Πολιτισμός

Η πολιτική ιστορία της Μαγνησίας μέσα από την κάλπη, 1934-1967

Της Αννίτας Πρασσά,
δρ Ιστορίας,προϊσταμένης Γενικών Αρχείων του Κράτους Μαγνησίας

Στο κλείσιμο του 2022 εκδόθηκε μία νέα επιστημονική μελέτη της τοπικής ιστορίας, η οποία έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό στις γνώσεις μας για τα πολιτικά πράγματα της Μαγνησίας. Μία συναρπαστική πολιτική ιστορία του νομού για την οποία o συγγραφέας της Πάνος Σκοτινιώτης μάς προετοιμάζει με τον τίτλο της: «Μαγνησία και Πολιτική εν καμίνω 1934-1967. Ανατομία της κάλπης και Μετασχηματισμοί». Η δε εικαστική ματιά του Αλέξανδρου Ψυχούλη που σχεδίασε το εξώφυλλο, είναι μοναδική. Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας ανέλαβαν την έκδοση με πολύ μεράκι, όπως δείχνει το άρτιο αισθητικό αποτέλεσμα.
Ο αείμνηστος καθηγητής Ηλίας Νικολακόπουλος, ο γκουρού των εκλογών, που προλογίζει τη μελέτη, την χαρακτηρίζει ως «υπόδειγμα τοπικής ιστορίας και διανοητική πρόκληση για αντίστοιχες μελέτες και σε άλλες περιοχές». Σε ό,τι αφορά στην περιοχή μας, θα αποτελέσει απαραίτητο σημείο αναφοράς και αφετηρίας των ερευνητών που μελετούν την ιστορία της Μαγνησίας από τις παραμονές της δικτατορίας του Μεταξά μέχρι την επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών, γιατί μέσα στις 730 σελίδες της καταγράφει, αναλύει, ερμηνεύει, κυριολεκτικά ακτινογραφεί τις αυτοδιοικητικές και βουλευτικές εκλογές, τους εκλογικούς σχηματισμούς, τους πρωταγωνιστές τους και τα αποτελέσματα, καθώς επίσης όλο το οικονομικό και κοινωνικό πλαίσιο της Μαγνησίας, συνομιλώντας συνεχώς με την ευρύτερη εθνική πραγματικότητα.

Δύσκολο και απαιτητικό εγχείρημα
Η μακρά χρονική διάρκεια από το 1934 μέχρι το 1967 την οποία καλύπτει αυτό το εκλογικό οδοιπορικό στη Μαγνησία, επιτρέπει στον συγγραφέα να παρακολουθήσει όλες εκείνες τις εξελίξεις και ζυμώσεις που ξεκίνησαν στον ύστερο μεσοπόλεμο και επηρέασαν τις επόμενες δεκαετίες. Η απαιτητική αυτή μελέτη εστιάζει στα μεταπολεμικά χρόνια, όχι ιδιαίτερα προτιμημένα από την ιστορική έρευνα. Επίσης, δεν έχει μελετηθεί το σύνολο του νομού. Ακόμη και ο δημοφιλής (ερευνητικά) Μεσοπόλεμος, εστιάζει κυρίως στην περιοχή του Βόλου.
Ένα δύσκολο και απαιτητικό εγχείρημα για ένα επιπλέον λόγο: Ο νομός Μαγνησίας είχε αρκετές διοικητικές μεταβολές και διαφορετικά γεωγραφικά όρια. Σαν νομός δημιουργήθηκε το 1899 για να καταργηθεί το 1909 (υπαγόμενες οι επαρχίες Βόλου και Αλμυρού στο νομό Λάρισας) και να επανασυσταθεί το 1942, αποτελώντας πλέον αυτόνομη εκλογική περιφέρεια. Τα δε νησιά των Βορείων Σποράδων μέχρι το 1942 (εκτός από 1899-1909) ήταν επαρχία του νομού Εύβοιας. Επίσης, ο νομός έχει και άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: αστικές και αγροτικές περιοχές, ηπειρωτικές και νησιωτικές, πεδινές και ορεινές. Χαρακτηριστικά που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας του. Παράλληλα σ’ αυτή την περίοδο μεταβάλλεται ο πληθυσμός και η σύνθεσή του και συνεπώς και το εκλογικό σώμα. Άλλη η προπολεμική Μαγνησία και άλλη η μεταπολεμική και μετεμφυλιακή.
Για την τεκμηρίωση της μελέτης του ο συγγραφέας ανέτρεξε σε ένα πλήθος πρωτογενών και δευτερογενών πηγών αναδιφώντας εξαντλητικά στον τοπικό και αθηναϊκό Τύπο, σε πλουσιότατο αρχειακό υλικό και συμβουλευόμενος μία ευρύτατη βιβλιογραφία. Για να βοηθήσει τον αναγνώστη να κατανοήσει το εύρος των παρεχόμενων ιστορικών πληροφοριών, παραθέτει 411 πίνακες και 12 διαγράμματα, τα οποία έχει ο ίδιος δημιουργήσει, ενώ εξαιρετικά χρήσιμο είναι το ιστορικό πλαίσιο που προτάσσει για κάθε περίοδο.
Διατρέχοντας όλη αυτή τη μακρά περίοδο ο αναγνώστης παρακολουθεί με αμείωτο ενδιαφέρον την τοπική πολιτική ζωή όπως εκτυλίσσεται γύρω από την κάλπη και πώς διαμορφώνονται τοπικά οι τρεις ιστορικές πολιτικές παρατάξεις (Δεξιά, Κέντρο, Αριστερά), στις οποίες ανήκουν κόμματα και συνασπισμοί κομμάτων. Τον πυρετό των εκλογικών αναμετρήσεων παρακολουθούν και οι τίτλοι των κεφαλαίων που απηχούν το πολιτικό κλίμα της εποχής. Στη ζωντάνια του κειμένου συμβάλλει και η γραφή του συγγραφέα, που, ενώ είναι ένα καθαρά επιστημονικό κείμενο, ο λόγος δεν είναι καθόλου ξύλινος.
Αντίθετα με τη σημερινή εποχή που αρκετοί αποστρέφονται την πολιτική και απέχουν από τις εκλογές, στην εξεταζόμενη περίοδο η κάλπη προσήλκυε ψηφοφόρους και υποψήφιους. Ο αναγνώστης συνομιλεί με 1.982 πρόσωπα, τα οποία μπορεί να τα αναζητήσει και στο ευρετήριο ονομάτων. Για δε τους βουλευτές και δημάρχους της Μαγνησίας παρατίθενται σύντομα βιογραφικά στοιχεία στο παράρτημα.

Διεισδυτική ματιά
Η επιστημονική γνώση, η τεράστια εμπειρία του συγγραφέα στην αυτοδιοίκηση και στην κεντρική πολιτική σκηνή συνέβαλαν στην ερμηνεία και αποτίμηση των εκλογικών αναμετρήσεων και των αποτελεσμάτων τους, διατηρώντας τη νηφαλιότητα και αντικειμενικότητά του.
Πώς, π.χ., ο προπολεμικός Βόλος με τα συντηρητικά στοιχεία της πολιτικής του ζωής που ελεγχόταν από τις ισχυρές, ηγετικές οικογένειες ντόπιων επιχειρηματιών και γαιοκτημόνων, εξελίχθηκε σε ένα προοδευτικό και φιλελεύθερο κέντρο, όπου κατάφερε να διεισδύσει θεαματικά το ΚΚΕ και μάλιστα αρκετοί Πηλιορείτες και Βολιώτες να αναδειχθούν σε ηγετικά του στελέχη (Γιάνης Κορδάτος, Θωμάς Αποστολίδης, Μιλτιάδης Πορφυρογένης, Γιάννης Ιωαννίδης, Απόστολος Κλειδωνάρης); Πώς στάθηκαν στην κεντρική πολιτική σκηνή οι βιομήχανοι Ανδρέας Αποστολίδης και Τζων Γκλαβάνης; Πώς η εξουσία πέρασε σταδιακά από τα παραδοσιακά προπολεμικά πολιτικά τζάκια σε νέα πρόσωπα; Πώς ο Γεώργιος Καρτάλης, η κορυφαία πολιτική προσωπικότητα της Μαγνησίας, που διακρίθηκε στην κεντρική πολιτική σκηνή, αλλά και στον Δήμο Βόλου, κατάφερε να ξεπεράσει τις συντηρητικές αγκυλώσεις της μεγαλοαστικής οικογένειάς του και να υιοθετήσει νεωτεριστικές πολιτικές θέσεις αναδεικνυόμενος σε ηγετική μορφή της δημοκρατικής προοδευτικής παράταξης; Πώς «συναντήθηκαν» οι πολιτικές διαδρομές του Καρτάλη και του Πορφυρογένη; Ποια ήταν η μοναδική γυναίκα βουλευτής, Μαρία Καραγεώργη; Πώς ματαιώθηκαν οι προσδοκίες που δημιούργησε η συντριπτική νίκη της Ένωσης Κέντρου το 1964; Ποια η στάση των Μαγνησιωτών βουλευτών στην «αποστασία» του 1965; Πώς τελικά το παρακράτος πήρε πραξικοπηματικά την εξουσία στις 21 Απριλίου 1967;
Και σε πλήθος άλλα ερωτήματα δίνονται απαντήσεις μέσα από αυτή την εξονυχιστική μελέτη της πολιτικής ιστορίας της Μαγνησίας, την οποία εν πολλοίς αγνοούσαμε. Και συγχρόνως ανοίγει πολλά θέματα για νέους ερευνητές. Όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας, «η διατήρηση της ιστορικής μνήμης – έργο πρωτίστως της ιστορικής επιστήμης απέναντι και σε αναθεωρητικά αφηγήματα – επιβάλλεται και ως διαρκής υπόμνηση ότι η Δημοκρατία, ανανεούμενη και εμπλουτιζόμενη, αποτελεί καθολική και αδιαπραγμάτευτη αξία».

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το