ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ: Η (χαμένη) λάμψη του Λυκείου

της Αντιγόνης Σδρόλια

Αφού την προηγούμενη Κυριακή ασχοληθήκαμε με το Γυμνάσιο και τη γύμνια, ας προβιβαστούμε κι ας πάμε στο Λύκειο, που ετυμολογικά οφείλει να είναι φωτεινό και λαμπερό, καθώς το θέμα λυκ- δηλώνει το φως. Από την αρχαία λέξη λύκη προκύπτει ο λύχνος και ο λευκός. Το λυκαυγές είναι το ημίφως πριν από την ανατολή του ήλιου. Είναι το χάραμα, η χαραυγή, το γλυκοχάραμα, σε αντίθεση με το λυκόφως που είναι το αμυδρό και γλυκό φως αμέσως μετά τη δύση του ήλιου, το σούρουπο, το δειλινό, το σύθαμπο, το μούχρωμα. Μεταφορικά το λυκόφως δηλώνει το τέλος μιας εποχής. Γνωστή η ζώνη του λυκόφωτος, ο χώρος ανάμεσα στο φως και τη σκιά, ανάμεσα στην επιστήμη και τη δεισιδαιμονία, ανάμεσα στον φόβο και τη γνώση. Αμφιλύκη είναι το αμυδρό φως είτε κατά την ανατολή είτε κατά τη δύση του ηλίου. Την πιο όμορφη αμφιλύκη μπορείς να τη απολαύσεις στον λόφο του Λυκαβηττού, που συντίθεται από τις λέξεις λύκη + βαίνω.

Lux στα λατινικά είναι το φως, που δίνει ένα σωρό λαμπερές λέξεις, σαν την πολυτέλεια, luxuria στα λατινικά. Λουξ διαμέρισμα, πολυτελείας. Σούπερ λουξ ανέσεις ξενοδοχείου, υπερλούξ μεζονέτα. Και το φεγγάρι που λάμπει λέγεται luna, από την ίδια ρίζα. Ομόρριζος και ο Λούσιφερ, δηλαδή ο Εωσφόρος, που και στις δυο γλώσσες σημαίνει αυτόν που φέρει το φως. Εωσφόρος < Ἕως (αυγή) + φέρω. Lucifer < Lux + fero. Από εκεί και το άκλιτο λουξ, η φωτιστική συσκευή που λειτουργούσε με πετρέλαιο, όπως και η μονάδα μέτρησης της ισχύος του φωτισμού με σύμβολο το lx που μετριέται από το λουξόμετρο. Και φυσικά η ελληνική φράση «γεννηθήτω φῶς» στη λατινική αντίστοιχή της είναι fiat lux. Ιταλικής προέλευσης λέξη είναι το λούσο, από το λατινικό luxus. Λουσάτος είναι αυτός που είναι ντυμένος και καλλωπισμένος φροντισμένα, εντυπωσιακά, με πολυτέλεια, αυτός που του αρέσουν τα λούσα. Εμφανίστηκε λουσάτος και αεράτος. Χλιδάτος. Φιγουράτος.

Λύκειος ονομαζόταν ο θεός του φωτός, ο Απόλλων. Από εκεί και το Λύκειον γυμναστήριον, το Γυμνάσιο της αρχαίας Aθήνας με τις στεγασμένες στοές, κοντά στον ναό του Λύκειου Aπόλλωνα, από όπου πήρε το όνομά του. Εκεί ήταν η σχολή του Aριστοτέλη, το γνωστό Λύκειον. Και από το λατινικό Lyceum προήλθε το γαλλικό lycée και από εκεί το δικό μας Λύκειο, τόσο ως βαθμίδα της μέσης εκπαίδευσης όσο και ως σχολικό κτίριο. Άρα το Λύκειο, είναι -ή θα έπρεπε να είναι- τόπος του φωτός. Και με ηγέτη τον λυκειάρχη ή τη λυκειάρχισσα οι λυκειόπαιδες θα έπρεπε να λάμπουν από το φως της γνώσης. Ωστόσο αν οι δεκαεξάρηδες δεν αγαπούν τα λύκεια κι αν χάθηκε η λάμψη τους, ας παρατηρήσουμε την κατάσταση γύρω μας. Καθρέφτης της κοινωνίας είναι το σχολείο. Εικόνα σου είμαι, κοινωνία, και σου μοιάζω.
(στίχος της Γαλάτειας Καζαντζάκη από το ποίημα «Αμαρτωλό»)