Η εικόνα της Παναγίας στο επίκεντρο διαμάχης – Μια πολύτιμη προσωπική μαρτυρία του Αλ. Παπαδιαμάντη

Δρ Σοφία Κανταράκη

Διευθύντρια 2ου Προτύπου Γ/σιου Βόλου

Ένα περίεργο περιστατικό με πρωταγωνιστές τον Επίσκοπο Δημητριάδος Γερμανό, τον Ηγούμενο της Μονής του Ευαγγελισμού Σκιάθου Γερμανό, τον οποίον ο Επίσκοπος είχε διορίσει προ έτους, και τους κατοίκους της Σκιάθου, δημοσιεύεται επώνυμα στην εφημερίδα Σκριπ με ημερομηνία 6 Ιανουαρίου 1909 (αρ. φύλλου 16323). Συντάκτης αυτού του ρεπορτάζ φέρεται να είναι ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο οποίος όπως αναφέρει, βίωσε τα πρωτοφανή αυτά γεγονότα που συντάραξαν τη θρησκευτική γαλήνη του νησιού, χωρίς να έχει όμως συμμετοχή: «Όταν ο γράφων εξήλθεν της οικίας του, πρωί ακόμη, όλα αυτά είχον γείνει». Ο τίτλος της στήλης είναι «Συμβάντα της Σκιάθου» με υπότιτλο «Το ζήτημα της Παναγίας της Κωνιστρίας. -Ο Επίσκοπος Δημητριάδος και ο λαός της Σκιάθου». Αφήγησις του κ.  Παπαδιαμάντη.  Στο τέλος φέρει το όνομα του συντάκτη και την ημερομηνία αποστολής: Σκιάθος 28 Δεκεμβρίου 1908. Αλ. Παπαδιαμάντης. Το περιστατικό αφορά σε μια παρεξήγηση ανάμεσα στον Επίσκοπο Γερμανό και τους κατοίκους με αφορμή την απροσδόκητη άφιξή του στο νησί ανήμερα της εορτής του Αγ. Ελευθερίου. Όπως περιγράφει ο συντάκτης: «Οι άνθρωποι, άμα είδον και ανεγνώρισαν τον Σεβασμιότητά του, ήρχισαν να σημαίνουν τους κώδωνας, όπως είθισται εις την υποδοχήν Ποιμενάρχου. Ο Επίσκοπος όμως δεν ηυχαριστήθη εις τα κρούσματα των κωδώνων, διέταξεν αυστηρώς τον νεωκόρον και τον λειτουργόν ιερέα «να κόψουν τα σχοινιά και να βγάλουν τα γλωσσίδια». Ο παπά Γληγόρης που λειτουργούσε μόνος εκείνη την ημέρα στους Τρεις Ιεράρχες, γιατί οι άλλοι δυο ιερείς λειτουργούσαν σε εξωκκλήσι, δεν μπόρεσε να τον ευχαριστήσει και να σταματήσει τις καμπάνες και ο Επίσκοπος έδειξε να εξοργίζεται αρκετά. Η απρόοπτη και εντελώς ξαφνική εμφάνιση του Επισκόπου στο νησί, με τη συνοδεία του Ηγουμένου του Μοναστηριού, χωρίς τη συνηθισμένη κωδωνοκρουσία και δίχως να έχει ενημερωθεί ούτε καν ο δήμαρχος, θεωρήθηκε εξόχως ύποπτη από τους ευσεβείς κατοίκους. Σε όλους δημιουργήθηκε η απορία, γιατί δεν ήθελε ο Επίσκοπος να χτυπήσουν οι καμπάνες ως είθισται: «Τότε ο λαός και αι ευσεβείς γυναίκες, αι παρευρεθείσαι εκεί, υπέθεσαν ευλόγως ότι ο Δεσπότης είχεν έλθη δια να πάρη την Εικόνα της Παναγίας και την δώση εις τον Ηγούμενο. Και εντός ολίγων λεπτών της ώρας, όλος ο λαός της Σκιάθου συνηθροίσθη εις την πλατείαν την προ της Εκκλησίας». 

Ο συντάκτης αναφέρει ότι εντός ολίγου η πλατεία γέμισε κόσμο. Η προσωπική του μαρτυρία είναι συγκλονιστική. Αφηγείται: «εύρον την πλατείαν γεμάτην κόσμο, ανδρών και παιδίων, εις δε τα πρόθυρα του ναού, εις τα κάγκελλα του νάρθηκος, εντός και εκτός, και εις την μικράν στοάν την υποκάτω του κωδωνοστασίου ίσταντο γυναίκες του λαού, γυναίκες εγκρίτων οικογενειών, και γυναίκες πτωχαί, υπέρ τας πεντακοσίας ίσως. Ολαι είχον απειλητικήν και αποφασιστικήν στάσιν, πλείσται εκράτουν ραβδία και ρόπαλα. Πού τα ηύραν;». Όλοι κρατούσαν ραβδιά και ρόπαλα. Μάλιστα, διερωτώμενος σχολιάζει ο Παπαδιαμάντης ότι πρώτη φορά είδε γυναίκες να κρατούν ρόπαλα, και εξαιτίας αυτού ο Δεσπότης, όπως κάποιος από το πλήθος φώναξε χαριτολογώντας, «τα βρήκε μπαστούνια». Ο λαός σύσσωμος προέβη σε διαμαρτυρία διότι απλά υπέθεσε ότι ο Δεσπότης είχε έρθει για να πάρει την εικόνα της Παναγίας από τους Τρεις Ιεράρχες και να τη μεταφέρει με τον ευνοούμενό του Ηγούμενο Γερμανό στο Μοναστήρι. Εντύπωση, επίσης, προκαλεί το γεγονός ότι προσπαθώντας ο Επίσκοπος να καθησυχάσει τον λαό προέβη σε μια περίεργη δήλωση, είπε δηλαδή, πως «δεν ήλθε να πάρη την Εικόνα, και ότι τον είχον παρεξηγήσει. Είπεν, ως έμαθα, και τι είναι η Εικών; Ένα σανίδι, και δεν έχει καμμίαν μεγάλην αξίαν. Δεν είναι ούτε του Ραφαήλ ούτε του Μιχαήλ Αγγέλου. ( -Οι Τούρκοι υβρίζουν τους Χριστιανούς Κρήτας ως σανιδόπιστους. Εδώ εις ημάς έμελλε ν΄ακουσθή τοιαύτη λέξις από το στόμα Επισκόπου…)». Ο Επίσκοπος ωστόσο δεν αντιμετώπισε περαιτέρω αντιδράσεις παρά τις περίεργες αυτές δηλώσεις του. Είναι αξιοπερίεργη πάντως η αναφορά του Παπαδιαμάντη στις ανακρίσεις που στη συνέχεια διέταξε ο Επίσκοπος: «είχε λάβη έν Ευαγγέλιον παρά τινός ιερέως, ώρκιζε τους ανθρώπους, μόνος του, και άνευ παρουσίας τρίτου». Ωστόσο επισημαίνει ότι την Τετάρτη το απόγευμα ο Ειρηνοδίκης δι’ εγγράφου ανακοίνωσε στον λαό ότι «αι αρχαί διέταξεν να μένη η Εικών της Παναγίας, εδώ εις τους Τρείς Ιεράρχες, όπου έκπαλαι ευρίσκεται […]. Η Εικών ανήκεν ανέκαθεν εις το ομώνυμον μονίδριον της Κωνίστριας, αγίασμα και σέβασμα του λαού, μετά την διάλυσιν του μονυδριου, μόνον επί 3 ή 4 έτη είχε μείνη ωε παρακαταθήκη προσωρινώς εις την Μονήν του Ευαγγελισμού. Έκτοτε από εξηκονταετίας ευρίσκεται εις τον Ναόν των Τριών Ιεραρχών, ως πολιούχος της Νήσου, ο δε λαός βαθέως την σέβεται και οιονεί με αίσθημα αγίας φιλοστοργίας την περιβάλλει». Ο Επίσκοπος μετά από όλα αυτά τα πρωτοφανή συμβάντα αναχώρησε ξημερώματα Πέμπτης για τον Βόλο με το ατμόπλοιον «Καφηρεύς» με το οποίο είχε έρθει την προηγούμενη Δευτέρα. Και η ζωή στο νησί συνεχίστηκε ομαλά.  

Η ιερά εικόνα της Παναγίας της Εικονίστριας είναι η πολιούχος του νησιού.  Βρέθηκε περί το 1650 στα κλαδιά ενός πεύκου από τον γέροντα ασκητή Συμεών. Εκεί αρχικά χτίστηκε και το μοναστήρι της όπου και παρέμεινε μέχρι το 1846. Ύστερα όμως από αίτημα όλων των κατοίκων η εικόνα μεταφέρθηκε και εγκαταστάθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό των Τριών Ιεραρχών, όπου βρίσκεται έως και σήμερα.  Η αγάπη του πεζογράφου για την Παναγία αποτέλεσε και τη μεγάλη του έμπνευση. Εκτός από τα διηγήματά του την εξέφρασε και με ποιήματα, όπως “Στην Παναγία την Κουνίστρα”, “Στην Παναγία του Ντομάν”, “Στην Παναγίτσα στο Πυργί”,  “Στην  Παναγία την Κεχριά” και “Στην Παναγία τη Σαλονικιά”.