Τα έργα των Ευρωπαίων ταξιδιωτών, οι οποίοι επισκέφτηκαν την Ελλάδα τον 19ο αιώνα, συνθέτουν ένα πολυμορφικό αφήγημα για την εποχή εκείνη που σφραγίστηκε με τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Η ιστορικός κ. Ιόλη Βιγγοπούλου, λίγα εικοσιτετράωρα πριν από την έλευσή της στον Βόλο, όπου θα δώσει ομιλία με θέμα «Έχουμε εικόνες για την Ελληνική Επανάσταση στα περιηγητικά έργα;», αναφέρθηκε σε όσα μας κληροδότησαν οι Δυτικοί περιηγητές πριν από δύο και πλέον αιώνες.
Η διακεκριμένη ακαδημαϊκός και ερευνήτρια στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, μεθαύριο στις 7.30 απόγευμα θα μιλήσει στον περιβάλλοντα χώρο του Κέντρου Τέχνης «Τζιόρτζιο ντε Κίρικο», για το περιηγητικό ρεύμα στην τουρκοκρατούμενη τότε Ελλάδα, το οποίο διαχώρισε σε τρεις φάσεις.
«Η περιηγητική γραμματεία χωρίζεται σε τρεις περιόδους. Η πρώτη τοποθετείται χρονικά από το 1800 μέχρι το ξέσπασμα του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης δεν έχουμε περιηγήσεις, αλλά φιλέλληνες εθελοντές που συμμετείχαν στις μάχες, μισθοφόρους και εκπροσώπους των ξένων δυνάμεων.
Το υλικό που έχουμε από τότε είναι εξίσου ενδιαφέρον, αφού ήταν παρόντες στις εθνοσυνελεύσεις, στις πολιορκίες π.χ. της Τριπολιτσάς και άλλα σημαντικά γεγονότα της Επανάστασης. Και μετά την απελευθέρωση και την ίδρυση του ελληνικού κράτους, το περίεργο που συμβαίνει είναι πως εξακολουθούμε να έχουμε παραγωγή έργων που αφορούν στο 1821, αλλά από περιηγητές που ήρθαν εδώ κατά παραγγελία και συνέθεσαν τον απόηχο της Επανάστασης».
Η κ. Βιγγοπούλου έδωσε έμφαση στα κείμενα που γράφτηκαν στα προεπαναστατικά χρόνια, εξηγώντας τον λόγο στη συνέχεια: «Χάρη στην έντονη κινητικότητα των ξένων περιηγητών, οι οποίοι έψαχναν τα ιστορικά τοπία που είχαν περιγράψει ο Θουκυδίδης, ο Στράβωνας και ο Παυσανίας, η Ευρώπη είχε γνώση για τα τεκταινόμενα στον ελλαδικό χώρο. Ερχόμενοι δε σε επαφή με την ελληνική κοινωνία, συντέλεσαν στην ωρίμανσή της και τη γαλούχησαν με τα επαναστατικά ιδεώδη».
Φυσικά οι εντυπώσεις των Δυτικών περιηγητών ποικίλλουν. Οι περισσότεροι προτού επισκεφτούν την ελληνική γη είχαν κατά νου ένδοξες στιγμές της αρχαίας Ελλάδας, αλλά εν τέλει βίωναν διαφορετικά τις επισκέψεις τους σε μία οθωμανική επαρχία: «Άλλοτε εξιδανίκευσαν αυτό που συναντούσαν και θεωρούσαν ότι οι Έλληνες που έβλεπαν ήταν απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Για τους Ευρωπαίους η Ελλάδα ήταν ιδέα, μια μνήμη στην οποία σταθμεύουν κάθε φορά ανάλογα το πολιτιστικό φορτίο που κουβαλούσαν οι ίδιοι. Άλλοι πάλι ήταν πιο μετριοπαθείς, ενώ μία άλλη μερίδα έθεσε επί τάπητος το κατά πόσο ήμασταν οι συνεχιστές των αρχαίων Ελλήνων.
Όμως, σε όλες τις περιπτώσεις διαπιστώνουν ότι υπάρχει ενημέρωση για τα τεκταινόμενα στην Δύση. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αφορά κάποιον περιηγητή, ο οποίος πήγε στην Πάτμο και ένας μοναχός τον πλησίασε και τον ρώτησε εάν ο Βολταίρος ζει. Ο ευρωπαϊκός Διαφωτισμός άγγιζε τους ανθρώπους τότε».
Στη συνέχεια η κ. Βιγγοπούλου μνημόνευσε την περίπτωση ενός Ιρλανδού ζωγράφου και συγγραφέα, ο οποίος ταξίδεψε στην Ελλάδα από το 1801 μέχρι το 1806 και μεταξύ άλλων επισκέφτηκε και τη Μαγνησία: «Ο Έντουαρντ Ντόντουελ, σπουδαίος καλλιτέχνης της εποχής του, μας άφησε περιγραφές για τα χωριά του Πηλίου, αλλά και τη Λάρισα, καθώς ταξίδευε για τα Ιωάννινα και την αυλή του Αλή Πασά».
Έπειτα έκανε λόγο για τη σημασία των περιηγητικών κειμένων του 19ου αιώνα. «Μέσα από τα έργα αυτά προβάλλεται το πώς έβλεπαν οι Δυτικοί την Ανατολή», υπογράμμισε και έκλεισε με μία αναφορά στις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν όσοι περιδιάβαιναν την Ελλάδα εκείνη την εποχή: «Με λίγη φαντασία μπορούμε να μεταφερθούμε τόσο στα θαλάσσια, όσο και στα χερσαία ταξίδια. Στο Αιγαίο, για παράδειγμα, ήταν έντονο το πρόβλημα της πειρατείας. Πέρα από τους Σαρακηνούς, υπήρχαν Μαλτέζοι, Γάλλοι και Άγγλοι κουρσάροι που δρούσαν στο αρχιπέλαγος.
Όμως, και στη στεριά υπήρχαν κίνδυνοι, καθώς διέσχιζαν δερβένια και λασπόδρομους υπό εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, που βελτιώθηκαν πολύ αργότερα, με την απελευθέρωση της Ελλάδας».