Οι δείκτες των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων, όπως η αυτοκτονικότητα, η κατάθλιψη, οι εξαρτήσεις, η βία και οι αγχώδεις διαταραχές έχουν σημειώσει άνοδο μέσα στα τελευταία δέκα χρόνια.
Η κ. Ιωάννα Γεωργιάδου, ψυχολόγος (MSc) Μονάδας Αντιμετώπισης Νόσου Alzheimer Βόλου, συστημική ψυχοθεραπεύτρια Κέντρου Πορεία Υγείας, αναφέρεται στην άνοια που είναι και το θέμα ντοκιμαντέρ της Jean Carper «Monster in the Mind» («Η Βολική Αναλήθεια για το Alzheimer»). Το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί το Σάββατο 11 Φεβρουαρίου, ώρα 20.00, στο «Αχίλλειον» σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρεία Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών Βόλου.
Τι φταίει λοιπόν και όλα έχουν γίνει δύσκολα και ακατανόητα στην εποχή μας;
«Ο καθένας θα απαντήσει πως αυτό που φταίει είναι ο τρόπος με τον οποίον ζούμε. Δηλαδή ότι οι αυξημένες απαιτήσεις στον εργασιακό χώρο, η δυσκολία κάλυψης των οικονομικών αναγκών, η πολιτική αστάθεια, η δυστοκία κοινωνικών αξιών, πλέκουν έναν ιστό όπου τα προβλήματα ευδοκιμούν. Γνώμη μου είναι ότι αυτό που φταίει δεν είναι μόνο η πραγματικότητα, αλλά και ο τρόπος με τον οποίον αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα. Σκέφτομαι ότι όσο περισσότερο «θύμα των καταστάσεων» νιώθει ο άνθρωπος, τόσο περισσότερο βουλιάζει στην αβοηθησία του. Όσο περισσότερο ψάχνει το δικό του μερίδιο σε ό,τι συμβαίνει, τόσο ευκολότερα βρίσκει τις δυνάμεις του».
Εκτός από τα ψυχοκοινωνικά προβλήματα, φαίνεται να έχουν αυξημένα κρούσματα και οι νευρολογικές εκφυλιστικές ασθένειες;
«Ναι, τα κρούσματα στην άνοια και τις άλλες νευρολογικές εκφυλιστικές ασθένειες παρουσιάζονται αυξημένα, με πρωτόγνωρη αύξηση στις νεαρές ηλικίες (άτομα κάτω των 60 ετών). Ειδικά η νόσος Alzheimer, που αφορά στο 50% του συνόλου των ανοϊκών ασθενών, παρουσιάζει σε σχέση με το 2000 αύξηση 68%. Υπολογίζεται ότι από την άνοια τύπου Alzheimer πάσχουν περισσότερα από 36 εκατομμύρια άτομα σε παγκόσμιο επίπεδο, 200.000 άτομα στη χώρα μας.
Οι αριθμοί αυτοί εκτός από το ότι αναδεικνύουν ένα μείζον ιατρικό πρόβλημα, κρύβουν και πολύ ανθρώπινο πόνο και οικογενειακό αίσθημα φορτίου, για τους συγγενείς που αναλαμβάνουν τον ρόλο του φροντιστή των ασθενών. Βέβαια, τα νούμερα αυτά σημαίνουν και ανάγκη για έρευνα και πρόληψη, ώστε να υπάρξει σφαιρικός σχεδιασμός και αντιμετώπιση του φαινομένου».
Τι σημαίνει για έναν ενήλικα το να διαπιστώσει δυσκολίες στη μνήμη, στη συγκέντρωση, στην ομιλία, και τελικά να διαγνωστεί με άνοια;
«Ένας ενήλικας που του διαγιγνώσκεται άνοια, δεν είναι απλά ένας άνθρωπος σε κάπως προχωρημένη ηλικία. Είναι ένας άνθρωπος που ανέθρεψε παιδιά, ίσως και εγγόνια, που έχει εκπαιδευτεί ή/και εργαστεί, που έχει διαχειριστεί οικονομικές υποθέσεις, που έχει ζήσει με αυτονομία για δεκαετίες, που έχει αναλάβει να φροντίζει τους άλλους. Έχει διαμορφώσει μια ταυτότητα, της οποίας τα στοιχεία αρχίζουν να σβήνουν σιγά σιγά. Τα συναισθήματα άγχους και θλίψης είναι πολλές φορές ανυπολόγιστα. Και η μετάβαση από μια θέση δύναμης (φροντίζω τους άλλους) σε μια θέση αδυναμίας (έχω ανάγκη να με φροντίζουν) δεν μπορεί να γίνει εύκολα.
Ο ανοϊκός ασθενής έχει μια «ταυτότητα» που τα στοιχεία της σβήνουν σιγά σιγά».
Η οικογένεια, τι δυσκολίες αντιμετωπίζει;
«Η οικογένεια του ανοϊκού ασθενούς καλείται να αναλάβει τον ρόλο της πρακτικής φροντίδας και της συναισθηματικής υποστήριξης προς τον ασθενή, ένα έργο δύσκολο. Δύσκολο επειδή είναι και πολυεπίπεδο, και χωρίς σταματημό. Ο φροντιστής έχει να διαχειριστεί την επιβάρυνση ότι ο συγγενής του που νοσεί «είναι εδώ, αλλά δεν είναι» «είναι εδώ, αλλά δεν είναι ο ίδιος». Φυσικά η οικογένεια χρειάζεται τις περισσότερες φορές βοήθεια και η ίδια, ώστε να διαχειριστεί αυτό το δύσκολο έργο της φροντίδας. Οι υπηρεσίες υποστήριξης φροντιστών (π.χ. στη Μ.Α.Ν.Α., τη Μονάδα Αντιμετώπισης Νόσου Alzheimer Βόλου, όπως και αλλού στην Ελλάδα) ενημερώνουν, εκπαιδεύουν, συμβουλεύουν και υποστηρίζουν τους φροντιστές, έτσι ώστε το φορτίο της φροντίδας να μη μοιάζει πάντα βαρύ».
Τι είναι τελικά το τεντωμένο σχοινί της άνοιας;
«Η άνοια είναι μια νόσος εκφυλιστική, δηλαδή τα συμπτώματά της προοδευτικά χειροτερεύουν. Σημαίνει όμως ότι ο ασθενής δεν είναι «άρρωστος» όλη την ώρα. Πολλές φορές βλέπουμε δεξιότητες που νομίζαμε ότι είχαν χαθεί, και μετά εξαφανίζονται και πάλι. Είναι επίσης μια μεγάλη μετάβαση, από ένα σημείο αυτονομίας σε ένα σημείο εξάρτησης από τη φροντίδα των άλλων. Μοιάζει σαν ο ασθενής να ακροβατεί πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί. Ξέρουμε από πού ξεκίνησε, αλλά δεν ξέρουμε ακριβώς πού θα φτάσει και ούτε πόσο γρήγορα ή αργά θα φτάσει εκεί. Τον βλέπουμε πολλές φορές να γλιστρά από το σχοινί, αλλά πάλι μετά ανεβαίνει και προσπαθεί να ισορροπήσει σε αυτήν τη δύσκολη, αλλά αναπόφευκτη μετάβαση».