Η μέθοδος σύγχυσης του φύλου

Της Χαράς Ζήκα
Χημικός,
Δρ Φαρμακευτικής

Στην εποχή μας όλοι έχουμε έναν φόβο τρώγοντας διάφορα γεωργικά προϊόντα, αφού γνωρίζουμε ότι σε πολλά από αυτά υπάρχουν υπολείμματα φαρμάκων, κυρίως εντομοκτόνων. Ωστόσο, γίνεται προσπάθεια να εφαρμοστεί μια πολύ ενδιαφέρουσα μέθοδος στην αντιμετώπιση των εντόμων, ώστε να αποφευχθούν τα τοξικά υπολείμματα από τις τροφές μας. Η μέθοδος λέγεται «σύγχυση του φύλου» και βασίζεται στις φερομόνες.

Οι φερομόνες είναι χημικές ουσίες που μεταφέρουν μηνύματα, αποτελούν δηλαδή τρόπο επικοινωνίας μεταξύ ατόμων του ίδιου είδους. Όταν τα ενήλικα θηλυκά έντομα είναι έτοιμα για σύζευξη απελευθερώνουν μια φερομόνη την οποία όταν την εντοπίσουν τα αρσενικά ενήλικα άτομα σπεύδουν να τα συζεύξουν, ώστε να γεννήσουν γόνιμα αυγά. Αυτήν την φυσιολογική λειτουργία χρησιμοποιεί η μέθοδος.

Παράγεται στη βιομηχανία συνθετική φερομόνη και προστίθεται σε ειδικούς εξατμιστήρες, οι οποίοι τοποθετούνται στην καλλιέργεια που έχει ως εχθρό ένα συγκεκριμένο έντομο. Η εξάτμιση της φερομόνης δημιουργεί ένα σύννεφο πάνω από το χωράφι και από αυτή την στιγμή και μετά τα αρσενικά «συγχύζονται», δηλαδή μπερδεύονται από την οσμή της συνθετικής φερομόνης και είναι σχεδόν αδύνατο να εντοπίσουν τα θηλυκά και να τα συζεύξουν. Τα αυγά που γεννώνται είναι άγονα και οι παραγωγοί δεν χρειάζεται να ψεκάσουν με εντομοκτόνα που αφήνουν τοξικά υπολείμματα για να αντιμετωπίσουν το συγκεκριμένο έντομο. Ακόμη η εφαρμογή της μεθόδου δεν σκοτώνει τους ωφέλιμους οργανισμούς και δεν ρυπαίνει το περιβάλλον.

Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιήθηκε στην ευδεμίδα (Lobesia botrana), ένα μικρό λεπιδόπτερο που κάνει πολύ μεγάλες ζημιές στην καλλιέργεια αμπέλου. Εφαρμόστηκε στην Κάρυανη Καβάλας όπου εντοπίζονται οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί αυτού του εντόμου από όλη την Ευρώπη. Για τα έντομα που έχουν προσδιοριστεί οι συνθέσεις των φερομονών είναι εύκολο να βρεθούν στην αγορά και να χρησιμοποιηθούν από τους καλλιεργητές, αρκεί να γίνει έγκαιρα η παραγγελία. Το κόστος είναι πολύ κοντά στο κόστος αντιμετώπισης με την συμβατική μέθοδο (χημικά εντομοκτόνα) και μέχρι τώρα δεν έχουν αναφερθεί επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου. Επίσης επιτρέπεται η χρήση τους και σε βιολογικές καλλιέργειες.

Θεωρητικά, μπορούν όλοι οι παραγωγοί να εφαρμόσουν τη μέθοδο αυτή, αλλά σημαντικό ρόλο παίζει η έκταση, η οποία πρέπει να είναι τουλάχιστον εκατό στρέμματα και η περιοχή να είναι όσο το δυνατόν απάνεμη. Κι αυτό γιατί ο αέρας παίρνει το σύννεφο με την φερομόνη και έτσι ένα ποσοστό των αρσενικών βρίσκει κάποια θηλυκά τα συζευγνύει και τα ποσοστά προσβολής αυξάνουν.