Η οικονομική κρίση επιδείνωσε το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Το 2008 ο αριθμός των γεννήσεων στην Ελλάδα έλαβε την υψηλότερη τιμή του από το 1985, δηλαδή 116,5 χιλιάδες. Ύστερα, ήρθε η κρίση και ο αριθμός των παιδιών έκτοτε βαίνει μειούμενος.
Σε έρευνα που παρουσίασε το πρωί της Δευτέρας το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών, σημειώθηκε ότι οι δημογραφικές μεταβολές που έχουν καταγραφεί και κυρίως η προοπτική μείωσης του δυναμικού μαθητικού πληθυσμού που αυτές συνεπάγονται θα έχουν επιπτώσεις στο άμεσο μέλλον στην αγορά εργασίας, την οικονομία, αλλά και την εκπαίδευση.
Τα παιδιά που την σχολική χρονιά 2014-2015 φοίτησαν στην πρώτη Δημοτικού, άρα γεννήθηκαν το 2008, υπολογίζονταν στα 111,3 χιλιάδες. Την σχολική χρονιά 2017-2018, μόλις τρία χρόνια μετά, ο αριθμός αυτός καταβαραθρώθηκε στους 102 χιλιάδες μαθητές.
Οι ταχύτατες αυτές μεταβολές προοιωνίζουν έμμεσες αλλά και βαθύτερες επιπτώσεις στην μείωση της απασχόλησης, στη διάρκεια της ύφεσης της οικονομίας και στην καθυστέρηση της ανάκαμψης.
Οι απόφοιτοι Λυκείου που διεκδικούν την εισαγωγή τους στην ανώτατη εκπαίδευση από 71,8 χιλ. (2008) θα μειωθούν σε 54,2 χιλ. το 2035 (-24,5% ή 17,6 χιλ λιγότεροι), ενώ οι εισερχόμενοι στην ανώτατη εκπαίδευση από 68 χιλ θα μειωθούν σε 51,8 χιλ. το 2035 (-23,8% ή -16,2 χιλ λιγότεροι), αν διατηρηθεί η σημερινή αναλογία αποφοίτων-εισερχόμενων. Οι πρώτες επιπτώσεις στην εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση και στο πρώτο έτος των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης αναμένεται να εκδηλωθούν από το 2027 και έπειτα.
Μέσα στη δεκαετία του 2030, λοιπόν, οι επιπτώσεις στην εκπαίδευση θα “περάσουν” στην αγορά εργασίας. Οι δημογραφικές μεταβολές θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία και την ανάπτυξη (επιχειρηματικότητα, επενδύσεις) λόγω της μειωμένης προσφοράς νέων αποφοίτων, προσόντων και δεξιοτήτων λόγω μειωμένης προσφοράς νέων αποφοίτων, προσόντων και δεξιοτήτων.
Αίτια
Τα αίτια της κατακόρυφης πτώσης του αριθμού γεννήσεων έχουν καταγραφεί επαρκώς τα τελευταία χρόνια:
-Οφείλονται εν μέρει στην εξωτερική μετανάστευση οικογενειών κυρίως αλλοδαπών μετά την έναρξη της κρίσης, καθώς μεταξύ 2011 και 2015 ο αριθμός των παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών μειώθηκε κατά 55,9% (από τους 159,5 χιλ. στους 70,3 χιλ.)
-Αλλά και στην μείωση των γεννήσεων που σημειώθηκε από το 2010 και εντάθηκε από το 2012 και μετά (με εξαίρεση το 2016, όταν σημειώθηκε αύξηση σε σχέση με το 2015). Η μείωση των γεννήσεων μετά την έναρξη της κρίσης κατά σχεδόν 30%, από 118,3 χιλ. το 2008 σε 88,5 χιλ. το 2017, άρχισε ήδη να αποτυπώνεται στον αριθμό των νηπίων στο νηπιαγωγείο (από 162 χιλ. το 2014 σε 155,2 χιλ. το 2015) και στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου (από 107,2 το 2016 σε 101,9 το 2017).
Εναλλακτικά σενάρια
Ο ΙΟΒΕ εκπόνησε εναλλακτικά σενάρια μελλοντικής εξέλιξης και προοπτικής του εκπαιδευτικού συστήματος με βάση τις δημογραφικές τάσεις. Τα εναλλακτικά αυτά σενάρια μελλοντικής προοπτικής δείχνουν ότι, αν στο μεταξύ δεν υπάρξουν ριζικές αλλαγές (τέτοιες ώστε να έχουν ως αποτέλεσμα τη μεγάλη αύξηση των γεννήσεων ή την μαζική επιστροφή Ελλήνων και την εισροή μεταναστών από άλλες χώρες στην Ελλάδα τα προσεχή χρόνια), ο συνολικός αριθμός των μαθητών από 1,48 εκ το 2008 θα μειωθεί σε 1,05 εκ περίπου (29,2 % ή 423,3 χιλ λιγότεροι μαθητές) μέχρι το 2035, όταν δηλαδή θα έχει ενταχθεί στο εκπαιδευτικό σύστημα και η πιο πρόσφατη μείωση γεννήσεων που σημειώθηκε το 2017.
Όπως αναφέρθηκε, ήδη καταγράφεται μείωση του αριθμού νηπίων στα νηπιαγωγεία καθώς και του αριθμού μαθητών στις πρώτες τάξης του δημοτικού σχολείου ενώ οι επιπτώσεις της έναρξης μείωσης των γεννήσεων που σημειώθηκε το 2010 θα αρχίσουν να αποτυπώνονται στη λειτουργία του Γυμνασίου από το 2022, ενώ στα Γενικά και τα Επαγγελματικά Λύκεια από το 2025. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση οι επιπτώσεις αυτές θα αρχίσουν να εκδηλώνονται από το 2028 και έπειτα.
Πλήγμα και για την εκπαιδευτική κοινότητα:
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του ΙΟΒΕ, η μείωση μαθητών θα πλήξει και τον κλάδο των εκπαιδευτικών.
Όπως έδειξαν και οι πρόσφατες μελέτες του ΙΟΒΕ, από τη μια ο κλάδος της εκπαίδευσης απασχολεί το μεγαλύτερο μερίδιο των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, και αναλογικά μεγαλύτερο από άλλες χώρες της Ε.Ε (ΙΟΒΕ, 2018). Από την άλλη, ο αριθμός των πτυχιούχων που αιτούνται θέση απασχόλησης ως αναπληρωτές στην εκπαίδευση ξεπερνά τις 100 χιλιάδες (ΙΟΒΕ, 2017). Στην προοπτική αυτή, πέρα από τα ποσοστά ανεργίας, υποαπασχόλησης και ετεροαπασχόλησης των αποφοίτων ανώτατης εκπαίδευσης, που περιορίζουν την αποτελεσματικότητα και την απόδοση της δημόσιας και ιδιωτικής επένδυσης στην εκπαίδευση, ενισχύεται επιπλέον η πιθανότητα συνέχισης της εξωτερικής μετανάστευσης και της ‘’διαρροής εγκεφάλων’’ (brain drain) από την Ελλάδα τα επόμενα χρόνια.
Πηγή: The TOC