Η Ιωάννα Γκανέτσα είναι συγγραφέας, γράφει μυθιστορήματα, αναδεικνύει εσωτερικές αναζητήσεις, γοητεύει αναγνώστες. Η γραφή, η συγγραφή για την ακρίβεια, είναι μέρος της ζωής της που γεμίζει από την επαγγελματική της ενασχόληση, την οικογένεια και τους φίλους της. Η Ιωάννα Γκανέτσα γράφει και περιγράφει εικόνες και καταστάσεις, πρόσωπα και ιστορίες… Από το 2012 δημοσιεύονται στο διαδίκτυο άρθρα της, ποιήματα και λογοτεχνικά κείμενα. Έχει παρακολουθήσει παιδαγωγικά μαθήματα στο Βρετανικό Συμβούλιο και είναι κάτοχος πτυχίου του Πανεπιστημίου Cambridge ως καθηγήτρια αγγλικής γλώσσας. Γνωρίζει επίσης γαλλικά και ισπανικά. Είναι ιδρυτικό µέλος της Δράσης Αστυνομικών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Το πρώτο της βιβλίο, «Ο έρωτας δε θέλει τίτλο», έφερε το επόμενο με τίτλο «Το άνθος της ζωής» και τώρα το τρίτο «Το Μουσείο των ραγισμένων καρδιών», όλα από τις εκδόσεις «Νίκας». Με αφορμή το τελευταίο της βιβλίο που παρουσιάστηκε χθες στον Βόλο, στο ξενοδοχείο Παρκ, η Ιωάννα Γκανέτσα μίλησε στη «Θ», για όσα έγιναν και όσα ονειρεύεται να γίνουν…
Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε δημιουργικά με κάτι που λήγει; Με αισθήματα που στοιχειώνουν ζωές και τις ορίζουν;
Ο έρωτας έχει απασχολήσει όλες τις επιστήμες και όλες τις τέχνες. Από τη φιλοσοφία, την ψυχολογία ώς τη θρησκεία πολλοί επιστήμονες, καλλιτέχνες, άνθρωποι με έμφυτη την τάση για αναζήτηση έχουν προσπαθήσει είτε να ορίσουν είτε να εξερευνήσουν τα αχαρτογράφητα – ακόμη και σήμερα – νερά του. Ο έρωτας είναι το συναίσθημα που περιέχει όλα τα άλλα – θετικά και αρνητικά. Ποιος δεν έχει ζηλέψει, δεν έχει διστάσει, δεν έχει φοβηθεί ή στον αντίποδα δεν έχει τολμήσει, δεν έχει δώσει, δεν έχει γίνει πιο δυνατός για χάρη του έρωτα. Μέσα από κάθε βιβλίο μου και κάθε έρευνά μου, δίνω διαφορετικές πτυχές της ίδιας έννοιας – του έρωτα – ο οποίος, ωστόσο, είναι διαφορετικός ανάλογα με τις συνθήκες, τους χαρακτήρες των ηρώων, τις επιλογές τους. Δεν είμαι από τους συγγραφείς που την πορεία, τη ζωή των ηρώων, την ορίζει η μοίρα τους. Είμαι εδώ για να δώσω στον αναγνώστη μια άλλη οπτική, αυτή της επιλογής. Με λίγα λόγια, μια συνάντηση με τον έρωτα είναι μοιραία, μα κάθε άλλη συνάντηση με τον ίδιο έρωτα – δεύτερη, τρίτη και ούτω κάθε εξής – είναι επιλογή, μια επιλογή που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες και όχι πάντα από τη μοίρα (όπως στην περίπτωση παράδειγμα ενός έρωτα που διακόπτεται βίαια λόγω θανάτου). Όσο κι αν στις μέρες μας «δαιμονοποιούμε» το συναίσθημα, αυτό είναι πάντα παρόν. Μας ορίζει, όπως σωστά είπατε στην ερώτησή σας. Γράφω γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, επειδή ο άνθρωπος είναι κυρίως αυτό που νιώθει.
Ο όρος Μουσείο αφορά σε οτιδήποτε πρέπει να φυλάσσεται και να επιδεικνύεται… Τα αισθήματα αντέχουν στον χρόνο, φυλάσσονται ή αναζωπυρώνονται κατά τη γνώμη σας;
Το «The Musuem of broken relationships» στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας είναι η απόδειξη ότι ακόμη και τα συναισθήματα – αν και άυλα – μένουν στον χώρο και τον χρόνο μέσα από τα αντικείμενα, με τα οποία κάποιος τα έχει συνδέσει. Ταξίδεψα ώς το Ζάγκρεμπ και κατέγραψα όλα αυτά τα τόσο μικρής χρηματικής αξίας αντικείμενα που, ωστόσο, δίπλα σε λίγες γραμμές που περιέγραφαν το συναίσθημα που τα συνοδεύει, μετατρέπονταν σε συναισθηματικό θησαυρό. Θησαυρό του ενός. Γιατί δεν μιλάμε πάντα για αμφίδρομους έρωτες, έρωτες που τελείωσαν κοινή συναινέσει ή εξαιτίας της φθοράς του χρόνου. Υπάρχουν κι αυτοί, βεβαίως. Όλοι τους έχουν ένα κοινό. Είναι το συναίσθημα του ενός. Πάντα κάποιος από τους δυο αγαπά πιο πολύ, πονά πιο πολύ, προσπαθεί πιο πολύ, έχει την ανάγκη να διαφυλάξει αυτό το τόσο πολύτιμο συναίσθημα πιο πολύ. Ο έρωτας δεν είναι σπάνιος. Σπάνιος είναι ο έρωτας που αφορά το ίδιο και τους δυο. Τα συναισθήματα γενικά και αόριστα δεν αντέχουν στον χρόνο. Όλα περνούν. Μένει ίσως η πίκρα, η απογοήτευση, η κρυφή ελπίδα – παράπλευρα συναισθήματα του έρωτα κι αυτά – κι αν είσαι από τους πολύ τυχερούς – ή πιο σωστά από αυτούς που έδωσαν και πήραν εξίσου πολύ: Η αγάπη. Όλα τα υπόλοιπα έρχονται και φεύγουν. Άπαξ και αγαπήσεις, ωστόσο, αυτό δεν αλλάζει. Δεν «ξε-αγαπάς».
Τι σας οδηγεί να γράφετε, πώς οδηγηθήκατε στη δημιουργία ιστοριών, στη συγγραφή βιβλίων;
Δεν υπάρχει άλλος δρόμος για μένα. Η συγγραφή είναι μονόδρομος. Είναι ανάγκη, κομμάτι του εαυτού μου, κινητήριος δύναμη, πάθος, έρωτας. Η επιθυμία να δημιουργώ και να εκφράζομαι μέσα από τις λέξεις ήρθε από την πρώτη κιόλας στιγμή που έμαθα να γράφω και να διαβάζω. Ένιωσα τη δύναμή τους. Γι’ αυτό άλλωστε στον προφορικό λόγο τις χρησιμοποιώ με φειδώ. Αναφερόμαστε συχνά στις πράξεις και το πόσο σημαντικές είναι. Όμως, οι λέξεις είναι εξίσου σημαντικές. Γι’ αυτό δεν πρέπει να τις ξεστομίζουμε χωρίς σκέψη ούτε να τις κακοποιούμε όταν τις χρησιμοποιούμε στον γραπτό λόγο. Έγραφα πάντα, λοιπόν. Το 2012 ξεκίνησε η επαφή με το κοινό μέσα από άρθρα και κείμενά μου στο διαδίκτυο, τα οποία είχαν και συνεχίζουν να έχουν μεγάλη απήχηση (πόσο όμορφο αλήθεια να είναι πάντα επίκαιρα!) και συνέχισα με τη συγγραφή βιβλίων, τα οποία είναι και ο τελικός στόχος. Με εξιτάρει η έρευνα γύρω από θέματα που σχετίζονται με κάποιο τρόπο με το αντικείμενο που έχω επιλέξει (ή ίσως με επέλεξε). Πρώτα ήταν ο Βοτανικός Κήπος του Εδιμβούργου μέσα από «Το άνθος της ζωής» και τα φυτά και δέντρα που σχετίζονται με κάποιο τρόπο με τον έρωτα, έπειτα ήταν «Το μουσείο των ραγισμένων σχέσεων» και στο επόμενο βιβλίο – το οποίο θα κυκλοφορήσει την άνοιξη – η έρευνα περιστρέφεται γύρω από την τέχνη.
Η κύρια ενασχόλησή σας δεν φαίνεται για τους περισσότερους τουλάχιστον να λειτουργεί συνδυαστικά με αυτή της συγγραφέως. Εσείς πώς τα καταφέρνετε;
Ισορροπία. Μαγική λέξη. Δεν δυσκολεύτηκα ποτέ να διαχωρίσω τις ιδιότητες. Είμαι αστυνομικός όταν απαιτείται να είμαι και συγγραφέας εκεί που χρειάζεται. Είμαι επίσης μαμά, σύζυγος, φίλη. Απολαμβάνω κάθε ρόλο γιατί είναι επιλογή μου. Θα ήταν βαρετό να ήμασταν μονοδιάστατοι άνθρωποι. Υπάρχουν τόσο ωραία πράγματα με τα οποία μπορούμε να ασχοληθούμε εκεί έξω για να αφήσουμε το ένα να υπερισχύσει. Δεν αντλώ επιβεβαίωση από τις ιδιότητες. Δίνω στις ιδιότητες κάτι από τον εαυτό μου, τον χαρακτήρα μου, τις κάνω δικιές μου, πάντα στον βαθμό που μπορώ, που μου επιτρέπεται. Δεν είναι πάντα όλες οι συνθήκες στο χέρι μας, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να τις βλέπουμε σαν τροχοπέδη. Πάντα υπάρχει χώρος για στόχους και φιλοδοξίες.
Οι συνάδελφοί σας πώς αντιμετωπίζουν τη συγγραφική σας δεινότητα; Κι οι αναγνώστες αντίστοιχα την κύρια ενασχόλησή σας;
Κάποτε ήταν πολύ παράξενο να ασχολείται κάποιος αστυνομικός με τις τέχνες. Τώρα πια – και το λέω περήφανα αυτό – πολλοί από εμάς που φέρουμε και την ιδιότητα του καλλιτέχνη, καταφέραμε να ακούγεται στους κόλπους και τα πηγαδάκια της δουλειάς σαν κάτι – σίγουρα όχι συνηθισμένο – αλλά αρκετά φυσιολογικό.
Κάποιοι αναγνώστες έχουν κατά καιρούς παραδεχτεί το παράδοξο του συνδυασμού και έχουν ξαφνιαστεί ευχάριστα από αυτό, αλλά – ας μη γελιόμαστε – αυτό που αφορά τελικά τον αναγνώστη είναι ο συγγραφέας να μιλήσει με κάποιο τρόπο μέσα του.
Πότε γράφετε, πώς διαχειρίζεστε τον χρόνο σας και πότε διαμορφώνεται μια ιστορία στο μυαλό σας;
Σχέδια, προσχέδια, πλάνα και σημειώσεις έρευνας υπάρχουν πάντα είτε στο μυαλό μου είτε σε όποιον χώρο χρησιμοποιώ σαν γραφείο μου. Δεν έχω ακόμη την πολυτέλεια – λόγω καθημερινότητας και παιδιών που είναι ακόμη στο δημοτικό – να γράφω όποτε θέλω ή όποτε νιώθω την ανάγκη. Αυτό θα μπορούσα να το κάνω αν βιοποριζόμουν από τη συγγραφή. Γράφω ωστόσο με στόχο να τελειώσω. Έχω λοιπόν γράψει σε πολλά μέρη για να κερδίσω τον χρόνο που δεν έχω πάντα. Περαστικοί με έχουν δει, για παράδειγμα, να γράφω σε υπαίθριους χώρους και στο αυτοκίνητο σε περιόδους αναμονής από τις δραστηριότητες των παιδιών. Μόνο αυτό, ωστόσο, δεν θα ήταν αρκετό. Γράφω πιο συστηματικά τα Σαββατοκύριακα, σε διακοπές, σε άδειες κι όταν πλησιάζει ο καιρός να παραδώσω το επόμενο έργο μου. Θέλω να παραδίδω έργα στο αναγνωστικό κοινό και φροντίζω να βρίσκω χρόνο γι’ αυτό, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι συχνά κοιμάμαι λιγότερο.
Οι ήρωές σας είναι υπαρκτά πρόσωπα, εμπνέεστε από την πραγματικότητα ή είναι όλα μυθοπλασία;
Προς το παρόν αυτό που είναι αληθινό στα έργα μου είναι οι έρευνες και οι τόποι. Ό,τι αναφέρω, για παράδειγμα, για τον Βοτανικό Κήπο στο Εδιμβούργο ή τα περίχωρα της Σκοτίας στο «Άνθος της ζωής» είναι εκεί ακριβώς. Τα φυτά, οι δρόμοι, τα δέντρα. Οι σκηνές εκτυλίσσονται σε πραγματικούς τόπους κυριολεκτικά. Αν περπατήσει κάποιος στον Κήπο κατά την ανάγνωση θα βρει τα σημεία όπως τα περιγράφω, εκεί που τα περιγράφω. Το ίδιο συνέβη και στο «Μουσείο των ραγισμένων σχέσεων». Μου αρέσει η ακρίβεια, ακόμη και στη λεπτομέρεια. Οι ήρωες, από την άλλη, έχουν κάποιες φορές χαρακτηριστικά ανθρώπων που έχω συναντήσει, αλλά δεν είναι άνθρωποι υπαρκτοί. Είναι κυριότερα χαρακτήρες που θα μπορούσαν να είναι εγώ, εσύ, εμείς.
Τα προηγούμενα βιβλία σας έχουν σχέση και συνάφεια με το Μουσείο των ραγισμένων σχέσεων;
Το μόνο κοινό χαρακτηριστικό τους είναι η διάθεση για έρευνα και ο έρωτας, ο οποίος είναι ανεξάντλητος και ως συναίσθημα και ως θέμα. Δεν υπάρχει λόγος να επαναλαμβανόμαστε. Δεν είμαι οπαδός της μανιέρας, άλλωστε. Να βρω δηλαδή μια επιτυχία και να πορεύομαι με ασφάλεια με αυτή. Δοκιμάζω, ερευνώ και βάζω και τον αναγνώστη στη διαδικασία να θέλει περισσότερα από ένα βιβλίο που μιλά για τον έρωτα. Ο έρωτας δεν έχει ανάγκη από δακρύβρεχτες ιστορίες και άλογα πάθη για να επιβιώσει. Χρειάζεται αλήθεια. Αυτή δίνω στον αναγνώστη.
Διαβάζετε λογοτεχνία, αγαπάτε το διάβασμα;
Ένας συγγραφέας δεν γίνεται να μην είναι αναγνώστης. Κι αν δεν είναι αναγνώστης δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει καλός συγγραφέας. Από το διάβασμα ξεκινά μια σειρά διεργασιών που πυροδοτεί, τροφοδοτεί, βοηθά την έμπνευση. Ακόμη κι αν κάποτε σταματούσα να γράφω, σίγουρα δεν θα σταματούσα να διαβάζω.
Ξεχωρίζετε κάποιο από τα έργα σας και γιατί;
Είναι νωρίς ακόμη για να ξεχωρίσω. Θα ήθελα να παραμείνω στον χώρο αρκετά χρόνια, ώστε να μπορώ κάποτε να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση έχοντας να επιλέξω από πολλά περισσότερα έργα πλην των τριών που έχω αυτή τη στιγμή στο ενεργητικό μου. Θα είναι δύσκολη επιλογή, αλλά θα είναι τίμια.
Αν ζητηθεί η μεταφορά του βιβλίου σας στην τηλεόραση ή τον κινηματογράφο θεωρείτε ότι μπορεί το συγγραφικό σας πόνημα να αποδοθεί σωστά σε μια διαφορετική εκδοχή προσέγγισης;
Νομίζω ότι ο κινηματογράφος ταιριάζει περισσότερο στα έργα μου. Ή ίσως μια σειρά λίγων επεισοδίων. Οτιδήποτε μεγαλύτερο σε χρονική έκταση ξεφεύγει σίγουρα από την υπόθεση του βιβλίου κι αυτό που είχε στο μυαλό του ο συγγραφέας όταν το έπλαθε. Σε μια καθημερινή σειρά, για παράδειγμα, συχνά το μόνο ίδιο είναι ο τίτλος, οι χαρακτήρες και η σύλληψη της ιστορίας. Αυτά μπορούν βεβαίως να εξασφαλίσει την περαιτέρω ανάδειξη του βιβλίου ή του συγγραφέα, πράγμα δύσκολο να συμβεί με άλλους τρόπους στην Ελλάδα. Δεν είμαι αρνητική, λοιπόν, σε ό,τι θα βοηθούσε το βιβλίο να ακουστεί, να του δοθεί η ευκαιρία να βρεθεί σε περισσότερα χέρια αναγνωστών ή να φέρει θεατές σαν αναγνωστικό κοινό. Δεν θα συμφωνούσα όμως με κάθε κόστος. Ακούγεται περίεργο, αλλά είναι η αλήθεια. Ό,τι γεννάς το πονάς. Δεν θέλεις να το δεις να κακοποιείται. Θα το εμπιστευόμουν μόνο σε καλά χέρια, όχι σε οποιαδήποτε.
Η πορεία και η εξέλιξη ενός συγγραφέα που δεν ζει στο κέντρο – την Αθήνα – πιστεύετε ότι είναι πιο δύσκολη;
Χρειάζεται σίγουρα περισσότερα χιλιόμετρα και προσωπικά τα διανύω συχνά για να βρεθώ στην Αθήνα – ή τη Θεσσαλονίκη, τη Λαμία, τον Βόλο κ.ο.κ. – για συνεντεύξεις ή εκθέσεις. Η επαφή με αναγνώστες, συγγραφείς, εκδότες είναι πάντα σημαντική, μια εποικοδομητική διάδραση. Δεν είναι ωστόσο το ίδιο δύσκολο όπως την εποχή πριν το διαδίκτυο. Τώρα βοηθά κι αυτό σε μεγάλο βαθμό. Σε κάθε περίπτωση, τίποτα δεν έρχεται χωρίς κόπο και προσπάθεια. Δεν φτάνει μόνο το ταλέντο για να ξεφύγεις από τον μέσο όρο. Χρειάζεται κυνήγι, διεκδίκηση, φιλοδοξία και τόλμη. Πρέπει να αφήσεις την πανοπλία σου, να σταθείς μπροστά στο κοινό και να πεις «εδώ είμαι, διαβάστε με». Αν έχεις ταλέντο θα σε ξαναδιαβάσουν. Η μετάβαση από το ένα βιβλίο στα περισσότερα του ίδιου συγγραφέα είναι αυτό που κάνει τη διαφορά.
Υπάρχει κοινός τόπος στη θεματική που αναπτύσσετε; Μπορείτε να ασχοληθείτε για παράδειγμα με το αστυνομικό ή το ιστορικό μυθιστόρημα;
Ο έρωτας παραμένει στην πρώτη γραμμή τόσο στο βιβλίο που θα κυκλοφορήσει την άνοιξη, όσο και στο επόμενο που ήδη δουλεύω στο μυαλό μου και ερευνώ σιγά-σιγά. Δεν έχω ξεμπερδέψει με τον έρωτα ως θέμα. Μια ερωτική ιστορία – ή και περισσότερες – είναι πάντα ένας εξαιρετικός καμβάς για να αναδείξω τα ανθρώπινα συναισθήματα. Όσο τα βιβλία μου πολλαπλασιάζονται προσθέτω κοινωνικά στοιχεία και δεν αποκλείω στο επόμενο να προσθέσω και αστυνομικά. Μου αρέσει να πειραματίζομαι, να δοκιμάζω, γι’ αυτό άλλωστε και στα ώς τώρα βιβλία μου οι κεντρικοί ήρωες είναι άντρες. Ήταν ένα συγγραφικό στοίχημα κι αυτό.
Τι επιθυμείτε και τι σχεδιάζετε για το μέλλον;
Σχέδια υπάρχουν πάντα. Ένα ακόμη ταξίδι, ένα επιπλέον βιβλίο, πολλές περισσότερες στιγμές. Το μόνο που εύχομαι είναι να μου δοθεί ο χρόνος να αγωνιστώ γι’ αυτά. Ο χρόνος που μας έχει δοθεί σε αυτή τη ζωή είναι το μόνο που δεν γνωρίζουμε. Ίσως γι’ αυτό οι καλλιτέχνες κυνηγούν την υστεροφημία – κι ας μην είναι εδώ να τη δουν να συμβαίνει. Είναι ο μόνος τρόπος να νικήσουν τον χρόνο.