Ενθουσίασε τους μαθητές και τους καθηγητές του 3ου ΓΕΛ Βόλου το δοκίμιο που έγραψε για τη δικαιοσύνη η μαθήτρια της Γ’ Τάξης Λυκείου στο πλαίσιο του φιλοσοφικού λόγου των Αρχαίων Ελληνικών κατεύθυνσης. Οι μαθητές εξέτασαν τη δικαιοσύνη μέσα από έργα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη.
«Η δικαιοσύνη είναι το θεμέλιο της πόλης και των αρμονικών σχέσεων των πολιτών», τόνισε η μαθήτρια και σημείωσε πως «στις μέρες μας η δικαιοσύνη υπάρχει μάλλον σαν έννοια περισσότερο παρά ως ουσία και οντότητα».
«Ήταν ένα δοκίμιο που έγραψε η μαθήτρια Άννα – Γεωργία Πλακαρού, το οποίο μας ενθουσίασε και θα θέλαμε να το διαβάσουν ακόμη περισσότεροι πολίτες», τόνισε ο διευθυντής του σχολείου κ. Δημήτρης Τσουλκανάκης.
Το δοκίμιο έχει ως εξής:
Στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα παρουσιάζεται η άποψη ότι συστατικό στοιχείο της πόλης είναι η δικαιοσύνη. Σύμφωνα μ’ αυτήν, ο καθένας οφείλει να κάνει αυτό για το οποίο είναι πλασμένος και κατάλληλα εκπαιδευμένος και δεν πολυπραγμονεί. Έτσι, επιτυγχάνεται η αρμονία. Για να κατακτήσει, όμως, κανείς το αγαθό της δικαιοσύνης, προαπαιτείται το σωκρατικό «γνώθι σεαυτόν», η αυτογνωσία, ώστε να γνωρίζει ποια πρέπει να είναι η δράση του και, ως εκ τούτου, να αποδεχτεί τα όριά του.
Και στα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη υποστηρίζεται η άποψη ότι η δικαιοσύνη έχει μεγάλη σημασία για τη συγκρότηση πολιτικής κοινωνίας, κάτι που αποδεικνύεται με την μέθοδο «εκ του αντιθέτου» παρουσιάζοντας τις βλαβερές συνέπειες της αδικίας. Ο άδικος άνθρωπος γίνεται:
Το πιο ανόσιο ον στις σχέσεις του με το θείο. Ο Αριστοτέλης με το επίθετο «ανόσιο» χαρακτηρίζει τον άνθρωπο που δεν ζει σύμφωνα με τη λογική και κυριαρχείται από πάθη και επιθυμίες. Ξεφεύγει από τα όρια του μέτρου, επιδίδεται σε ακολασίες και δεν έχει κανέναν ηθικό φραγμό.
Το πιο άγριο πλάσμα στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους. Αντίθετα, «δίκη ημερέρωκεν τα ανθρώπινα», σύμφωνα με τον Πλάτωνα.
Το χειρότερο από όλα τα έμβια όντα στις ερωτικές ηδονές και τις απολαύσεις της γαστέρας.
Παράλληλα, η αδικία μεγεθύνει τις ανισότητες και τις κοινωνικές συγκρούσεις, συμβάλει στην αποσύνθεση του ανθρώπου από το κοινωνικό γίγνεσθαι και στη μετατροπή του σε ζώο.
Η δικαιοσύνη είναι στοιχείο συστατικό της πόλης, καθώς είναι σε θέση να εξασφαλίζει την τάξη και την οργάνωση μέσα στην πολιτική κοινωνία. Η δικαιοσύνη νοείται ως:
Αρετή, η οποία είναι ένα γνώρισμα που ωθεί τον άνθρωπο να ενεργεί με γνώμονα τους γραπτούς νόμους, δείχνοντας τον απαιτούμενο σεβασμό στους άγραφους νόμους.
Θεσμός της πολιτείας, καθώς διέπει το σύνολο των γραπτών κανόνων που εξασφαλίζουν την τάξη και την αρμονική συμβίωση μέσα στην πόλη.
Κοινωνική αρετή, η οποία βοηθά τον πολίτη να ζει σύμφωνα με την κοινωνική ηθική της πόλης. Καθώς είναι η κορωνίδα όλων των αρετών (εν δικαιοσύνη συλλήβδην πασ’ αρετή ένι), αποτελεί προϋπόθεση για την ύπαρξη όλων των άλλων. Επειδή οι πράξεις των πολιτών τελούνται μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον και έχουν αντίκτυπο στον κοινωνικό περίγυρο, η κοινωνία, που έχει το δικό της σύστημα αξιών, είναι αυτή που προσδιορίζει το πόσο ηθικές είναι οι πράξεις αυτές και αποδίδει τους ανάλογους χαρακτηρισμούς. Επίσης, η αρετή της δικαιοσύνης, όπως και οι άλλες αρετές, συμβάλλει στην αρμονική συμβίωση των πολιτών. Στα «Ηθικά Νικομάχεια» του Αριστοτέλη αναφέρεται ότι «αυτή η δικαιοσύνη εστίν αρετή τελείαν ουχ απλώς αλλά προς έτερον» και «ο έχων αυτήν δύναται και προς έτερον τη αρετή χρήσθαι» (= αυτός που έχει αυτή, κι συνεπώς όλες τις αρετές, μπορεί και τη χρησιμοποιεί στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους). Εξάλλου, ο αρχαίος Έλληνας τις αρετές δεν τις επιδίωκε για χάρη του εαυτού του. Η απόκτηση ή μη της δικαιοσύνης, και άρα των αρετών, από το άτομο, δεν ήταν αποκλειστικά δική του υπόθεση, κάτι που αφορούσε μόνο τον ίδιο, αλλά με την απόκτηση ή με τη μη απόκτησή της θα λειτουργούσε με έναν συγκεκριμένο τρόπο μέσα στην πόλη, σωστό ή λανθασμένο.
Η εφαρμογή των νόμων και της δικαιοσύνης συμβάλλουν στην τήρηση του μέτρου και της σωστής στάσης απέναντι στα πάθη. Όσον αφορά το μέτρο, ο Ηράκλειτος υποστήριζε πως ούτε ο ήλιος δεν μπορεί να υπερβεί τα όρια, μέσα στα οποία κινείται. Αν τα υπερβεί, διαπράττει αδικία (ύβριν) και τότε οι βοηθοί της δικαιοσύνης, οι Ερινύες, θα τον βρουν και θα τον επαναφέρουν στην τροχιά του. Επίσης, η δικαιοσύνη εξασφαλίζει την τάξη, την αλληλεγγύη και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των πολιτών. Έτσι, ο άνθρωπος εντός της πόλης μπορεί να τελειωθεί και να ολοκληρώσει τον φυσικό προορισμό του.
Ο άνθρωπος έχει από τη φύση κάποια όπλα, κάποιες ικανότητες, προκειμένου να πετύχει τη φρόνηση και την αρετή – τη δικαιοσύνη. Αυτά είναι ο λόγος (έναρθρος λόγος και λογική σκέψη), η γλώσσα, η κρίση, η συνείδηση και τα φυσικά πάθη.
Και στον «Πρωταγόρα» του Πλάτωνα επίσης φαίνεται η σημασία της δικαιοσύνης σε σχέση με τη δημιουργία των πόλεων. Στον έργο αυτό ο Ερμής μοιράζει σε όλους τους ανθρώπους ως «δώρα» την αιδώ και τη δίκη, ώστε να μπορέσουν να υπάρξουν βιώσιμες κοινωνίες. Ο Ερμής έδωσε τα συγκεκριμένα δώρα «δυνάμει», ως φυσικές καταβολές, ως υπόβαθρο των ευνομούμενων κοινωνιών. Όμως, για να τα κάνει ο άνθρωπος «ενεργεία», χρειάζεται προσωπική προσπάθεια, αγώνας, επιμέλεια, άσκηση και διδαχή».