του Κυριάκου Παπαγεωργίου
«Έχω πάει στα πιο όμορφα μέρη όλου του κόσμου. Κανένα δεν ξεπερνά την Ελλάδα. H γη, ο ουρανός, το νερό. Είναι καλά για την ψυχή σου. Είναι ένα μέρος που σε γιατρεύει. Ιδίως όταν ξενυχτάς συζητώντας σε μια ταβέρνα. Είναι η καλύτερη ζωή που μπορεί να έχει κάποιος…»
ΤΑ ΝΕΑ 7-1-2019 (από συνέντευξη του Τομ Χανκς ύστερα από τη βράβευσή του).
Είχα επιστρέψει εκείνο το απόγευμα από τη νησίδα του Δεσποτικού, όπου γίνονται εδώ και χρόνια εργώδεις ανασκαφές, καθώς έχει έρθει στο φως μια αρχαία πόλη μαζί με το καταπληκτικό Ιερό του Απόλλωνα και τον Ναό της Ίσθμιας Εστίας.
Το Δεσποτικό, μια εντελώς ακατοίκητη νησίδα αρκετά μεγάλη σε έκταση, είχε έρθει στη δημοσιότητα από μια ομάδα ξένων ερευνητών και ανασκαφέων (*). Το νησάκι βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τον Αϊ-Γιώργη της Αντιπάρου, σε επαφή σχεδόν με αυτή και φημίζεται για κείνη την καταπληχτική, παρθένα κι ανόθευτη αμμούδα που έχει, στο Λιβάδι.
Να πω εξαρχής ότι στον Αϊ-Γιώργη της Αντιπάρου διαθέτει ιδιοκτησία η σύζυγος του Αμερικανού ηθοποιού Τομ Χανκς, Ρίτα Γουίλσον.
*
Το Λιβάδι του Δεσποτικού είναι μια από τις ωραιότερες αμμουδιές σε ολόκληρο το Αιγαίο. Αγαπημένο της οικογένειας του Αμερικανού ηθοποιού.
Στη βόρεια πλευρά του το Δεσποτικό διαθέτει σπουδαίο αρχαιολογικό χώρο. Διαθέτει ακόμη μιαν έξοχη χλωρίδα, από κέδρους και μαστιχόδεντρα, που τα βλέπει κανείς όταν διασχίζει το νησί μέσω ενός υπέροχου μονοπατιού, που ενώνει το λιμανάκι του με το Λιβάδι.
Όπως όλα τα νησιά του Αιγαίου κουβαλάει τεράστια κληρονομιά κι αυτό φαίνεται από τη μορφή της προκλασικής κατοίκησής του, αλλά και την ηπιότητα των κλίσεων και των πρανών του εδάφους του.
Η νησίδα βρίσκεται σχεδόν κολλημένη με την Αντίπαρο.
*
Απ’ το πρωί περπατούσα στο Δεσποτικό διασχίζοντας οριζόντια και κάθετα όλο το σώμα του μέχρι να βρω την εξαίσια αμμουδιά του στη θέση Λιβάδι, ένα παράδεισο στον οποίο κολυμπάει τα ελληνικά του καλοκαίρια ο Αμερικανός ηθοποιός. Πώς να μην πει κατόπιν αυτού ο Χανκς ότι η Ελλάδα είναι το ομορφότερο μέρος του πλανήτη.
Ο «Ωκύαλος» (αρχαίο όνομα της Αντιπάρου) αποτελεί το εφαλτήριο για μιαν επίσκεψη κι εξερεύνηση του Δεσποτικού. Οι σπηλιές, οι όρμοι, οι κάβοι, οι μικρές αμμουδιές και οι καβάντζες της Αντιπάρου (και ειδικότερα στον Αϊ-Γιώργη), δικαιώνουν όσους από τους πεζοπόρους ψάχνουν στην Ελλάδα το αυθεντικό και το απαράμιλλο. Η ζωή εδώ στην Ωκύαλο και το Δεσποτικό αποθεώνεται!…
*
Αργά το απόγεμα στο λιμανάκι του Αϊ-Γιώργη σηκώθηκε δυνατός μαΐστρος που κατάφερνε να περνάει απ’ τον δίαυλο του Δεσποτικού, ορμητικός και λαθραίος. Ούτε το Τσιμηντήρι (βραχονησίδα ανάμεσα Αντίπαρο και Δεσποτικό) κατάφερνε να κόβει την ορμή και τη φόρα του άρπαγα αέρα.
Και καθώς είχα μουσκέψει επιστρέφοντας από το Δεσποτικό, είπα να κάνω μια στάση στο μαγαζί του Π ι π ί ν ο υ, στην αποβάθρα του Αϊ-Γιώργη.
Ποιος είναι ο Πιπίνος; Το διάσημο γκαρσόνι του Αϊ-Γιώργη (έτσι όπως τον έχει βαφτίσει ο Τομ Χανκς), παρόλο που είναι το αφεντικό του μαγαζιού. Είναι δε το μαγαζί του Πιπίνου το μόνο ανοιχτό, προχωρημένο Σεπτέμβρη, εκεί στ’ ακροθαλάσσι τ’ Αϊ-Γιώργη, δίπλα από το στενό του Δεσποτικού, απέναντι από το Ιερό του Απόλλωνα.
Στέκομαι λοιπόν στου Πιπίνου, γυρεύοντας μια ρακή που είναι γνήσιο προϊόν των χεριών και της σοφής του απόσταξης.
*
Έφυγα ύστερα από τη ρουφιά της ρακής και ξαναγύρισα με την παρέα μου για φαγητό. Σημειώνω πως η παρέα μου είχε αναλωθεί όλη μέρα στις εξερευνήσεις, με κανό, των σπηλαίων και των όρμων της νότιας Αντιπάρου.
Επιστρέφοντας στο μαγαζί του Πιπίνου, εκεί στην άκρη του μόλου, δε φυσούσε πια πολύ, αφού κατέβασε στροφές ο μαΐστρος, το γύρισε σε γρέγο κι η βραδιά δροσέρεψε.
Ο κόσμος είχε αποσυρθεί – λόγω Σεπτέμβρη – κι εμείς απολαμβάναμε τα γλυκά βραδινά του. Οι λιγοστοί περιφερόμενοι ήταν είτε ψαράδες είτε αλλοδαποί, τέλους εποχής.
Ανεβήκαμε τα σκαλοπάτια του Πιπίνου και στο κεφαλόσκαλο μας υποδέχτηκε ο ίδιος, με το θαλασσινό του χαμόγελο.
Καθίσαμε μιλώντας δυνατά για όσα είχαμε ζήσει την ίδια μέρα. Γύρω μας δυο παρέες, όλες κι όλες. Η μία ντόπιων ψαράδων κι η άλλη, στη μέση περίπου της πλατείας μάλλον ανεξιχνίαστη. Δυο γυναίκες και τέσσερις άνδρες, από τους οποίους ο ένας παραήταν μελαψός.
Δε δώσαμε σημασία και τα χείλη μας αναζήτησαν την πρώτη γουλιά της ρακής που στο μεταξύ είχε καταφθάσει και δρομαία γλιστρούσε στα πρώτα σιφόνια του οισοφάγου.
Ο Πιπίνος στα μέσα και στα έξω, έτρεχε αλαφιασμένος και γεμάτος από αίσθημα αγαλλίασης, που δεν μπορούσε να κρύψει.
Ξαφνικά από το μεσαίο τραπέζι εκσφενδονίστηκαν γέλια τρανταχτά, ιδιαζόντως «αλλοδαπά». Γυρίσαμε όλοι τα κεφάλια. Συλλάβαμε αμερικάνικα αστεία και δυνατά γέλια.
Με δυσκολία ανιχνεύσαμε πως η κουβέντα τριγύριζε στον Κώδικα Ντα Βίντσι.
Την ίδια ώρα ο ένας απ’ αυτούς που μας θύμισε κάποιον, μερακλώθηκε, από το κύμα, το γρέγο και τη μυρωδιά που βγάζει το φρύγανο των Κυκλάδων αργά το βράδυ, σηκώθηκε κι έφερε κοντοβόλτι στο μουράγιο. Χαιρόταν σα μωρό την άγια αύρα του Αιγαίου…
Απ’ την ίδια παρέα πήρε τ’ αυτί μας ψίθυρους και θαυμαστικά για το περίφημο σπήλαιο του νησιού (**), που φαίνεται μόλις είχαν εξερευνήσει…
Κάποια στιγμή ο Βασίλης που καθόταν δίπλα μου γυρίζει και μου λέει:
«Ρε συ εκείνος εκεί ο όρθιος δεν είναι ο ηθοποιός που έπαιζε τον Ναυαγό»…
«Σιγά μην είναι και ο Τομ Χανκς», του απάντησα και άλλαξα κουβέντα.
Πάνω στην ώρα εμφανίζεται ο Πιπίνος και εντελώς συνωμοτικά μάς καρφώνει τη θριαμβική του επιβεβαίωση:
«Κύριοι, στο μαγαζί μου απόψε τρώει αυτοπροσώπως ο Τομ Χάνκς, με τη γυναίκα του και την ασφάλειά του, αλλά μην τους ενοχλήσετε, παρακαλώ…».
*
Ο αέρας εκεί που είχε μαλακώσει, ξαφνικά δυναμώνει, οι νυχτερινοί ήχοι ξεσηκώνουν το νησάκι, ένα μακρινό σκυλί αλυχτάει, το Δεσποτικό απέναντι διογκώνεται μες στο σκοτάδι και το κύμα που σπάει μπροστά στον μόλο, σαν να έχει ανιχνεύσει το «γεγονός», αναπηδάει φλύαρο και με κάτι σαν χωρατό στην άκρη του αφρού, φλοισβίζει τη λαχτάρα και την ευωχία του Πιπίνου, περιπαίζοντάς τον για τον υψηλό πελάτη που φιλοξενεί απόψε στο ταβερνείο του…
Σεπτέμβρης του 2005
(*) Το Δεσποτικό είναι ένα ακατοίκητο νησί με έκταση 8 τετρ. χιλιομέτρων, που βρίσκεται νοτιοδυτικά από την Αντίπαρο. Προστατεύεται από τη NATURA 2000, λόγω των δασικών του κέδρων. Το νησί κατοικούνταν μέχρι τον 17ο αιώνα, οπότε το ρήμαξαν Γάλλοι πειρατές. Η παλιά του ονομασία ήταν Πρεπέσινθος, όπως μας διασώζει ο Στράβωνας και ο Πλίνιος. Ανασκαφές γίνονται στο νησί εδώ και πενήντα χρόνια. Αποκαλύφθηκε ένα μεγάλο νεκροταφείο και μια σειρά από οικοδομές, αρχιτεκτονικά μέλη δωρικών ναών, προστώα και ιερά που χρονολογούνται από το 500 π.Χ. Βρέθηκαν επίσης αναρίθμητα σκεύη και αντικείμενα από αγαλματίδια μέχρι αρύβαλλους και ειδώλια.
Το σπουδαιότερο όμως εύρημα αποτελεί ο μαρμάρινος τετράγωνος βωμός, που είναι αφιερωμένος στην ΕΣΤΙΑ ΙΣΘΜΙΑ, των κλασικών χρόνων.
Το ιερό του Δεσποτικού αποτελεί μια μοναδική περίπτωση στον χώρο του Αιγαίου. Σε ένα από τα ωραιότερα και ιδιαίτερου φυσικού κάλλους ακατοίκητα και παρθένα νησιά του Αιγαίου βρίσκεται ένα μοναδικό, ανέπαφο, αρχαϊκό ιερό, το οποίο λειτουργούσε από τον 7ο αιώνα π.Χ. έως και τα ρωμαϊκά χρόνια…
(**) Το σπήλαιο της Αντιπάρου βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του νησιού.
Το σπήλαιο ήταν γνωστό στους ντόπιους ως ένα άνοιγμα βραχοσπηλιάς και τίποτ’ άλλο. Ένας ατρόμητος όμως Ιταλός, ο Κορνέλιο Μάνι, αποφάσισε να το εξερευνήσει. Κανείς από τους ντόπιους δε δέχτηκε να τον ακολουθήσει.
Επί ώρες ολόκληρες ο Μάνι περιπλανιόταν στα έγκατα και τον λαβύρινθο της σπηλιάς. Θα είχε μείνει δε εκεί, αν στην έξοδο δεν τον περίμενε ο Γάλλος πρεσβευτής στην Πόλη μαρκήσιος Ντε Νουαντέλ, για λογαριασμό του οποίου ενεργούσε ο Ιταλός και έπρεπε να δώσει αναφορά στον προϊστάμενό του.
Ο Γάλλος πρεσβευτής γοητευμένος από την περιγραφή του Μάνι αποφασίζει να κατέβει στο σπήλαιο με τη βοήθεια σκοινιών, αλλά και δαδιών που κρατούσαν ντόπιοι νησιώτες.
Θαμπωμένος ο Γάλλος πρεσβευτής φέρνει μιαν ορχήστρα από βιολιά και γευματίζει υπό τους ήχους της μουσικής σπηλαίου…
Τόση ήταν η ιδιορρυθμία του Γάλλου μαρκήσιου που τα επόμενα Χριστούγεννα αποφασίζει να τα γιορτάσει μέσα στο σπήλαιο. Κινητοποιεί τους Αντιπαριανούς, στολίζει τους σταλακτίτες και τους φωτίζει, καρφώνοντας πυρσούς στις ρωγμές των τοιχωμάτων.
Όταν αρχίζει η λειτουργία της Γέννησης οι αντίλαλοι αναδύονται από τα βάθη της γης, προκαλώντας ανυπέρβλητο δέος. Το σπήλαιο της Αντιπάρου έχει μεταβληθεί σε έναν πρωτότυπο κι εκρηχτικό καθεδρικό ναό…
*
Ύστερα από όλα αυτά, μου γεννώνται δυο σκέψεις που παίρνουν τη μορφή της βεβαιότητας.
Η πρώτη: Πώς να μη θεωρεί ο Τομ Χανκς τη χώρα αυτή ως την ομορφότερη του κόσμου, όταν ο αέρας, ο ήλιος, το χώμα και η φωτιά, στοιχεία Ηρακλείτεια και καθοριστικά της ουσίας του πλανήτη Γη, απαρτίζουν τον ορισμό του κάλλους, του αρχαίου και του σημερινού, αλλά και του «άλλου» κάλλους, της τέχνης και της φύσης, της λιτής, της απέριττης και της αυθεντικής;
Kαι η δεύτερη: O άνθρωπος (ο Χανκς) πρέπει να διαθέτει μια πολυδιάστατη όραση (και συνάμα στερεοσκοπική), για να μπορεί να βλέπει τη ζωή πέρα από το μονοδιάστατο πλέγμα ομορφιάς και τοπίου.
Βιβλιογραφία:
Pitton de Tournefort: «Relation d’ un voyage du Levant fait par ordre du roi» Paris 1717.