Του Παντελή Προμπονά
Κάθε εγκληματίας, όσο ειδεχθή κι αν είναι τα εγκλήματα του, δικαιούται να έχει υπεράσπιση. Δεν υπάρχει ως επιχείρημα το “ναι, μεν, αλλά” σε αυτό. Δεν υπάρχει ως επιχείρημα το “τα θύματα του δε τα υπερασπίστηκε κανείς”. Απλώς δεν υπάρχουν. Να σας πω γιατί; Πρώτον γιατί η ευνομούμενη δημοκρατία δεν (πρέπει να) εκδικείται, δε (πρέπει να) διαπομπεύει, δε (πρέπει να) βασανίζει, δε (πρέπει να) λιντσάρει τους εγκληματίες (της) και αυτό συνιστά αποτέλεσμα κοινωνικής προόδου που αποτυπώθηκε στο νομικό πολιτισμό. Δεύτερον γιατί η δίκαιη δίκη αποτελεί τη μόνη υπαρκτή δυνατότητα ο εγκληματίας να τιμωρηθεί για τα εγκλήματα που έχει διαπράξει. Και τρίτον διότι ο γενικευτικός προσανατολισμός των δικαιωμάτων αυτών είναι (περισσότερο) απαραίτητος όταν κατηγορούμενος είναι ένας αθώος (και έχουμε πολλές τέτοιες περιπτώσεις στο πρόσφατο παρελθόν) και συνεπώς δεν πρέπει να απονομιμοποιούνται στα μάτια της κοινής γνώμης.
Ο Αλέξης Κούγιας ανέλαβε την υπεράσπιση του Δημήτρη Λιγνάδη και κάνει μια χαρά τη δουλειά του παρεμβαίνοντας σε τέσσερα επίπεδα. Αρχικά ανάγει τη προσωπική του απόφαση αν θα αναλάβει συνήγορος ως κρίση ουσίας για την υπόθεση. Συγκεκριμένα δηλώνει στον Α. Σρόιτερ (Alpha, 22.2.2021) πως στη σχεδόν πενηντάχρονη νομική του καριέρα δεν έχει υπερασπιστεί ποτέ παιδεραστή και τοκογλύφο και πως θα κρίνει από την εξέταση της δικογραφίας εάν θα τον υπερασπιστεί, υπονοώντας σαφώς πως αν αυτό γίνει τότε ο κατηγορούμενος θα είναι αθώος. Έπειτα, αφού αναλαμβάνει την υπόθεση διαβάζοντας τη δικογραφία, στοχοποιεί τις ανακριτικές αρχές και τις διαδικασίες έκδοσης εντάλματος (ANT1, 23.2.2021). Ταυτόχρονα επιχειρεί να απαξιώσει τους μηνυτές και του μάρτυρες της υπόθεσης στοχεύοντας απευθείας στο ήθος τους και τη προσωπικότητα τους, χρησιμοποιεί μάλιστα την σεξουαλικότητα τους, την εθνική τους καταγωγή και την επαγγελματική τους υπόσταση για να το πετύχει (προσωπική δήλωση Α. Κούγια, Mega και ΑΝΤ1 23.2.2021). Και τέλος ξεκινά να συγκροτεί την αφήγηση περί πολιτικής σκευωρίας συνδέοντας την αναζήτηση τυχόν πολιτικών ευθυνών σχετικών με τις κατηγορίες με ιδιοτελή συμφέροντα αναστολής της επένδυσης στο Ελληνικό (προσωπική δήλωση Α. Κούγια και ΑΝΤ1 23.2.2021).
Ως συνήγορος υπεράσπισης είναι ένας παράγοντας στη ποινική δίκη που θα ακολουθήσει (μαζί με τον εισαγγελέα και τους δικαστές) και η δουλεία του είναι να αναδείξει τις πλευρές της υπόθεσης που θα διαμορφώσουν, κατά τη γνώμη του, θετική για τον πελάτη του γνώμη στο δικαστήριο. Ο Αλέξης Κούγιας έχει εμπλοκή σχεδόν σε όλες τις σημαντικές ποινικές υποθέσεις που απασχολούν τα μέσα ενημέρωσης, έχει ισχυρές προσβάσεις σε αυτά και έχει ένα μακρύ ιστορικό άρθρωσης ομοφοβικών, ρατσιστικών και ξενοφοβικών θέσεων τόσο στο δημόσιο λόγο όσο και σε υποθέσεις που υπερασπίστηκε (θυμίζω την επεισοδιακή εμφάνιση του στον ANT1 μετά τις εκλογές του 2012 και τα όσα είχε ισχυριστεί στο Alter κατά τη διάρκεια της δίκης για τη δολοφονία του Αλ. Γρηγορόπουλου).
Η δουλειά της πλειοψηφίας της κοινωνίας που αξιώνει δικαιοσύνη και λογοδοσία σε όλους τους χώρους, της τέχνης, του αθλητισμού, της πολιτικής, της ανώτατης εκπαίδευσης για ζητήματα σεξουαλικής βίας και κακοποίησης, εκφοβισμού, κατάχρησης εξουσίας, εργασιακής τρομοκρατίας δε παίζεται σε αυτό το πεδίο. Σίγουρα στις πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων, στα μέσα ενημέρωσης και ευρύτερα στο δημόσιο λόγο οι ως άνω πρακτικές θα καταγγελθούν, θα εκνευρίσουν, θα σοκάρουν, θα χλευαστούν, και είναι λογικό ως ένα βαθμό μα αυτό δεν αρκεί.
Η δουλειά της πλειοψηφίας της κοινωνίας που αξιώνει δικαιοσύνη και λογοδοσία σε όλους τους χώρους ξεκινά από την απεριόριστη αλληλεγγύη, το αγκάλιασμα των θυμάτων, τη προστασία τους από τις κακοποιητικές σχετικοποιήσεις των εμπειριών τους και την επαναβίωση των τραυμάτων τους. Συνεχίζει με την απαίτηση για δικαιοσύνη, να προχωρήσει η δικαστική διερεύνηση μέχρι τέλους, να συσχετιστούν οι παλαιότερες υποθέσεις, να ανοίξει το τηλεφωνικό απόρρητο του κατηγορούμενου, να διερευνηθούν τα όσα διημείφθησαν μεταξύ της ημέρας κατάθεσης των μηνυτήριων αναφορών και της άσκησης δίωξης. Και όλα αυτά να γίνουν σύννομα όχι υπό το κράτος πίεσης προκειμένου να μην ανακύψουν τυπικά ζητήματα που θα σκοτώσουν την ουσία. Κι έπειτα ακολουθεί ένα δύσκολο εγχείρημα: να μην επιτρέψουμε το ζήτημα αυτό να γίνει θέαμα, ένα ακόμα reality show το οποίο παρακολουθούμε απαθείς. Τα μέσα ενημέρωσης ήδη το επιχειρούν: καρτέλες με το μενού στη ΓΑΔΑ, γραφήματα με τη διάταξη του κελιού, λίστες επισκεπτών, ειδήμονες δημοσιολόγοι κάνουν παραλληλισμούς με την αρχαία τραγωδία. Η αισθητικοποίηση της υπόθεσης αποσκοπεί στη συσκότιση της.
Και κάτι τελευταίο: ποια παιδιά βρίσκονται σε αυτή την αδιανόητη, απάνθρωπη και δυστυχή θέση να βιάζονται και να κακοποιούνται από κυρίους ή κυρίες της “καλής” κοινωνίας; Ποια παιδιά άραγε αναζητούμε εκεί; Σε αυτή την αμείλικτη ερώτηση κρύβεται η ουσία, σε αυτή την αμείλικτη ερώτηση θα επιχειρήσουν να σκιαγραφήσουν το “ήθος” των θυμάτων. Ο συστηματικά ενσταλαγμένος κοινωνικός ρατσιμός θα επιχειρηθεί να αποτελέσει υπερασπιστικό όπλο.
Μην έχετε καμία αμφιβολία. Στην Ελλάδα της κρίσης οι επισφαλείς ζωές πολλαπλασιάστηκαν, οι “εκτός του εθνικού κορμού” έφτασαν στη διπλανή πόρτα, οι ευκαιρίες επαγγγελματικής προόδου σε όλους τους λαμπερούς χώρους λιγόστευαν. Εκεί πάνω στον ανθρώπινο πόνο ανθεί η απανθρωπιά. Εκεί που το σώμα βρίσκεται κι αυτό διαθέσιμο στη μάχη της επιβίωσης, στις πλατείες του άλλοτε αστικού κέντρου. Αυτός ο “μιαρός” κόσμος της επισφάλειας θα δείτε πως θα υφανθεί μεθοδικά ως νόσος, αυτή η επίμονη μεταφορά θα επανέλθει και μαζί της όλες οι συνεκδοχές του βιοπολιτικού παραδείγματος: οι λόγοι περί υγείας, η ψυχιατρικοποίηση των ζητημάτων και το στίγμα. Η δουλειά της πλειοψηφίας της κοινωνίας που αξιώνει δικαιοσύνη και λογοδοσία σε αυτό το πεδίο οφείλει να μιλήσει, εκεί να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας και τις σχέσεις και τις ταυτίσεις μας.
Θα είναι μακρύς ο δρόμος.
Εικόνα: Paul Klee (1879-1940), Tightrope Walker (Seiltaenzer)