Πολιτισμός

Ιάκωβος Μαρτίδης: Η έννοια της αγάπης υπερβαίνει την έννοια της αξίας

Ο Ιάκωβος Μαρτίδης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Δράμα. Πέρασε με υποτροφία στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και τελείωσε με άριστα τις μεταπτυχιακές του σπουδές στην Κοινωνική Ψυχιατρική. Είναι μέλος επιστημονικών εταιρειών που ασχολούνται με την ψυχική υγεία και ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας για τη Γνωστική και τη Συμπεριφορική ψυχοθεραπεία.
Από το 1993 διοργανώνει βιωματικά σεμινάρια και ψυχοθεραπευτικές ομάδες.
Πιστοποιημένος εκπαιδευτής του Ελληνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, εκπαιδεύει δημόσιους υπαλλήλους πάνω σε θέματα που άπτονται της ειδικότητάς του.
Εργάζεται ως ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής και οικογενειακός σύμβουλος στη Δράμα και τη Θεσσαλονίκη.
Ο καφές, η γέφυρα και ο Μαντέλα είναι το πρόσφατο βιβλίο του και αφορμή της συζήτησής μας.
Από τις εκδόσεις Αρμός κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του: Η αγάπη στην πρίζα, Τα μυστικά των άλλων, Πλάθοντας ευτυχισμένα παιδιά, Το μήλο πάνω από τη μηλιά.

Συνέντευξη
Χαριτίνη Μαλισσόβα

«Ο καφές, η γέφυρα και ο Μαντέλα», ο τίτλος του πέμπτου βιβλίου σας που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αρμός. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία;
Είναι ένα βιβλίο χρηστικό και αξιοποιήσιμο, καθώς παρέχει ουσιώδη δεδομένα -πληροφορίες, γνώση, αποθησαυρισμένη σοφία – που ο αναγνώστης μπορεί να ενσωματώσει στην καθημερινότητά του και να της προσδώσει ποιοτικότερα χαρακτηριστικά. Τον βοηθά να αναθεωρήσει τις όποιες δυσλειτουργικές πεποιθήσεις έχει για τη ζωή, να μπολιάσει περισσότερο χρώμα και άρωμα στην καθημερινότητά του και ό,τι κάνει, να το κάνει με περισσότερο μεράκι και αγάπη. Τον βοηθά να συνειδητοποιήσει ότι μπορεί και ο ίδιος να συμβάλει ώστε να γίνει ο κόσμος καλύτερος. Κατά βάση είναι ένα αισιόδοξο βιβλίο, καθώς αναδεικνύει τις καταπληκτικές δυνατότητες που έχει ο άνθρωπος και γίνεται φανερό μέσα από παραδείγματα τι θαύματα μπορεί να κάνει!

Ιστορίες ευθύνης και ανευθυνότητας σε έναν κόσμο που αλλάζει, είναι ο υπότιτλος του βιβλίου που μου δημιούργησε το ερώτημα πόσο δύσκολο είναι να πορευόμαστε υπεύθυνα παρακολουθώντας (και συμπλέοντας με) τις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας;
Το να πορεύεσαι υπεύθυνα σίγουρα είναι δυσκολότερο από το να λειτουργείς ανεύθυνα. Στην πορεία όμως του χρόνου τα προβλήματα που δημιουργούνται λόγω ανευθυνότητας, αθροιστικά, καθίστανται πολύ μεγάλα. Το όποιο προσωπικό και κοινωνικό κόστος μιας υπεύθυνης στάσης ζωής, είναι πολύ μικρότερο από το αντίστοιχο της ανεύθυνης στάσης. Τo να παρακολουθούμε και να συμπλέουμε με τις όποιες αλλαγές, δεν είναι αυτοσκοπός. Ζητούμενο είναι να προσαρμοζόμαστε δημιουργικά και γιατί όχι, να δημιουργούμε εμείς διεργασίες αλλαγών.

Γράφετε: Το πεπρωμένο που εμείς κτίζουμε ξεκινώντας από τις σκέψεις, φυγείν αδύνατο. Στη συγκυρία του κορωνοϊού πώς και κατά πόσο αυτό μπορεί να εφαρμοστεί;
Ζωή δεν είναι μόνο το τι μας συμβαίνει, αλλά και πώς διαχειριζόμαστε αυτό που μας συμβαίνει. Η πραγματικότητα του κορωνοϊού δημιούργησε πλείστα όσα προβλήματα, πολλά εκ των οποίων είναι δυσεπίλυτα, με σημαντικές και επώδυνες επιπτώσεις στους ανθρώπους. Για τον καθένα μας είναι ζητούμενο στη δεδομένη τομή του χρόνου, απέναντι στα συγκεκριμένα προβλήματα που (ο καθένας) αντιμετωπίζει, τι το καλύτερο μπορεί να κάνει. Και το τι κάνει ο άνθρωπος ξεκινά από το πώς σκέφτεται. Αυτό κατά κύριο λόγο διαμορφώνει το πεπρωμένο, δηλαδή την πορεία που επιλέγει στη ζωή του. Το πεπρωμένο δεν είναι προκαθορισμένο, έχει να κάνει κυρίως με το σύνολο των επιλογών μας. Όσο ωριμότερες είναι οι επιλογές του ανθρώπου, τόσο καλύτερο πεπρωμένο διαμορφώνει. Μοίρα υπάρχει, αλλά τη μοίρα την κλώθουμε μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα εμείς. Μην ξεχνάτε ότι τόσο ο πόλεμος, όσο και η ειρήνη, από το μυαλό των ανθρώπων ξεκινούν.

Ποια δεινά μάς έχει ήδη δημιουργήσει ο εγκλεισμός και ποια είναι τα χειρότερα που «φοβάται» ένας ψυχίατρος;
Βιώνουμε σε παγκόσμιο επίπεδο το βιολογικό και επιδημιολογικό σοκ του κορωνοϊού. Υπάρχουν βιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και οικονομικές επιδράσεις. Εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν, ακόμη περισσότεροι χρειάζονται ιατρική φροντίδα και πολλοί περισσότεροι ψυχολογική στήριξη. Οι ζωές εκατομμυρίων οικογενειών άλλαξαν ριζικά ή και αποδιοργανώθηκαν. Το χειρότερο που «φοβάται» ένας ψυχίατρος είναι τον απελπισμένο άνθρωπο. Είναι πολύ δύσκολο να τον βοηθήσεις. Ένας απελπισμένος άνθρωπος είναι ικανός για το χειρότερο, αλλά και για το καλύτερο. Ο απελπισμένος βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού. Και όταν είσαι στο χείλος του γκρεμού θα πετάξεις ή θα γκρεμοτσακιστείς. Δυστυχώς, οι περισσότεροι παραιτούνται από τη ζωή και τα πράγματα γίνονται δυσκολότερα.

Πιστεύετε ότι κερδίζουμε περισσότερο όταν εστιάζουμε στη λύση κι όχι στο πρόβλημα καθεαυτό;
Στο πρόβλημα χρειάζεται να εστιάσουμε μόνο όσον αφορά στην κατανόησή του. Ποιο, τι, πώς, πότε, γιατί. Όταν έχουμε τα δεδομένα, εστιάζουμε στη λύση. Κοιτάμε μπροστά. Τα προβλήματα συμβαίνουν. Ο εστιασμός στη διαχείριση και την αντιμετώπιση έχει μεγαλύτερη σημασία. Ο εστιασμός στα προβλήματα και τις επιπτώσεις τους λειτουργεί σαν ψυχολογικό βαρίδιο. Όταν αναμασάμε το πρόβλημα, αυτό μεγεθύνεται στον νου και τείνει να τον ακινητοποιήσει. Όταν εστιαζόμαστε στη λύση, βλέπουμε την προοπτική, η οποία δίνει ελπίδα και κινητοποιεί. Όταν εστιαζόμαστε στη δυσκολία και τον φόβο που μπορεί να προκαλεί το πρόβλημα, αυτά τείνουν να μας καθηλώνουν. Είναι σημαντικό λοιπόν να κοιτάμε μπροστά στη ζωή, στην προοπτική και πίσω.

Διαβάζοντας το βιβλίο σας σκεφτόμουν πόσο μεγάλο δώρο είναι η ψυχοθεραπεία – μέσω συνεδριών ή μέσω ενός βιβλίου αυτοβελτίωσης – σε όποιον έχει ανοιχτή και ειλικρινή διάθεση. Με τους υπόλοιπους, τι γίνεται;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι και δρόμοι που οδηγούν στο ευ ζην. Χρειάζεται βέβαια να αναγνωρίσεις τις ανάγκες σου, τις όποιες δυσλειτουργίες ή και ψυχοπαθολογία έχεις και να δεσμευθείς να δουλέψεις με τον εαυτό σου. Ο εαυτός είναι το πιο σημαντικό πρόσωπο για μας, καθώς από τη γέννηση μέχρι τον θάνατό μας τον κουβαλάμε συνεχώς όπως η χελώνα το καβούκι της. Όλοι έχουμε διάφορα προσωπικά θέματα προς επίλυση. Όποιος δεν το καταλαβαίνει ή καταλαβαίνει, αλλά φοβάται και αρνείται να αποδεχθεί την πραγματικότητα, δεν υπάρχουν και πολλές πιθανότητες να θελήσει να δουλέψει. Μόνο κάποια μεγάλη ανάγκη μπορεί να τον ωθήσει να αναζητήσει βοήθεια.

Η ομορφιά που βλέπουμε στους άλλους συνήθως προϋπάρχει μέσα μας, γράφετε. Πώς συμβαίνει αυτό;
Αν δεν έχουμε την ομορφιά μέσα μας, είναι δύσκολο να τη δούμε και κυρίως να την αναγνωρίσουμε στον άλλον. Αν κυριαρχεί μέσα μας η ομορφιά, είναι ευκολότερο να την αναγνωρίσουμε και στο πρόσωπο του άλλου. Αν κυριαρχεί μέσα μας η ασχήμια, η ματιά μας είναι γκρίζα και μέσα από αυτή τη ματιά γκριζάρουν τα πάντα ή σχεδόν τα πάντα. Άλλωστε στις διαπροσωπικές μας σχέσεις πολύ συχνά προβάλλουμε στον άλλον τα δικά μας στοιχεία. Γράφει ο Φραντς Κάφκα: «Όποιος διατηρεί την ικανότητα να βλέπει την ομορφιά, δεν γερνάει ποτέ». Και συμπληρώνει ο Πεσσόα: «Όταν η ψυχή πάψει να θαυμάζει, έχει ηττηθεί».

Πόσο αλληλένδετες είναι η υπευθυνότητα με την ελευθερία;
Όλοι είμαστε συνδεδεμένοι με ορατά και αόρατα νήματα επιρροής και οσμωτικής αλληλεπίδρασης. Ο βαθμός ανάληψης της προσωπικής ευθύνης συνδέεται με τον βαθμό της συλλογικής ελευθερίας. Η ελευθερία χωρίς ευθύνη συνιστά ελευθεριότητα και συχνά οδηγεί στην ασυδοσία. Η ανεύθυνη για παράδειγμα οδήγηση, που προκαλεί ατυχήματα, στερεί την ελευθερία συνανθρώπων μας, λόγω προκαλούμενης αναπηρίας. Η όποια ανεύθυνη στάση στην τήρηση των μέτρων λόγω κορωνοϊού είτε από μεριάς πολιτείας είτε από μεριάς πολιτών, οδηγεί στην αυστηροποίηση των μέτρων, άρα και του περιορισμού της ελευθερίας μας.

Πότε είναι απαραίτητο να αλλάξουμε στάση ζωής;
Έχουμε εσωτερική ειρήνη και χαρά; Νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας και με τους άλλους; Χαιρόμαστε αυτά που έχουμε; Νιώθουμε ότι έχει νόημα ο τρόπος της ζωής μας; Αν ναι, πορευόμαστε καλά. Αν όμως η ζωή μας χάνεται «…στων σχέσεων και των συναναστροφών την καθημερινήν ανοησία…», αν δεν χαιρόμαστε με αυτά που κάνουμε, πόσο μάλλον αν μας αλλοτριώνουν και νιώθουμε θλίψη ή και απελπισία, τότε ναι, είναι απαραίτητη η αλλαγή στάσης ζωής. Είναι αληθινή τραγωδία να προσπαθώ να είμαι κάτι που δεν είμαι! «Σαν να ’μουν άλλος κι όχι εγώ μες τη ζωή πορεύτηκα», γράφει στο «Παράπονο» ο Ελύτης. Και να έχουμε υπόψη αυτό που γράφει ο Χαλίλ Γκιμπράν: «…Η στάση σου απέναντι στη ζωή θα καθορίσει και τη στάση της ζωής απέναντί σου».

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Η αγάπη είναι η υπέρτατη αρετή. Χωρίς αυτή, υπάρχει πολλή δυστυχία και πόνος. Είναι ο ισχυρότερος σύνδεσμος που μπορεί να συνδέει τους ανθρώπους. Χωρίς αγάπη η ζωή είναι άχρωμη, άγευστη, άοσμη. Μπορεί να έχεις επιτύχει πολλά, εσωτερικά όμως υπάρχει ερημία και μοναξιά. Πολύς πόνος. Η έννοια της αγάπης υπερβαίνει την έννοια της αξίας.

Γράφετε κάτι καινούργιο; Θέλετε να μας πείτε;
Γράφω δύο νέα βιβλία. Ανάλογα με την ψυχολογία μου και τις συγκυρίες πότε ασχολούμαι με το ένα, πότε με το άλλο. Το ένα βιβλίο αφορά θέματα και προβλήματα της εφηβείας και το άλλο είναι ένα ερωτικό ψυχολογικό μυθιστόρημα.

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το