ανιδιοτελώς για τις ιδέες τους και παράλληλα απουσίαζαν από κάθε δημόσια υπηρεσία και φυσικά από κυβερνητικούς θώκους. Αντίλογος βέβαια υπάρχει και η βιβλιογραφία για τον εμφύλιο και τη μετέπειτα περίοδο είναι μεγάλη και μπορεί κανείς να σταθεί στα επιχειρήματα ένθεν και ένθεν.
Η Αλήθεια όμως είναι πως μια ενοχική και μικρόψυχη Δεξιά παρέμεινε στην εξουσία για δεκαετίες (κατά καιρούς με καθεστωτικούς όρους).
Με βάση το δόγμα ότι η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα, αποδόθηκε πλεονέκτημα σε όσους δεν κυβέρνησαν.
Κατά την άποψη μου ο Σύριζα ήρθε στην εξουσία γιατί ένα μεγάλο μέρος του Ελληνικού λαού δέχθηκε ότι δεν είχε καμιά συμμετοχή στην οικονομική διαχείριση στη διαφθορά και τον εκμαυλισμό του δημόσιου βίου, που χαρακτήριζαν τη χώρα για πολλά χρόνια της μεταπολίτευσης και οδήγησαν στη χρεοκοπία. Ήταν αυτό που στελέχη του Σύριζα ονόμασαν Ηθικό πλεονέκτημα.
Πιστεύω ότι η ηθική, η σχέση μας με το καλό και το κακό, είναι ατομική υπόθεση. Η επίκληση του ηθικού πλεονεκτήματος, τα προηγούμενα χρόνια εξυπηρέτησε ένα σύνθημα που άνοιγε τον δρόμο για την εξουσία, πάνω εκεί χτίστηκαν καριέρες.
Στην πολιτική καμία Δημοκρατία δεν βασίζεται σε ηθικές, αλλά σε θεσμούς που αντιμετωπίζουν τις ανθρώπινες αδυναμίες και τη διαφορετικότητα.
Και το λέω αυτό γιατί στη μεταπολίτευση τα κόμματα της Αριστεράς από τη μια ήταν εκείνα που πάλεψαν για το βάθεμα της Δημοκρατίας, ταυτόχρονα όμως βασικές έννοιες της Δημοκρατίας όπως τάξη, νομιμότητα, αξιολόγηση ιεράρχηση, αριστεία κ.λπ. απαξιώθηκαν ως κατ’ εξοχήν συντηρητικές έννοιες.
Η Ελευθερία κατέληξε σε ελευθεριότητα, η τάξη σε αταξία, και γενικά η διεκδίκηση πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών κατέληξαν είτε σε ανομία είτε σε κατάχρηση δικαιώματος.
Στην άλλη τώρα όχθη η Ν.Δ. εμφανίζει ένα πρόσωπο, που απέχει παρασάγγας από το όχι μακρινό παρελθόν της. Αν προσπαθήσει κάποιος να την ταυτίσει σήμερα με ξερονήσια ή με αντιδραστική και συντηρητική πολιτική, τότε πολύ εύκολα θα καταλήξει, να επιχειρηματολογεί με τσιτάτα του Λένιν και του Στάλιν.
Δεν είναι τυχαίο που δημοσκοπικά, αν και κυβέρνηση, ανεβάζει τα ποσοστά της αντλώντας ψηφοφόρους από όλα τα κόμματα. Αν δεν το βλέπουμε αυτό, τότε πετάει ο γάιδαρος; Πετάει.
Στο θέμα της ηθικής, παίζει και αυτή το παιχνίδι της. Εκμεταλλευόμενη τις αναλγησίες του Σύριζα που μυρίζουν σκάνδαλα, αναφωνεί «εδώ Παππάς, εκεί Παππάς, παντού Παππάς».
Δηλαδή, ηθική Αριστερά εναντίον ανήθικης Δεξιάς και τούμπαλιν.
Για να θυμηθούμε τελικά τον ποιητή «Οι τα φαιά φορούντες την ηθική λαλούντες »
*Ο Ευάγγελος Σταυρινός είναι συνταξιούχος ηλ/γου μηχανικός, τ. πρόεδρος ΤΕΕ Μαγνησίας