Τέλος, τελεία και παύλα
της
Αντιγόνης Σδρόλια
Τέλος είναι το χρονικό σημείο όπου ολοκληρώνεται μια ενέργεια ή συμπληρώνεται μια περίοδος, αλλά και η τελική φάση τους, το τελικό τμήμα τους. Ως έννοια αντίθετη της αρχής λέμε συχνά ότι κάτι έχει αρχή και τέλος ή ότι έρχεται η αρχή του τέλους. Στην αρχαία ελληνική «τέλος» είναι η ολοκλήρωση, η τελείωση, ο σκοπός. Από εκεί οι τελικές προτάσεις και οι τελικοί σύνδεσμοι που στο συντακτικό δηλώνουν τον σκοπό. Τέλος είναι και η ακμή της κάθε ηλικίας, η ωριμότητα και η ωρίμανση, αλλά και η κατάληξη, η παύση, η λήξη. «Οἱ ἐν τέλει» ήταν όσοι κατείχαν εξουσία ή αξίωμα, οι πολιτικοί ή στρατιωτικοί αξιωματούχοι.
Κατά τον Αριστοτέλη (που έχει το τέλος στο όνομά του) η φύση των όντων καθορίζεται από το τέλος, το «οὗ ἕνεκα», αυτό που δίνει σε κάθε ον τη μορφή του, το είδος, την πληρότητά του. Έτσι όταν ένα ον φθάσει στην πληρότητά του, τότε πραγματώνει τη φύση του, χωρίς να έχει καμιά στέρηση, είναι δηλαδή «αὔταρκες». Η τελεολογία είναι φιλοσοφική ιδέα που πρεσβεύει ότι τα πράγματα έχουν σκοπούς ή αιτίες. Κι έτσι τέλειος είναι αυτός που έχει γίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, χωρίς λάθη και παραλείψεις, σε αντίθεση με τον ατελή. Τέλειο είναι αυτό που δεν του λείπει τίποτα, το ολοκληρωμένο, που κάνει περιττή την περαιτέρω αναζήτηση ενός άλλου σκοπού ή μιας άλλης κατάστασης. Ο εντελής έχει φτάσει ως το τελικό του αποτέλεσμα, είναι ο ολοκληρωτικός και ο πλήρης. Είναι ο παντελής. Καλέ, ποιος Παντελής; για να αστειευτούμε εντελώς, παντελώς και τελείως.
Τέλος και συνήθως στον πληθυντικό τα τέλη, είναι το χρηματικό ποσό που υποχρεώνεται ο πολίτης να καταβάλει σε δημόσιες υπηρεσίες για την παροχή υπηρεσιών. Υπάρχουν δημοτικά ή ταχυδρομικά τέλη, τέλη χαρτοσήμου, τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτου ή αλλιώς τα τέλη δεν έχουν τέλος. Ατελής είναι είτε ο μισοτελειωμένος και ελαττωματικός, είτε αυτός που δεν επιβαρύνεται με τέλη. Εν τέλει, στο τέλος ξυρίζουν τον γαμπρό, λέμε για να δείξουμε ότι δεν πρέπει να βιάζεται κανείς να βγάλει συμπεράσματα για την εξέλιξη μιας κατάστασης. Κάτι σαν το αρχαίο «μηδένα πρό τοῦ τέλους μακάριζε», καθώς μπορεί να επέλθει μεταστροφή της τύχης.
Τελεία σημειώνουμε στο τέλος μιας φράσης με ακέραιο νόημα. Τελεία και παύλα, όταν είμαστε απόλυτοι και αποφασιστικοί. Τέλος είναι και η ηπιότερη έκφραση για τον θάνατο. Είχε τραγικό τέλος, λέμε ή ευχόμαστε «χριστιανά τά τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν». Τέλος καλό, όλα καλά ή «τέλος και τῷ Θεῷ δόξα» αναφωνούμε ως έκφραση ανακούφισης σε περιπτώσεις καλής έκβασης των πραγμάτων, όταν δηλαδή υπάρχει happy end, αίσιο τέλος.
Τέλος πάντων, στην τελική, στο φινάλε, όλα τα ωραία έχουν ένα τέλος.