Της Μαγδαληνής Θωμά
Για τον Δημήτρη Κανελλόπουλο δεν χρειάζονται συστάσεις. Άοκνος εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού Οροπέδιο (και των ομώνυμων εκδόσεων), ποιητής, πεζογράφος είναι, πάνω απ’ όλα, ένας ευαίσθητος πνευματικός άνθρωπος. Γεννημένος στη Νεμούτα της Ηλείας το 1954, εγκαταστάθηκε από παιδί στην Αθήνα. Σπούδασε Ιστορία και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Babeş-Bolyai του Κλουζ-Ναπόκα της Ρουμανίας και Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η εξοικείωσή του με τα ρουμανικά γράμματα υπήρξε λίαν παραγωγική: Επιμελήθηκε, ανάμεσα στ’ άλλα, την ανθολογία νεοελληνικής ποίησης στα ρουμανικά (42 σύγχρονοι Έλληνες ποιητές [1984]), το αφιέρωμα στη Ρουμάνικη λογοτεχνία του περιοδικού Πολιορκία και το αφιέρωμα του περιοδικού Πλανόδιον στον Ρουμάνο ποιητή Anatol E. Baconsky. Η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Ομίχλη πέτρινη δημοσιεύτηκε το 1986 και ακολούθησαν οι: Σκυθικές ερημιές (1996), Σιγή ασυρμάτου (2005), Κλίνη σπόρου, καλή (2010) και Το φράγμα της μνήμης (2017). Η συλλογή διηγημάτων του Ο θάνατος του Αστρίτη με πρόσφατη ημερομηνία έκδοσης (2018), έλαβε τις πλέον θετικές κριτικές και αξιολογήθηκε ως ένα ξεχωριστό έργο της σύγχρονης πεζογραφίας.
Στη συλλογή αυτή, δέκα ιστορίες ηθογραφούν με αδρότητα τις συνθήκες μιας παλιάς ζωής με τα συμπαρομαρτούντα της: Το πλαίσιο των οικογενειακών σχέσεων, τη βία των συνθηκών, τη δύναμη του ανθρώπου. Πρόσωπα – χαρακτήρες ανεξίτηλοι στην ακολουθία του αναπόφευκτου, στην τύρβη μέσα της ζωής και τον μονόδρομο της μοίρας τους, φιγούρες εμβληματικές μιας πραγματικότητας που τις ξεπερνάει, αναδιφούν τη σκευή μιας λησμονημένης εποχής. Δράσεις και δράματα, πάθη και παθήματα, όλα αποδίδονται με λόγο λιτό, εμπράγματο, φροντισμένα ανεπεξέργαστο. Το εργαστήρι αυτό του λόγου σφυρηλατεί μια γλώσσα ιδιωματική, ενστερνισμένη, γλώσσα-πηγή που με την ανεξάντλητη προφορικότητά της φτιάχνει μια γραφή ξεχωριστή, μια φωνή αυθεντική και ατόφια. Εκεί στηρίζεται, άλλωστε, και η δύναμη της γραφής του Δημήτρη Κανελλόπουλου: στην έμφαση της λιτότητας. Το ελάχιστο που μπορεί να ειπωθεί γίνεται συχνά το απολύτως αναγκαίο.
Η οικονομία του λόγου πυροδοτεί, με τη σειρά της, την αναμέτρηση των ηρώων με το απόλυτο και το οριακό: Την αγάπη και τον θάνατο. Άλλη σημασία δεν έχει η ζωή, παρά μόνο αυτή που αποστραγγίζεται στα σωθικά του σπαραγμένου ανθρώπου. Ήρωες βυθισμένοι στη λάσπη της γης, πλασμένοι, ωστόσο, από το υλικό του ονείρου, άμοιροι και μοιραίοι άνθρωποι στην άκρη της ζωής, αγνοημένοι. Σε κάθε ιστορία, αποκτούν όνομα και επώνυμο και συνδέονται με τον τόπο δράσης και καταγωγής τους, όπως η ρίζα του δέντρου με τον κορμό: Μέσα από μια συνεχή τροφοδοσία. Ο «Τάσης Βασκαντήρας», «Ο Μιχάλης ο Τραγότσαλος», «Ο Αγαμέμνων Απαλοχέρης», «Ο Ντίνος ο Γαζέτας», «Ο Χρήστος ο Σερεπέτσης», «ο Βασίλης ο Μπακατσέλος», «ο Αναγνώστης Περβόλης» και πάει λέγοντας, μια εποποιία ονομάτων που παραθέτονται, σηματοδοτώντας τον λόγο ακόμα και με την ηχητική των φθόγγων τους, ενώ συνδέονται με τοπωνύμια και μέρη μέσα από σχέσεις αμοιβαίας συνδιαλλαγής: «ο Νικάκης» που «θα εισέπραττε από τις Ράχες (…) μέχρι τη Βέρβιτσα, όπως λέγανε τότε τα Τρόπαια, Ο Ηρακλής θα έπιανε την Πέρα Μεριά, το Νεμουτιάνικο μέχρι την Πετράδα και τ’ Άσπρα Σπίτια, κι ο Θοδωράκης την Κάτω Μεριά – Νιχώρι, Τρανή Λάκκα, Ντελαλή, Μπέλεσι, και στον γυρισμό τα χωριά της Ηραίας.» (σ. 28) κι αλλού «στου Παλούμπα τα βουνά», στη «βρύση του Τζαμαλή» (σ. 70)
Η πλέξη αυτή των ονομάτων, συνυφασμένη με την πλοκή, συμπληρώνει μια «λίστα», έναν «κατάλογο» ονοματοδοσίας που τροφοδοτεί τον εμπράγματο λόγο. Είναι από μόνη της μια δημιουργία ξεχωριστή. Έτσι, αποθεώνεται η γλώσσα μέσα από την αυτοαναφορικότητά της, τραβώντας την προσοχή του αναγνώστη στην πρώτη της πηγή.
Το βιβλίο «Ο Θάνατος του Αστρίτη και άλλες ιστορίες» (εκδόσεις Κίχλη 2018, σ. 141) θα παρουσιάσουμε εκτενέστερα την Παρασκευή 25 Ιανουαρίου, στο βιβλιοπωλείο Κλου του Βόλου (19.15), παρέα με την ιστορικό τέχνης Μάγδα Κουμπαρέλου, τη φιλόλογο και πρόεδρο του Συνδέσμου Φιλολόγων Μαγνησίας, Βίκυ Μαντζώρου και τον Δημήτρη Κανελλόπουλο, ο οποίος θα διαβάσει αποσπάσματα από το έργο.