του Γιάννη Μάζη*
Η πρόσφατη υπογεγραμμένη συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και της ΠΓΔΜ έδωσε τέλος σε ένα κενό ανάμεσα στις σχέσεις των δύο χωρών. Όσο μπορώ να πω, κοιτώντας την Ελλάδα από μακριά, είναι η καλύτερη συμφωνία, που θα μπορούσε να είχε υπογράψει η Ελλάδα υπό τις τωρινές συνθήκες.
Ξέρω (γνωρίζω) και εκτιμώ τις αμφιβολίες ως προς το να δοθεί το όνομα Μακεδονία, αλυτρωτισμός κ.λπ., αλλά πιστεύω ότι σε ένα μεγάλο βαθμό, έχουμε μόνο τους εαυτούς μας να κατηγορούμε.
Η Ελλάδα έχασε μία μεγάλη ευκαιρία, να έρθει σε συμφωνία με την ΠΓΔΜ τη δεκαετία του ’90. Πολιτική πίεση και κυνικοί πολιτικοί υπολογισμοί στην Ελλάδα επέτρεψαν να χαθεί αυτή η ευκαιρία. Μεταξύ του τότε και του σήμερα το ελληνικό πολιτικό καθεστώς και η κοινή γνώμη πίστευε ότι η δύναμη της Ελλάδας, στο να ασκεί βέτο στην ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και ο εξτρεμισμός της κυβέρνησης Γκρουέβσκι θα κρατούσε τη χώρα απομονωμένη και στο έλεος της Ελλάδας.
Η πραγματικότητα σήμερα δεν είναι ίδια, όπως ήταν το ‘’90. Τότε η διεθνής κοινότητα δεν ενδιαφερόταν συγκεκριμένα για τη μοίρα αυτής της μικρής χώρας, που όλοι είχαν συμφωνήσει να ονομαστεί FYROM. Σήμερα το διπλωματικό τοπίο έχει αλλάξει δραστικά. Έτσι η απομονωμένη ΠΓΜΔ έχει γίνει κόμβος στον συναγωνισμό Ανατολής – Δύσης και οι Ηνωμένες Πολιτείες βλέπουν την απομόνωση της χώρας, σαν ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί. Από τη δική της οπτική γωνία η FYROM πρέπει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, έξω από τη ρωσική σφαίρα επιρροής. Οι διαφωνίες της Ελλάδας, που δεν πάρθηκαν στα σοβαρά από κανέναν, εκτός από μας, αγνοούνται και η πίεση ασκήθηκε πάνω στην ελληνική κυβέρνηση. Η κύρια διαφωνία, σύμφωνα με την ελληνική κοινή γνώμη στην πρόσφατη συμφωνία, είναι ότι «δώσαμε» το όνομα Μακεδονία, καθώς αναγνωρίστηκε η FYROM ως βόρεια Μακεδονία και ο λαός της ως Μακεδόνες, που μιλούν μια μακεδονική γλώσσα.
Πιστεύω ότι αυτό που κάναμε, ήταν να αποδεχτούμε την πραγματικότητα. Η διεθνής κοινή γνώμη δεν μπορούσε να καταλάβει, τι είχε η Ελλάδα-μία ευημερούσα χώρα με πάνω από 10 εκατομμύρια πληθυσμό και μέλος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης-να φοβηθεί από μία φτωχή, απομονωμένη χώρα 2.500.000 κατοίκων. Η FYROM είχε αναγνωριστεί ντε φάκτο ως Μακεδονία από το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου. Τα τελευταία 25 χρόνια που διαβάζω τους «New York Times», παρατήρησα ότι σχεδόν πάντα η λέξη FYROM εμφανιζόταν μια φορά σε ένα άρθρο και έπειτα η χώρα αναφερόταν Μακεδονία για το υπόλοιπο του άρθρου. Πρόσφατα ακόμα οι φίλοι και σύμμαχοί μας άρχισαν ν’ αποκαλούν τη FYROM Μακεδονία, ακόμα και σε επίσημες ομιλίες (η χώρα συνεχίζει να εμφανίζεται ως FYROM στην επίσημη γραφή). Εμάς ως Έλληνες μπορεί να μην μας αρέσει η εξέλιξη, αλλά αυτό δεν το κάνει λιγότερο αληθινό.
Συγχρόνως το ελληνικό πολιτικό καθεστώς ακόμα παίζει ένα κυνικό παιχνίδι. Η ελληνική κυβέρνηση αντί να επικεντρωθεί στην εύρεση μιας καλής συμφωνίας, άρπαξε την ευκαιρία, να εκμεταλλευθεί αυτό το γεγονός για δικά της πολιτικά κέρδη. Τα δύο κυβερνώντα κόμματα ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ συμπεριφέρθηκαν με πολύ εγωιστικό τρόπο. Το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης συμπεριφέρεται επίσης ανεύθυνα: Είναι φανερό σε όλους, όσοι παρακολουθούν τα διεθνή γεγονότα, ότι εάν η Νέα Δημοκρατία ήταν στην εξουσία, θα συμπεριφερόταν με παρόμοιο τρόπο. Οι διαμαρτυρίες τους τώρα επίσης κινούνται από εγωιστικές θεωρίες.
Αν έχω μια σημαντική αμφιβολία ή διαφωνία με τη συμφωνία, είναι το time line. Η Ελλάδα δέχεται τα πάντα τώρα, όνομα, ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά ότι κέρδη αυτό θα φέρει, θα έρθουν κάποια στιγμή στο μέλλον.
Η ελληνική κυβέρνηση πιστεύει ότι αν η Βόρεια Μακεδονία δεν κάνει τις απαραίτητες αλλαγές στο σύνταγμα κ.λπ., η Ελλάδα θα ασκήσει βέτο στην ένταξή της στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό είναι αμφίβολο, καθώς ελληνικές αντιδράσεις ή διαφωνίες τόσο αργά στο παιχνίδι θα φανούν ελάχιστες στους συμμάχους συνεργάτες μας και θα μας πιέσουν να συγκατατεθούμε.
Είτε μας αρέσει, είτε όχι, η συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και FYROM δεν είναι «κλεισμένη» ακόμα. Είναι πιθανόν μια πολιτική αντιπαράθεση στη FYROM (με κάποιους τρόπους δυνατότερη από την ελληνική πλευρά) θα καθυστερήσει και τελικά μπορεί να αποτρέψει τη διαδικασία. Με ένα ειρωνικό τρόπο εσωτερικές σκοπιανές πολιτικές μπορεί να γίνουν ο από μηχανής Θεός, που θα σταματήσει τη διαδικασία χωρίς διπλωματικό κόστος στην Ελλάδα. Δεν ξέρω πώς θα τελειώσει αυτή η ιστορία (οι ιστορικοί θα έπρεπε να αποφεύγουν τις προβλέψεις), αλλά ξέρω ότι είμαι κουρασμένος, από τον τρόπο που οι Έλληνες συμπεριφέρονται ο ένας στον άλλο. Όταν μεγάλωνα στον Βόλο, οι συμπατριώτες, που ήταν αριστεροί, αποκαλούνταν συχνά εαμοβούλγαροι και προδότες. Αυτό ήταν ανακριβές και άδικο. Όμως απογοητεύτηκα και όταν οι αριστεροί συμπατριώτες, μετά το 2010, άρχισαν ν’ αποκαλούν τους αντιπάλους τους προδότες και γερμανοτσολιάδες. Δεν είχαμε αρκετή εσωτερική διχόνοια; Δεν έχω κανένα πρόβλημα να πιστεύω ότι οι πολιτικοί αντίπαλοι είναι κακώς ενημερωμένοι, αλλά δεν είναι προδότες. Η χώρα μας είναι σε βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση (θα την αποκαλούσα καλύτερα υπαρξιακή κρίση). Η κρίση δεν θα τελειώσει σύντομα. Αλλά τώρα θα έπρεπε να είναι φανερό σε όλους, ότι κανένα πολιτικό κόμμα ή άτομο δεν έχει απαντήσεις στα προβλήματά μας.
Μπορούμε να προσπαθήσουμε και να καταλάβουμε ο ένας τον άλλο; Είναι πολύ να περιμένεις ευγένεια στη δημόσια ζωή; Είναι πολύ να περιμένεις εμάς, να είμαστε δίκαιοι;
*καθηγητής της Ευρωπαϊκής και Ρωσικής Ιστορίας στο Hamline University St. Paul MN USA