Του Ντίνου Βαρδάκη,
Dipl. Ing, MSc (Econ)
UCLouvain & Southampton
Από τη Μικρά Ασία στη Γαλλία
Στις 2 Απρίλη 1962 απεβίωσε μια μεγάλη μορφή της Εθνικής Αντίστασης. Διέθετε ένα αγωνιστικό βιογραφικό που δεν υπάρχει παρόμοιο σε Έλληνα κληρικό. Ο μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ (Ιωακείμ Αποστολίδης) γεννήθηκε στο Ορτάκιοϊ (Μεσοχώρι) Βιθυνίας της Μικράς Ασίας το 1883 που κατοικούνταν από 7.000 Έλληνες και 3.000 Αρμένιους. H πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς το 1920 από τις ορδές του Κεμάλ Ατατούρκ που έσφαξαν τον χριστιανικό πληθυσμό. Ο Αποστολίδης σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε με άριστα. Μετεκπαιδεύτηκε στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού.
Από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην εξορία
Εισήλθε στην υπηρεσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και το 1914 διορίστηκε στην Ανατολική Θράκη. Εκεί, μαχόμενος ιερέας, αγωνίστηκε για τον τερματισμό των ανθελληνικών διωγμών και σφαγών που είχαν εξαπολύσει οι νεότουρκοι τρομοκράτες εναντίον του ντόπιου ελληνικού πληθυσμού. Τον ίδιο χρόνο, ο Ιωακείμ εκλέχτηκε από τη Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου μητροπολίτης Μετρών και Αθύρων στα παράλια της Προποντίδας, 60 χλμ. δυτικά της Κωνσταντινούπολης. Για την πολύπλευρη πατριωτική του δράση και κοινωνική προσφορά καταδικάστηκε σε θάνατο το 1923 από δικαστήριο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κατάφερε να ξεφύγει και να ζητήσει, ως Οθωμανός υπήκοος, άσυλο στην Ελλάδα. Τον ίδιο χρόνο, εκλέχτηκε μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης όπου υπηρέτησε μέχρι το 1945. Eξορίστηκε για 6 μήνες από τον δικτάτορα Μεταξά στο Άγιο Όρος το 1936, γιατί την 1η Αυγούστου έστειλε οξύτατη επιστολή στον βασιλιά Γεώργιο Β’ και στην κυβέρνηση, εξ’ ονόματος του λαού της Δυτικής Μακεδονίας, για παραμέληση της περιοχής.
«Απάνω στα ψηλά βουνά…»
Εμπνεύστηκε από τα ιδανικά της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης για την απελευθέρωση της πατρίδας μας από την τριπλή κατοχή (Γερμανών-Ιταλών-Βουλγάρων). Ανέλαβε πρόεδρος της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Κoζάνης και, κυνηγημένος από τους ναζί, βγήκε στο βουνό το 1943 με μαχητές του ΕΛΑΣ. Οι φλογεροί του λόγοι, ειδικά στην Κοζάνη ανήμερα του Πάσχα 1943 και στο 1ο Παμμακεδονικό Συνέδριο της ΕΠΟΝ που έλαβε μέρος τον Οκτώβρη στο χωριό Καταφύγι Πιερίων, γέμισαν τον αγωνιζόμενο λαό και τα νιάτα με αισιοδοξία για τη νίκη και τη λευτεριά. Την ίδια εποχή, ο ελληνικός αστικός πολιτικός κόσμος και η δήθεν νόμιμη κυβέρνηση, κρυμμένοι στο Κάιρο με τον βασιλιά τους, δεν αγωνίστηκαν, δεν υπέφεραν από την κατοχή. Και δεν πρόσφεραν τίποτε για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους κατακτητές.
ΠΕΕΑ
Στις 10 του Μάρτη 1944 στη Βίνιανη Ευρυτανίας ιδρύεται η ΠΕΕΑ (Πανελλήνια Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης), η κυβέρνηση του βουνού, η κυβέρνηση της Ελεύθερης Ελλάδας. Πραγματικά λαοπρόβλητη, είχε πρόεδρο τον στρατηγό Ευριπίδη Μπακιρτζή και μετ’ έπειτα τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Αλέξανδρο Σβώλο.
Οι πρώτες Ελληνίδες βουλευτίνες
Ο Ιωακείμ Κοζάνης εκλέχτηκε στις 23.4.1944 εθνοσύμβουλος της ΠΕΕΑ στο πλαίσιο δημοκρατικών εκλογών σ’ όλη την ελεύθερη Ελλάδα. Για πρώτη φορά, οι γυναίκες εκλέγουν και εκλέγονται. Με τη στήριξη του μητροπολίτη, η ΠΕΕΑ ήταν η πρώτη ελληνική κυβέρνηση (και όχι εκείνη του Ελληνικού Συναγερμού του πρωθυπουργού Παπάγου το 1952 όπως γράφουν αναθεωρητές καθηγητές Πανεπιστημίου) που κατοχύρωσε στην πράξη τα πλήρη πολιτικά δικαιώματα των Ελληνίδων. Οι 5 πρώτες βουλευτίνες στην ιστορία του ελληνικού λαού ήταν η Μαρία Σβώλου και η Καίτη Νισυρίου-Ζεύγoυ (Αθήνα), η Χρύσα Χατζηβασιλείου (Πειραιά), η Μάχη Μαυροειδή (Καλαμάτα), η Φωτεινή Φιλιππίδη (Λάρισα) και η Ευγενία Μαυροσκότη (Αιτωλοακαρνανία). Ως πνευματικός ηγέτης του ΕΑΜ, ο Ιωακείμ Κοζάνης έλαβε τον τίτλο του αντιπροέδρου του Εθνικού Συμβουλίου της ΠΕΕΑ.
Καθαίρεση από το καθεστώς των δωσίλογων
Η Αθήνα απελευθερώθηκε τον Οκτώβρη του 1944. Εκπληρώνοντας πιστά τις σχετικές πρόνοιες της ταπεινωτικής για την Εθνική Αντίσταση Συμφωνίας του Λιβάνου (Μάης 1944), ο Βρετανός πρωθυπουργός Τσόρτσιλ, το δωσίλογο κράτος των Αθηνών και η δήθεν νόμιμη κυβέρνηση του Καΐρου προκάλεσαν τα Δεκεμβριανά («Athens 1944: Britain’s dirty secret», Guardian, 30.11.2014). Μετά την τραγική Συμφωνία της Βάρκιζας (Φλεβάρης 1945), εξαπλώθηκε η λευκή τρομοκρατία κατά του δημοκρατικού λαού. Η Σύνοδος της Εκκλησίας αποφάσισε στις 12.4.1945 την έκπτωση και μετέπειτα καθαίρεση του μητροπολίτη Ιωακείμ καταγγέλλοντας την προσχώρησή του στις γραμμές των αγωνιστών της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης.
Προσπάθειες κατάπαυσης του Εμφυλίου πολέμου
Ο Ιωακείμ Κοζάνης προσπάθησε επανειλημμένα για την κατάπαυση του Εμφυλίου με προτάσεις προς τον πρωθυπουργό Σοφούλη. Ο τελευταίος αποτέλεσε, μαζί με τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον εκλεκτό πολιτικό των Βρετανών λόγω εχθρότητάς του προς το ΕΑΜ. Ο Σοφούλης συζήτησε το θέμα το δεύτερο εξάμηνο του 1947 με τον βασιλιά Παύλο, ο οποίος αρνήθηκε κάθε πρωτοβουλία ειρήνευσης του Ιωακείμ Κοζάνης «γιατί οι Αμερικάνοι δεν θα το επέτρεπαν». Με τη λήξη του Εμφυλίου, ο ιεράρχης του λαού συμμετείχε ενεργά στις διαβουλεύσεις για τη δημιουργία πολιτικού αριστερού φορέα. Μεταβλήθηκε σε υποστηρικτή του Γιουγκοσλάβου ηγέτη Τίτο και συμμετείχε στο Κίνημα Ειρήνης τη δεκαετία του 1950.
Στην αιωνιότητα
Ο Ιωακείμ Κοζάνης έφυγε σαν σήμερα πριν 59 χρόνια στο Παγκράτι, πάμπτωχος. Δεν διέθετε ούτε Αρχονταρίκι ούτε πολυτελέστατη έπαυλη μπροστά στη θάλασσα. Δεν χρησιμοποιούσε υπηρεσιακό αυτοκίνητο με οδηγό, με έξοδα του λαού. Ό,τι είχε, το δώρισε προηγουμένως στις φιλόπτωχες αδελφότητες Κοζάνης, Σερβίων και Βελβεντού. Χάρισε τη βιβλιοθήκη του στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης και την αρχιερατική του στολή στον μητροπολιτικό ναό Κοζάνης Αγίου Νικολάου. Έπρεπε να περάσουν 38 ολόκληρα χρόνια μετά τον θάνατό του, ώστε, το έτος 2000, η Σύνοδος της Εκκλησίας να αξιωθεί και αποφασίσει την πλήρη αποκατάστασή του ως μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης και να αναγνωρίσει την προσφορά του στην Εθνική Αντίσταση.
Παρακαταθήκη
Σε σύγκριση με μερικούς μητροπολίτες-επιχειρηματίες του 2021 που μετέτρεψαν την Εκκλησία σε κατάστημα, o Ιωακείμ Κοζάνης ήταν ένας αδιάφθορος, σεμνός μητροπολίτης, ένας αληθινός ποιμενάρχης. Στον τότε και σημερινό αγωνιζόμενο ελληνικό λαό, ο αείμνηστος μητροπολίτης Κοζάνης άφησε μεγάλη παρακαταθήκη: Ένα ανεπανάληπτο παράδειγμα, αγωνιστικότητας, πατριωτισμού, ανθρωπιάς και κοινωνικής προσφοράς, πίστης στη δημοκρατία και τη λευτεριά, στην αξιοπρέπεια και στην ισότητα όλων των ανθρώπων. Πανανθρώπινες και συνάμα χριστιανικές αξίες που λείπουν από μέρος του σημερινού ιερατείου της Εκκλησίας των μάνατζερ που αποκόπηκαν από τον απλό λαό.