της Αντιγόνης Σδρόλια
Μια που από συσσωρευμένες αβλεψίες, αστοχίες ετών, αδιαφορία ή ακαταλληλότητα ατόμων και χειρισμών, γέμισε η πόλη μας ψάρια, μια που βγήκαν τα ψάρια στη στεριά και σκεπάστηκε η πόλη από κακοσμία ψαρίλας και σαπίλας, μια που είδαμε ψάρια του γλυκού νερού μπλεγμένα με ψάρια της θάλασσας, ας ασχοληθούμε λεξικολογικά τουλάχιστον μαζί τους.
Ψάρια του αφρού ή πελαγίσια, ενυδρείου ή του ιχθυοτροφείου, καπνιστά ή κατεψυγμένα, παστά ή φρέσκα. Πώς προέκυψε η λέξη; Γιατί τον αρχαιότατο ιχθύν τον είπαμε ψάρι; Στην αρχαία μας γλώσσα «τό ὄψον» ήταν κρέας ψημένο στη φωτιά, αλλά και κάθε τι που τρώγεται με ψωμί σαν προσφάγι, κάτι σαν μεζές. Τέτοια μεζεδάκια ήταν το κρεμμύδι αλλά και το ψάρι.
Από «τό ὄψον» προκύπτει το υποκοριστικό «ὀψάριον», δηλαδή η εκλεκτή λιχουδιά που στην Αθήνα αποτελούταν από μικρούς ιχθύς κυρίως. Κι έτσι η λέξη σιγά σιγά στένεψε και περιορίστηκε στα ψάρια. Η ψαριά είναι το σύνολο των ψαριών που καταφέρνει να ψαρέψει κάποιος. Καλή ψαριά! ευχόμαστε στους επίδοξους αλιείς, αν και αυτοί το θεωρούν γρουσουζιά. Η ψαρική είναι η τεχνική του ψαρέματος. Σύνεργα της ψαρικής είναι αγκίστρια, δολώματα, πετονιές, δίχτυα, καμάκια. Του έχει ψήσει το ψάρι στα χείλη, λέμε, όταν κάποιος ταλαιπωρεί κάποιον άλλο, όταν του βγάζει το λάδι ή τον χορεύει στο ταψί. Τρέμει σαν το ψάρι, λέμε σε περιπτώσεις φόβου ή ρίγους από το κρύο. Κολυμπάει σαν το ψάρι ο δεινός κολυμβητής. Και, φυσικά, αν δεν βρέξεις κώλο, ψάρι δεν τρως, λέγεται για κάτι που πρέπει να κοπιάσεις, για να το πετύχεις. Αλλά φάτε μάτια ψάρια και κοιλιά περίδρομο, λέμε ειρωνικά για κάποιον που μπορεί μόνο να βλέπει ό,τι πάρα πολύ επιθυμεί.
Ψάρι, ψάρακας και ψαρούκλα χαρακτηρίζεται ο αφελής, ο ευκολόπιστος, αυτός που μπορεί εύκολα να εξαπατηθεί, σαν κι εμάς δηλαδή, ενώ στη στρατιωτική αργκό είναι ο νεοσύλλεκτος, ο νέος, το στραβάδι. Νιώθουμε σαν το ψάρι έξω απ’ το νερό, όταν είμαστε σε κατάσταση αμηχανίας σε μη οικείο περιβάλλον, όταν είμαστε έξω από τα νερά μας, όπως ακριβώς συμβαίνει τώρα στην πόλη μας. Φυσικά στη φύση, αλλά και στη σύγχρονη κοινωνία, το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό, ο ισχυρότερος επικρατεί του ασθενέστερου. Το έχουμε εμπεδώσει, πλέον, αυτό. Αν όμως βαφτίζουμε το κρέας ψάρι, τότε εθελοτυφλούμε. Κι επειδή πάντα το ψάρι βρομάει απ’ το κεφάλι, θα πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί με τις πολιτικές μας επιλογές. Ψαρίλα είναι η έντονη και δυσάρεστη μυρωδιά ψαριών, που έχει ενσκήψει στην πόλη μας. Ψαρώνω, όταν σαστίζω και χάνω το θάρρος μου. Ξεψαρώνω, όταν παύω να φοβάμαι, αποκτώ σιγουριά και αυτοπεποίθηση. Ξεψαρώνεις, όταν διεκδικείς και δεν σηκώνεις μύγα στο σπαθί σου. Μην ψαρώνεις, μην κομπλάρεις, μη μασάς! Θέλουν να μας ψαρώσουν, για να τηρούμε σιγήν ιχθύος! Ας διεκδικήσουμε το δίκιο μας, για να δούμε τι ψάρια θα πιάσουμε.
Μήπως ήρθε η ώρα να ξεψαρώσουμε;