Του Λάζαρου Γαβαλά*
Ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Ίσως ανεπανάληπτες στην ιστορία της ανθρωπότητας. Βασικές δημοκρατικές και συνταγματικές ελευθερίες έχουν περισταλεί ή ανασταλεί «με συνοπτικές διαδικασίες», Kurzverfahren λέγονταν επί Αδόλφου. Το δικαίωμα του συνέρχεσθαι. Το δικαίωμα στην εργασία. Το δικαίωμα στη θρησκευτική λατρεία. Είναι θέμα ζωής και θανάτου, θα πουν κάποιοι. Δεν είμαι βέβαιος ότι είναι ακριβώς έτσι. Ο ιός χτυπάει συγκεκριμένες ομάδες του πληθυσμού. Θα μπορούσαν να προστατεύονται επιλεκτικά και συμβουλευτικά. Όχι να παραλύσει ολόκληρη η οικονομία και η κοινωνία. Με εξαίρεση, βέβαια, τις βιομηχανικές μονάδες, κατεξοχήν χώρους συγχρωτισμού, αναγκαστικού συνωστισμού και περιορισμένης υγιεινής. Τώρα, αρχίζει σιγά – σιγά να ψιθυρίζεται παράταση των περιοριστικών μέτρων. «Ο ιός ήρθε για να μείνει», μας λένε. «Θα πρέπει να αλλάξουμε συνήθειες».
Την ίδια στιγμή, οι βαρύτατα χτυπημένες Ιταλία και Ισπανία ετοιμάζονται για επιστροφή στην κανονικότητα. Η μεγάλη διάδοση της μόλυνσης στο κοινωνικό σύνολο όσο δυσάρεστη και τραγική να είναι, είναι απαραίτητη για να δημιουργηθεί ανοσία. Η επιδημία είναι ένα φυσικό φαινόμενο που πρέπει να εκτονωθεί. Για να μπορέσει η κάθε χώρα και η ανθρωπότητα να λειτουργήσουν και πάλι. Εκτός και αν μείνουμε για πάντα απομονωμένοι στα σπίτια μας, σε χωριστά δωμάτια ο καθένας, να παραγγέλνουμε τα ψώνια από το ίντερνετ με κρατικά επιδόματα. Όσοι και για όσο τα παίρνουν.
Οι κρατικές υπηρεσίες και οι ειδικοί τα γνωρίζουν αυτά. Αλλά φοβούνται το πολιτικό κόστος από τη μαζική νόσηση, την αδυναμία περίθαλψης και την κατάρρευση του συστήματος υγείας. Την εντύπωση από τους πολλούς θανάτους ταυτόχρονα. Γιατί, σε βάθος χρόνου, είναι αναπόφευκτοι. Είναι η δυσάρεστη, αλλά αναγκαία, προϋπόθεση για την υπέρβαση της κρίσης. Και δεν είμαι καθόλου βέβαιος ότι στενοχωριέται το κράτος για αυτούς. Οποιοδήποτε κράτος.
Πρέπει λοιπόν να επιβληθεί με κάθε τρόπο ένα συγκεκριμένο μοντέλο διαχείρισης. Γι αυτό επιστρατεύεται το μιντιακό σύστημα, καθρέφτης και στήριγμα του ευρύτερου συστήματος. Καθημερινά παρελαύνουν στα τηλεοπτικά και διαδικτυακά μέσα αναρίθμητοι καθηγητές ιατρικής για να μας εκφοβίσουν να μένουμε στο σπίτι, αφού μας συμβουλέψουν για πολλοστή φορά να …πλένουμε τα χέρια μας και τις λοιπές κοινοτοπίες. Αυτοί, βέβαια, μπορούν να πάνε όπου θέλουν. Και celebrities κάθε είδους και ύφους, για όλα τα γούστα. Μας δίνουν συμβουλές πώς να περάσουμε εποικοδομητικά τον χρόνο μας στο σπίτι. Κάνοντας γιόγκα στο γκαζόν ή βαράκια στο γυμναστήριο στο υπόγειο. Πειραματιζόμενοι στη μαγειρική, στην τέχνη ή στον διαλογισμό. Από την άνεση της έπαυλής τους ή και του σκάφους τους. Ενώ η μέση οικογένεια αντιμετωπίζει το φάσμα της ανεργίας, ακόμα και της πείνας. Ενώ είναι στοιβαγμένοι με παιδιά, παππούδες και γιαγιάδες σε ένα μικρό διαμέρισμα. Ενώ είναι απελπισμένοι. Χωρίς προοπτική. Κρείττον του λαλείν το σιγάν, λοιπόν. Θα αυξήσετε τα like και τη διαφημιστική αξία σας μια άλλη στιγμή.
Το χειρότερο, όμως, είναι οι παράπλευρες (;)απώλειες για τη δημοκρατία. Οι Ρομά της Λάρισας τέθηκαν σε απομόνωση. Επιλεκτικά, ενώ ο καταυλισμός τους είναι μέρος μιας ενιαίας συνοικίας της πόλης. «Δεν πρέπει να συγχρωτιστούν με τους Λαρισαίους». «Πήγαινε σπίτι σου. Άκουσες τι σου είπα;» καταγράφηκε να λέει σε πολίτη της περιοχής ο γνωστός αρμόδιος. Οι περισπούδαστες αναλύσεις διανθίζονται με (περιττούς) αγγλικούς όρους(«high- risk ομάδες του πληθυσμού», «clusters», κ.ο.κ.), για να δοθεί μια αύρα τεχνοκρατικότητας και ειδημοσύνης, που δε σηκώνει αντίρρηση. Σε μια επίσημη ενημέρωση του συνόλου των Ελλήνων από έναν υπουργό! Ο έτερος, ο «καλός», έλεγε με μελιστάλαχτο ύφος ότι οι Ρομά δεν είναι υγειονομικός κίνδυνος, αλλά ευπαθής ομάδα. Η συγκαταβατικότητα και ο πατερναλισμός είναι η πιο επικίνδυνη μορφή χειραγώγησης. Πέρα από προσβολή και υποτίμηση. Ο Γιάνης Βαρουφάκης «βγήκε στα μανταλάκια» επειδή επέστρεψε στο σπίτι του μετά τη συνεδρίαση της Βουλής. Ενώ είναι γνωστό ότι οι βουλευτές εξαιρούνται από την απαγόρευση των μετακινήσεων. Ο ολοκληρωτισμός είναι η ιδεολογική χειραγώγηση, με την άσκηση του τρόμου και την κατάργηση της κοινωνίας των πολιτών, σε μία, απόλυτα ομογενοποιημένη φωνή. Δεν είναι τυχαίο ότι το κράτος λειτούργησε και εξάντλησε την αυστηρότητά του στον «παραβάτη» της Αίγινας. Ούτε ότι το νέο διαδόθηκε αστραπιαία και αναπαράχθηκαν όλα τα κακόβουλα σχόλια στα σόσιαλ μίντια. Ο Βαρουφάκης είναι ο συνήθης ύποπτος για διαφωνία και κριτική στο σύστημα. Η μοναδική αντι-συστημική φωνή στη Βουλή. Οπότε πρέπει να αποδομηθεί, πριν μιλήσει.
* Ο κ. Λάζαρος Γαβαλάς είναι κοινωνικός επιστήμονας