Του Γ. Καπουρνιώτη, εκπαιδευτικού
Ο Covid-19 μπήκε βίαια στη ζωή μας και δεν σκοπεύει να φύγει γρήγορα, χωρίς να αφήσει μεγάλες πληγές σε όλη την ανθρωπότητα που κοιτάει άναυδη μέσα από την καραντίνα.
Κατά συνέπεια ο Covid-19 μπήκε βίαια και στην Εκπαίδευση με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη διά ζώσης διαδικασία μάθησης.
Σύγχρονη ή ασύγχρονη εκπαίδευση: e-class ή e-me, ιστοσελίδες ή ομάδες στο viber, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ή webex από τη cisco. Ένας αχταρμάς, χιλιάδες εκπαιδευτικοί (ανάμεσα σε αυτούς κι εγώ), μαθητές και οι δύστυχοι γονείς ξοδεύουν ώρες μπροστά στον υπολογιστή για την απόκτηση κωδικών και τη δημιουργία ψηφιακών τάξεων. Κι όταν αποκτάς τα «μαγικά» νούμερα και στήνεις την ψηφιακή τάξη, τότε ξεκινά ο Γολγοθάς της σύνδεσης για επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή.
Και αναρωτιέμαι, άραγε υπάρχει «επικοινωνία»;
Ας μη λησμονούμε, η επικοινωνία είναι μια αμφίδρομη διαδικασία, στην οποία λαμβάνει μέρος και ο μαθητής. Η επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή είναι αναπόφευκτη, αφού οποιαδήποτε συμπεριφορά τους μεταδίδει ένα μήνυμα (Γκότοβας, 1997). Το ζητούμενο είναι η αποτελεσματικότητα αυτής της επικοινωνίας, δηλαδή κατά πόσο αποκωδικοποιούνται σωστά τα μηνύματα του πομπού από τον δέκτη, η οποία επηρεάζει θετικά το μαθησιακό κλίμα, καθώς δημιουργεί ένα επικοινωνιακό πλαίσιο που επιτρέπει το πλησίασμα εκπαιδευτικού και μαθητών, αλλά και την ανταλλαγή απόψεων και ιδεών.
Οι σχέσεις μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών αποτελούν επίσης μία σημαντική διάσταση του κλίματος της τάξης. Σύμφωνα με τους Creemers και Reezigt (2003) διακρίνονται οι ακόλουθες τέσσερις διαστάσεις του κλίματος της τάξης:
– Φυσικό περιβάλλον της τάξης (π.χ. μέγεθος, θέση μέσα στο σχολείο).
– Κοινωνικό σύστημα (σχέσεις και αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών και αλληλεπίδραση μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών).
– Τακτοποιημένο περιβάλλον τάξης (διευθέτηση του χώρου, άνεση).
– Προσδοκίες των εκπαιδευτικών για τα μαθησιακά αποτελέσματα των μαθητών τους.
Από τις παραπάνω διαστάσεις σημαντική είναι η αλληλεπίδραση εκπαιδευτικού και μαθητών. Η διάσταση αυτή αντιπροσωπεύει τη φύση των διαπροσωπικών σχέσεων μέσα στην τάξη και ιδιαίτερα τη φυσική υποστήριξη που εκπαιδευτικός παρέχει στους μαθητές, την εμπλοκή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία και την ένταξή τους στο κοινωνικό σύστημα της τάξης. Οι θετικές διαπροσωπικές σχέσεις δημιουργούν εσωτερικά κίνητρα στους μαθητές για ακαδημαϊκή επιτυχία, γιατί διαμορφώνουν υποστηρικτικό μαθησιακό περιβάλλον (Jacobson, 2000). Στην προσπάθεια αυτή εξετάζονται οι διαπροσωπικές σχέσεις εκπαιδευτικού και μαθητών σε σχέση με την επικοινωνία, τη διδακτική διαδικασία, την αυτοεκτίμηση και το κλίμα της τάξης, καθώς και ο ρόλος του εκπαιδευτικού στη διαμόρφωσή τους.
Αν ο μαθητής δεν είναι μέσα στην τάξη, να αναπτύξει μια ευγενή άμιλλα με τον διπλανό του, αν ο δάσκαλος – εκπαιδευτικός δεν είναι συμπαραστάτης του μαθητή στην τάξη για απόκτηση θετικής αυτοεκτίμησης και μέσα από ένα υποστηρικτικό επικοινωνιακό πλαίσιο να ενισχύει την αυτοεκτίμηση των μαθητών του, είναι σε θέση να τα κάνει ο υπολογιστής.
Αν ο εκπαιδευτικός δεν αναλάβει τον ρόλο του καθοδηγητή και του εμψυχωτή (Πασιαρδή 2001) και δεν ανταποκριθεί στον ρόλο αυτό, δηλαδή να γνωρίζει τον κάθε μαθητή, να γνωρίζει τις ανάγκες και τις ικανότητές του, να προγραμματίζει τη μάθηση, να οργανώσει το μαθησιακό περιβάλλον, να οργανώνει τις ομάδες, να παρακολουθεί τη μάθηση, να καθοδηγεί, να ενισχύει και να ανατροφοδοτεί και να αξιολογεί και να αυτοαξιολογείται (Χαραλάμπους 2000), μπορεί να το κάνει ο υπολογιστής.
Ο όρος «ομαδοκεντρική» διδασκαλία σημαίνει τη σκόπιμη οργάνωση των μαθητών μίας τάξης σε ομάδες σχολικής εργασίας για την πραγματοποίηση καθορισμένων παιδαγωγικών σκοπών και διδακτικών στόχων. Σε αυτό το πλαίσιο ο εκπαιδευτικός οικοδομεί τη διδασκαλία του με βάση την οργανωμένη μαθητική ομάδα, τα μέλη της οποίας συνεργάζονται και αλληλεπιδρούν, ζωντανά και φυσικά, προκειμένου να διεκπεραιώσουν τις μαθησιακές δραστηριότητες. Τώρα πιστεύετε ότι θα το κάνει ο υπολογιστής;
Μάλιστα σας τα γράφει ένας άνθρωπος που είναι «υπέρ» αυτού του μέσου! Αλλά δεν ξεχνώ ότι εδώ και είκοσι πέντε χρόνια είναι μέσα στην τάξη και «ζω» και «αναπνέω» μέσα σε αυτήν. Πιστεύω ότι δεν επιτρέπεται, επιστημονικά, να υποκαταστήσει την ουσιαστική και καίρια εκπαιδευτική διαδικασία της σχολικής τάξης και ζωής ούτε να χρησιμοποιηθεί για διδασκαλία νέας ύλης και να μετατραπεί σε ένα εκπαιδευτικό επίτευγμα.
Τέλος, δεν είναι καθόλου αυτονόητη η δυνατότητα πρόσβασης των μαθητών σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, καθώς και της σύνδεσης με το διαδίκτυο, γιατί θα πρέπει άμεσα να φροντίσει η οικογένειά του για τον εξοπλισμό του με ηλεκτρονικό υπολογιστή. Έχουν αυτή την οικονομική δυνατότητα;
Σκέφτομαι αν όλοι οι μαθητές θα έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή ασύγχρονων μορφών εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, ώστε να μη μείνει κανένα παιδί εκτός της διαδικασίας αυτής, γεγονός, που αν δεν συμβεί, θα συμβάλει στην ακόμη μεγαλύτερη αναπαραγωγή της κοινωνικής ανισότητας.