Μέσα από την τελευταία θεατρική δουλειά της Χριστίνας Αλεξανιάν, που τιτλοφορείται «Τα τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν» και βασίστηκε στη διασκευή του ομότιτλου βιβλίου, αναβιώνουν οι δραματικές στιγμές της σφαγής των Αρμενίων από τους Τούρκους στις αρχές του περασμένου αιώνα. Η γνωστή ηθοποιός, αρμενικής καταγωγής και η ίδια, παρουσιάζει το δράμα των συμπατριωτών της μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Οι περιγραφές για τα μαρτύρια που βίωσαν χιλιάδες άνθρωποι πριν από έναν αιώνα συγκλονίζουν, ενώ η Αλεξανιάν με μία συναρπαστική ερμηνεία που κρατά άφωνο το κοινό, σκηνοθετώντας μάλιστα η ίδια τον εαυτό της, αφηγείται επί σκηνής το ματωμένο οδοιπορικό των Αρμενίων, αλλά και του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας.
Το έργο που μέχρι στιγμής αποσπά εξαιρετικές κριτικές και το μεθεπόμενο Σάββατο 20 Ιανουαρίου θα παρουσιαστεί στην Σκιάθο, βασίζεται στα χειρόγραφα μίας Αρμένισσας επιζήσασας. Η Ανζέλ Κουρτιάν, δεκάχρονο κορίτσι τότε, το 1915 είδε την οικογένειά της να ξεριζώνεται. Από την Προύσα βρέθηκε στο Αφιόν Καραχισάρ και από εκεί στη Σμύρνη. Επέζησε από την καταστροφή του 1922 και κατέληξε στην Ελλάδα, όπου έστησε το βιος της. Δεν έμαθε γράμματα ποτέ, αλλά επί μία 30ετία κατέγραφε τα βιώματά της στα σχολικά τετράδια των παιδιών της, μέχρι που έγιναν βιβλίο. Κι όταν τα «Τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν», που πρωτοκυκλοφόρησαν πριν από 37 χρόνια, έφτασαν πέρυσι στα χέρια της Χριστίνας Αλεξανιάν, η τελευταία μίλησε για το πώς πήρε την απόφαση να προσεγγίσει την πολυτάραχη ζωή της συμπατριώτισσάς της:
«Μου έστειλε το βιβλίο η κόρη της, Νέλλη Χανικιάν. Όταν το διάβασα, πραγματικά συγκλονίστηκα. Άλλωστε, η μισή μου καταγωγή είναι από την Αρμενία και η άλλη μισή από την Καππαδοκία. Κάλεσα την κ. Χανικιάν στο τηλέφωνο και της είπα ότι ήθελα να κάνω κάτι μ’ αυτό. Δεν θυμάμαι ξανά τον εαυτό μου να με αγγίζει κάτι τόσο πολύ, ώστε να μου γεννηθεί η επιθυμία να ασχοληθώ με το γράψιμο, την σκηνοθεσία και να το ερμηνεύσω κιόλας. Είναι η πρώτη φορά που τα κάνω όλα αυτά ταυτόχρονα».
Μεταξύ των δύο γυναικών οικοδομήθηκε μία εξαιρετική φιλία, με την Χριστίνα Αλεξανιάν να λέει: «Για μένα όταν η Νέλλη έρχεται στο θέατρο, είναι πραγματικά σαν να αγκαλιάζω ως Ανζέλ την κόρη μου. Αυτή είναι η σχέση μας πια. Όταν πήρα το βιβλίο, το οποίος είναι εξαιρετικό, δεν στάθηκα μόνο εκεί. Πήρα συνεντεύξεις από την κόρη της και ζήτησα να δω ό,τι χειρόγραφο υπήρχε από την Ανζέλ Κουρτιάν. Σιγά-σιγά από πέρυσι την άνοιξη, μου πήρε κοντά στους έξι μήνες η ενασχόληση με το κείμενο και η έρευνά μου μέχρι να αποδώσω σε θεατρική μορφή το βιβλίο. Η Ανζέλ Κουρτιάν δεν έμαθε γράμματα. Δεν της επέτρεψε ο γαμπρός της, γιατί όπως λέει χαρακτηριστικά η ίδια, δεν ήθελε να μάθει γράμματα, αλλά μία τέχνη. Αυτός ήταν ο μεγάλος καημός της. Κι όταν έφτασαν από την Κρήτη στην Κοκκινιά, όπου παντρεύτηκε και δημιούργησε οικογένεια, πήρε τα τετράδια των παιδιών της, αυτά τα μπλε που είχαμε στο σχολείο και έγραψε τη ζωή της ανορθόγραφα. Από τον καημό της να περάσει την ιστορία της και το βίωμά της. Αυτά τα χειρόγραφα τα είδα. Μου τα έδειξε η κόρη και η συγκίνησή μου ήταν απίστευτη. Όταν βλέπεις μία γυναίκα να προσπαθεί να γράψει με τόσο συναίσθημα, ήταν ότι πιο συγκλονιστικό μου έχει συμβεί σε κείμενο».
Και συνεχίζοντας την περιγραφή της, η Χριστίνα Αλεξανιάν πρόσθεσε: «Από την Ανζέλ Κουρτιάν έλειπαν το σχολείο και τα γράμματα. Παρόλα αυτά κάθισε κι έγραφε τη ζωή της επί 30 χρόνια. Μια μέρα τα διάβασε στον εγγονό της, τον Κάρολο Χανικιάν. Έβαλε τα κλάματα ο μικρός και της είπε τότε: «Γιαγιά θέλω να το κάνεις βιβλίο». Έτσι προέκυψε η έκδοσή του. Η οικογένεια Χανικιάν όταν διάβασε το έργο που έγραψα, μου είπε: «Η Ιστορία ξαναβρίσκει τη φωνή της». Για μένα ήταν ό,τι πιο σημαντικό έχω ακούσει γ’ αυτή τη δουλειά».
Στην παράσταση γίνεται μνεία και για τον Βόλο, με την αγαπημένη πρωταγωνίστρια να σημειώνει χαρακτηριστικά: «Η ιστορία ξεκινά λίγο πριν το 1915. Μία μάνα που προέρχεται από αστική οικογένεια, βλέπει να στέλνουν τον άντρα της στα τάγματα εργασίας. Μιλούσε ελληνικά, γερμανικά και τουρκικά. Ήταν μία διανοούμενη γυναίκα της εποχής και με τις τρεις κόρες της ξεκινά ένα οδοιπορικό διωγμών και εξολόθρευσης. Καταλήγουν στη Σμύρνη, πιστεύοντας ότι εκεί θα σωθούν, γιατί εκεί βρίσκονται όλα τα συμμαχικά πλοία. Δυστυχώς, όμως, γίνεται αυτόπτης μάρτυρας της καταστροφής της πόλης. Μέσα από τα μάτια της Ανζέλ, η οποία είναι η μικρότερη κόρη, βλέπουμε τον διωγμό και το κάψιμο της Σμύρνης. Μπαίνουν στα πλοία, χάνεται η οικογένεια, πάνε αρχικά στη Μυτιλήνη, κάνουν μία στάση στην Κρήτη για να γυρίσουν πια στην Κοκκινιά. Οι περιγραφές είναι τόσο ζωντανές και τόσο ανατριχιαστικές, που δεν σου αφήνουν περιθώριο να μην συγκινηθείς και να μην ταυτιστείς με την προσφυγοπούλα ηρωίδα. Αυτό πολλές φορές είναι σκληρό, κι άλλες γίνεται πιο τρυφερό. Διότι ένα παιδί μέσα στον πανικό, δίχως δεν καταλαβαίνει πάντοτε γιατί συμβαίνει όλο αυτό, ψάχνει να βρει την πεταμένη κούκλα της, την ίδια ώρα που τα χαντζάρια πέφτουν στον αέρα. Κάποια στιγμή η μητέρα ήρθε σε επαφή με έναν αξιωματικό του ελληνικού στρατού, ο οποίος τις προστατεύει μέσα στον διωγμό, λέγοντάς τους χαρακτηριστικά: «Όταν φτάσετε στη Σμύρνη, να κοιτάξετε πώς θα περάσετε απέναντι στην Ελλάδα. Έχω γράψει στη μάνα μου για εσάς. Να πάτε στον Βόλο, θα σας δώσω τη διεύθυνση να πάτε να τη βρείτε». Επρόκειτο για έναν άνδρα, ο οποίος δεν είχε συγγενικό δεσμό με την οικογένεια και απλώς ήθελε να προστατέψει μία μάνα με τρία κορίτσια».
Η Χριστίνα Αλεξανιάν δεν έκρυψε την συγκίνησή της για την αποδοχή του έργου από το κοινό: «Αισθάνομαι υπερήφανη, όταν κάθε βράδυ το κοινό ταυτίζεται με την παράσταση. Στο πρόσωπο της Ανζέλ ταυτίζονται άνθρωποι που έχουν χάσει δικούς τους και είναι η απόλυτη ηρωίδα μου. Το αγαπάω πάρα πολύ το έργο. Θυμάμαι ακόμη την πρεμιέρα που έγινε στο Άλσος της Νέας Σμύρνης και 2.000 θεατές κρατούσαν την ανάσα τους. Ήταν ένα συναίσθημα που δεν είχα ξαναζήσει. Αυτό μου έδωσε δύναμη πως το έργο πρέπει να ταξιδέψει και να το κοινοποιήσω στον κόσμο. Θα επιδιώξουμε να βγούμε και εκτός συνόρων. Ήδη με τον Δήμο Νέας Σμύρνης, ο οποίος με στήριξε από την πρώτη στιγμή, συζητάμε να πάμε ένα ταξίδι στην Αρμενία. Σκέφτομαι επίσης τη Γαλλία, όπου η πόλη της Λυών για πρώτη φορά εξέλεξε για δήμαρχο έναν Αρμένιο. Είναι μία παράσταση που αγγίζει την καρδιά και νομίζω ότι αυτή είναι η θέση του θεάτρου και των τεχνών γενικότερα».
Όσο για το μήνυμα που θέλει να περάσει μέσα από τα «Τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν», η Χριστίνα Αλεξανιάν επισήμανε: «Μιλάμε για μία ιστορική καταγραφή γεγονότων που διαδραματίστηκαν πριν από έναν αιώνα, αλλά απευθύνονται στην Ελλάδα του σήμερα, η οποία δεν μαθαίνει από τα λάθη που επαναλαμβάνει η Ιστορία. Γι’ αυτό πρέπει να ευαισθητοποιούμε τον κόσμο, για να σταματήσει ο διχασμός. Αυτό μας οδήγησε στις μεγαλύτερες καταστροφές τόσο του Εμφυλίου, όσο και της Μικρασιατικής Καταστροφής. Εάν ήμασταν ενωμένοι και διδασκόμασταν από τα δεινά που έχουμε υποστεί, θα ήμασταν μία άλλη Ελλάδα».