Ιστορίες με τις λέξεις: Ἔρως ἀνίκατε μάχαν

Της Αντιγόνης Σδρόλια

Ο ἔρως παράγεται από το ρήμα ἔραμαι και ἐράομαι που σημαίνει ερωτεύομαι, αγαπώ με πάθος. Έρωτας είναι η έντονη έλξη και ο πόθος που αισθάνεται κάποιος για ένα άλλο πρόσωπο. Μπορεί να είναι παράφορος, σφοδρός, τρελός, φλογερός, κεραυνοβόλος. Επιπόλαιος, αμοιβαίος ή μη, σαρκικός ή πλατωνικός, αγνός ή έκφυλος. Έχει και χρονολογικούς προσδιορισμούς, καθώς μπορεί να είναι παιδικός, νεανικός ή γεροντοέρωτας, αφού ο έρως χρόνια δεν κοιτά. Παράνομος και άστεγος. Εφήμερος και αγοραίος. Ανεκπλήρωτος και καταδικασμένος.
Στην αρχαιότητα, ο θεός Ἔρως εκπροσωπούσε τον πόθο, την αγάπη και τη σεξουαλική δραστηριότητα, ενώ λατρευόταν και ως θεός της γονιμότητας. Συχνά αναφέρεται ως «ελευθέριος», όπως και ο Διόνυσος. Ενσαρκώνει όχι μόνο τη δύναμη της ερωτικής αγάπης αλλά και την ορμή της αεικίνητης φύσης, την αιτία που ευθύνεται για την ύπαρξη και την τάξη των πραγμάτων στο σύμπαν. Πλατωνικός θεωρείται ο πνευματικός και ψυχικός έρωτας χωρίς σαρκική επαφή. Ο έρωτας είναι το θέμα συζήτησης σε δυο διαλόγους του Πλάτωνα, το Συμπόσιον και τον Φαίδρο. Για τον Πλάτωνα ο έρωτας είναι ο δρόμος που οδηγεί στη γνώση των Ιδεών, την αληθινή σοφία.

Αδερφός του Έρωτα είναι ο Ίμερος, η προσωποποίηση της σφοδρής ερωτικής επιθυμίας. Συνδεδεμένος με το άλλο του μισό, την Ψυχή, ο Έρως κατακυριεύει τις ψυχές των ανθρώπων. Έρως ανίκατε μάχαν, η εξαίσια ωδή στον έρωτα στην Αντιγόνη του Σοφοκλή. Ποιος είν’ τρελός από έρωτα τραγουδά η Φλέρυ Νταντωνάκη στον Μεγάλο Ερωτικό του Χατζιδάκι. Έστησ’ ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη, λέει ο εθνικός μας ποιητής, μεγιστοποιώντας τον πειρασμό για τους Μεσολογγίτες.
Ὁ δ’ ἔχων μέμηνεν. Παλαβώνει ο ερωτοχτυπημένος, ο βαλλόμενος από τα βέλη του φτερωτού θεού. Βέλη, για να δηλωθεί το αιφνίδιο του έρωτα με την πρώτη ματιά. Ανέραστος είναι όποιος δεν έχει γνωρίσει ή δεν έχει εμπνεύσει τον έρωτα. Mη μου ζαλίζεις τον έρωτα ή μας ζάλισες τον έρωτα, λέμε, για να δηλώσουμε δυσαρέσκεια, αγανάκτηση, εκνευρισμό. Τον έφαγαν οι έρωτες, λέμε για τον ερωτιάρη ή ερωτύλο, αυτόν που μπλέκει σε ερωτοδουλειές και ερωτοτροπεί με ερωτόλογα. Ακόμη και καλλωπιστικό φυτό με αυτό το όνομα υπάρχει. Συχνά περνά απ’ το στομάχι. Δεν κρύβεται, όπως και ο βήχας. Από αυτόν προέρχονται και εξόχως αγαπησιάρικα ονόματα, όπως Ερατεινή, Ερατώ, Ερασμία, Ερωτόκριτος, όλα αξιέραστα. Ερασιτέχνης είναι ο εραστής της τέχνης και όχι το αντίθετο του επαγγελματία. Είναι αυτός που παθιάζεται, με κινητήριο δύναμη όχι το κέρδος αλλά τον έρωτα για την τέχνη του.
Τελικά, έρωτας είναι η ορμή, η κίνηση προς το αντικείμενο του πόθου. Είναι ό,τι μας κάνει να αντιμετωπίσουμε το άλλο άκρο του αρχέγονου δίπολου, τον θάνατο. Έρωτας και θάνατος, τα ουσιώδη συστατικά της ζωής που συνυπάρχουν και αντιμάχονται το ένα το άλλο. Το είπε άλλωστε κι ο Σολωμός. Μόλις είν’ έτσι δυνατός ο Έρωτας κι ο Χάρος.