Η κρίση προκαλεί χρόνιο στρες και σοβαρές ψυχικές παθήσεις

Για το χρόνιο στρες που προκαλεί η κρίση και τις σοβαρές επιπτώσεις του στον οργανισμό, τη διαφορά της θλίψης από την κατάθλιψη, καθώς και για προτάσεις σχετικά με την αντιμετώπιση των σοβαρών ψυχικών προβλημάτων που έχουν δημιουργηθεί στον ψυχισμό του Έλληνα τα τελευταία χρόνια, μιλά στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής Γεώργιος Χριστοδούλου, πρόεδρος της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας, με αφορμή διάλεξη που έδωσε με θέμα «Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία. Διαπιστώσεις και προτάσεις”.

Ο κ. Χριστοδούλου επισημαίνει ότι η πρόληψη και η προαγωγή της ψυχικής υγείας δεν υποστηρίζεται από τις πολιτικές υγείας. και στην Ελλάδα και διεθνώς, γιατί τα οφέλη δεν είναι άμεσα αλλά απώτερα. «Οι άνθρωποι που χρειάζονται περισσότερο την φροντίδα, όπως είναι οι ψυχικά πάσχοντες, έχουν τη λιγότερη φροντίδα, καθώς σε περίοδο κρίσης διατίθενται πολύ λιγότερα κονδύλια για την ψυχική υγεία, κι αυτό συμβαίνει όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς» τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Χριστοδούλου.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Γ. Χριστοδούλου

Πώς επηρεάζει η παρούσα πολιτική και οικονομική κατάσταση στον ψυχισμό του Έλληνα;

Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην παρούσα συγκυρία επικάθεται σε μία περίοδο ασφυκτικής οικονομικής κρίσης που έχει ήδη σοβαρές επιπτώσεις στον ψυχισμό των πολιτών, όπως είναι η κατάθλιψη, η αυτοκτονικότητα, οι αυτοκτονίες και η θλίψη που κυριαρχεί στην ψυχολογία του πληθυσμού τα τελευταία χρόνια. Στην παρούσα φάση, αυτό που χαρακτηρίζει την ψυχολογία των συμπατριωτών μας είναι η αβεβαιότητα, για την έκβαση των διαπραγματεύσεων. Η αβεβαιότητα αυτή συνιστά ένα χρόνιο στρες.

Αν δηλαδή γίνει δηλαδή συμφωνία θα μειωθεί το στρες, θα αλλάξουν οι δείκτες;

Προβλέπει κανείς, ότι εάν γίνει μία συμφωνία, αν κλείσει αυτό το θέμα, η αβεβαιότητα θα μειωθεί και ως εκ τούτου οι συνέπειες από το οξύ στρες θα μειωθούν σε μέγεθος.

Ποιες ακριβώς είναι οι συνέπειες από το χρόνιο στρες;

Το χρόνιο στρες είναι πιο επικίνδυνο από το οξύ, που όταν είναι ήπιο μπορεί να είναι και παραγωγικό. Το χρόνιο στρες όμως έχει σοβαρές και μακροχρόνιες επιπτώσεις, όχι μόνο στον ψυχισμό, αλλά και στις σωματικές λειτουργίες (ψυχοσωματικά νοσήματα).

Επηρεάζει την αρτηριακή πίεση, αυξάνει τον κίνδυνο καρδιολογικών προβλημάτων και εγκεφαλικών επεισοδίων, επηρεάζει το ανοσοβιολογικό σύστημα και επομένως την αντίσταση του οργανισμού, συμβάλλει στην υπογονιμότητα και μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία γήρανσης. Επίσης, ενδέχεται να συμβάλλει στην δημιουργία καρκίνου, όπως έδειξαν μελέτες μετά τον εμφύλιο πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία.

Ποια είναι η διαφορά θλίψης από την κατάθλιψη;

Η θλίψη είναι μία προσαρμοστική αντίδραση και η κατάθλιψη μία δυσλειτουργική αντίδραση. Με άλλα λόγια η θλίψη είναι μία κατάσταση αναμενόμενη και υπό ορισμένες συνθήκες δημιουργική, ενώ η κατάθλιψη είναι μία πάθηση.

Τι εννοείτε δημιουργική θλίψη;

Η θλίψη σε κάνει να σκεφτείς τι έχει γίνει λάθος, ποιος είναι ο βαθμός της δικής σου συμμετοχής στην δυσάρεστη κατάσταση, τι διορθωτικές παρεμβάσεις μπορείς να κάνεις, η θλίψη σε βοηθάει να κάνεις μια δημιουργική αυτοκριτική, ας το πούμε. Κατάθλιψη είναι μία κατάσταση νοσηρή που χρειάζεται θεραπεία, γιατί είναι δυνητικά αυτοκαταστροφική. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ανθρώπων που αυτοκτονούν, πάσχουν από ψυχικό νόσημα. Η οικονομική κρίση στην περίπτωση αυτή είναι ο εκλυτικός παράγοντας. Και μάλιστα, η αυτοκτονία στην Ελλάδα εξακολουθεί να είναι από τις χαμηλότερες στον κόσμο, παρά τη σχετική αύξηση που έχει παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια την περίοδο της κρίσης.

Ποια είναι τα παράδοξα της κρίσης κατά τη γνώμη σας;

Οι άνθρωποι που χρειάζονται περισσότερο την φροντίδα, όπως είναι οι ψυχικά πάσχοντες, έχουν τη λιγότερη φροντίδα, καθώς σε περίοδο κρίσης διατίθενται πολύ λιγότερα κονδύλια για την ψυχική υγεία, κι αυτό συμβαίνει όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς.

Πώς το ερμηνεύετε;

Οι άνθρωποι που πάσχουν από ψυχικά νοσήματα δεν μπορούν να βγουν στους δρόμους να διαμαρτυρηθούν.

Μα η διαμαρτυρία είναι ο μόνος μοχλός πίεσης;

Η πρακτική που ισχύει στην Ελλάδα, δείχνει ότι αυτός είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να πετύχει κάτι. Είναι λυπηρό ότι συμβαίνει, αλλά συμβαίνει. Άλλος μοχλός πίεσης είναι η ενημέρωση του κοινού και κυρίως των κυβερνώντων, αρμοδίων για τη σχέση κόστους οφέλους των «επενδύσεων» στην ψυχική υγεία. Δηλαδή στοιχίζει πολύ περισσότερο στο κράτος όταν κάποιος δεν προφυλάσσεται ή δεν θεραπεύεται από την ψυχική αρρώστια, σε αντιδιαστολή με αυτόν που θεραπεύεται. Είναι πιο επωφελές για το κράτος να θεραπεύει την ψυχική πάθηση παρά να κρύβει το πρόβλημα κάτω από το χαλί και να μην διαθέτει κονδύλια για το σκοπό αυτό.

Η πρόληψη και η προαγωγή της ψυχικής υγείας δεν υποστηρίζεται από τις πολιτικές υγείας, και στην Ελλάδα και διεθνώς, γιατί τα οφέλη δεν είναι άμεσα αλλά απώτερα. Δηλαδή το όφελος από την επένδυση στην ψυχική υγεία φαίνεται πολύ αργότερα.

Ποιες είναι οι δικές σας προτάσεις για την αντιμετώπιση των ψυχικών προβλημάτων που έχουν σαφώς αυξηθεί με την κρίση;

1. Ανίχνευση της κατάθλιψης και της αυτοκτονικότητας που μπορεί να γίνει με την εκπαίδευση των γενικών γιατρών. Η ανίχνευση της κατάθλιψης δεν είναι εύκολη υπόθεση, γιατί η κατάθλιψη είναι πρωτεϊκή νόσος, δηλαδή μπορεί να μεταμορφώνεται και να κρύβεται πίσω από άλλες καταστάσεις (σωματικά συμπτώματα, αλκοολισμός, τοξικομανία, εξάρτηση από ουσίες, σεξουαλική δυσλειτουργία, επαγγελματική εξουθένωση και γελανή κατάθλιψη -κατάθλιψη που εκφράζεται με χαμόγελο)

2. Προγράμματα κοινωνικής προστασίας, προώθηση επαγγελματικής απασχόλησης και προγράμματα εμψύχωσης.

3. Δεδομένης της σχέσης ανεργίας με αυτοκτονία, προγράμματα κοινωνικής προστασίας, ενίσχυση της οικογένειας, και μερική μείωση του μισθού, μερική απασχόληση αντί απολύσεων

4. Πρόληψη και προαγωγή της ψυχικής υγείας με βάση τις ενδείξεις για την αποτελεσματικότητα και τη σχέση κόστους οφέλους

5. Εμψύχωση απαντοχή και αλληλεγγύη. Μετατροπή της απότομης κοινωνικής αλλαγής που προκάλεσε η κρίση σε μια ευκαιρία για θετική και παραγωγική πορεία προς τα εμπρός, αντί για μία επιβαλλόμενη οπισθοχώρηση. Αλληλεγγύη σημαίνει στήριξη παρηγοριά και ενσυναίσθηση στους ανθρώπους που υποφέρουν και στις ευαίσθητες ομάδες.

6. Ενέργειες στην κατεύθυνση της θετικής ψυχικής υγιεινής και του ευ έχειν. Π.χ. βελτίωση της ποιότητας ζωής με ποικίλους τρόπους, σωματική άσκηση, ζωή στην οικογένεια, κοινωνική συναλλαγή, διαπροσωπικές σχέσεις κλ.π. Αυτά αποτελούν αντικείμενο της προαγωγής ψυχικής υγείας, όπου η λέξη κλειδί είναι η ψυχική υγεία. Σε αντιδιαστολή με την πρόληψη, όπου η λέξη κλειδί είναι η ασθένεια.

Έχετε κάνει κάποιες δράσεις;

Η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία κάνει ότι μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ψυχοπαθολογικών προβλημάτων σε συνεργασία με τον ΙΣΑ, μέσω των κοινωνικών ιατρείων και μέσω εκδηλώσεων ενημέρωσης του κοινού, όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στην περιφέρεια.

Γνωρίζουμε ότι σε χώρες που μπήκαν σε πρόγραμμα, όπως η Ελλάδα, αυξήθηκε ο αλκοολισμός.

Σε μας οι ενδείξεις είναι ότι ο αλκοολισμός έχει μειωθεί, αλλά καλό θα είναι οι ενδείξεις αυτές να επιβεβαιωθούν σε βάθος χρόνου, καθότι οι μελέτες αυτές έγιναν στην αρχή της κρίσης. Οι λόγοι μπορεί κανείς να εικάσει ότι είναι οικονομικοί. Δεν έχει κανείς λεφτά να αγοράσει ποτά και δεν έχει λεφτά να κινήσει το αυτοκίνητο του.

Τελικά η κρίση έχει επηρεάσει περισσότερο τους άντρες ή τις γυναίκες;

Η κατάθλιψη πλήττει περισσότερο τις γυναίκες και η αυτοκτονία τους άνδρες.

Πώς εξηγείται αυτό;

Οι γυναίκες στην ζωή τους αντιμετωπίζουν περισσότερα στρεσογόνα ερεθίσματα, που απορρέουν και από τη βιολογία, π.χ. η περίοδος της λοχείας που εκλύει καταθλίψεις, ή η προ εμμηνορρυσία συνδρομή τάσεως.

Τις αυτοκαταστροφικές σκέψεις, όμως, οι άντρες τις εφαρμόζουν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, που είναι πιο συμβατή με τα χαρακτηριστικά του φύλου τους, και αυτοκτονούν με πιο βίαια μέσα. Δηλαδή κρεμάλες πυροβόλα όπλα, ενώ οι γυναίκες παίρνουν χάπια. Οι γυναίκες μιλάνε περισσότερο για αυτοκτονία, ενώ οι άντρες την πραγματοποιούν.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ