Η διερεύνηση του φύλου μέσα από το ντοκιμαντέρ – «Νορμάλ» στο Φεστιβάλ CineDoc Βόλου

της Ελένης Χρυσοπούλου*

Για την πρώτη του προβολή για το 2020, το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ CineDoc Βόλου έχει επιλέξει το βραβευμένο ντοκιμαντέρ της Ιταλίδας σκηνοθέτιδας Adele Tulli Νορμάλ. Η προβολή θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 18 Ιανουαρίου, ώρα 19.30, στο δημοτικό κινηματοθέατρο «Αχίλλειον». Σε συνδιοργάνωση με τη Διεύθυνση Πολιτισμού του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ του Δήμου Βόλου και σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου Αθήνας Ethnofest.
Το ντοκιμαντέρ υπό τον διφορούμενο τίτλο «Νορμάλ», εξετάζει το φύλο ως κοινωνική κατασκευή, ακολουθώντας τους κανόνες του ντοκιμαντέρ παρατήρησης όπου το νόημα και η πληροφορία δίνονται μέσα από τις εικόνες και το μοντάζ και όχι μέσα από συνεντεύξεις ή τριτοπρόσωπη αφήγηση. Ένα μωσαϊκό σκηνών της απλής καθημερινής ζωής ανδρών και γυναικών από διάφορα μέρη της Ιταλίας, που λόγω εγγύτητας γεωγραφικής, αλλά και ψυχοσύνθεσης και νοοτροπίας, θυμίζουν έντονα και τη δική μας ζωή. Ακολουθώντας ανθρώπους διαφορετικού φύλου από την παιδική έως και την ενήλικη ζωή τους, σε γεγονότα και πράξεις ορόσημα για τη ζωή ενός συνηθισμένου (νορμάλ) ανθρώπου, το ντοκιμαντέρ διερευνά τις έμφυλες σχέσεις και ταυτότητες που ακόμη και στον 21ο αιώνα ορίζονται με τα κριτήρια και τα στερεότυπα της πατριαρχίας.
Αυτό που κάνει το ντοκιμαντέρ μοναδικό είναι η απροσωπία – η έλλειψη ενός ή λίγων πρωταγωνιστών, που συνήθως χρησιμοποιούν όλα τα κινηματογραφικά είδη προκειμένου να επιτύχουν την ταύτιση και τη συναισθηματική εμπλοκή του θεατή. Ωστόσο αυτή η ανωνυμία των υποκειμένων που ζουν κάτω από τις ίδιες κοινωνικές συνθήκες τονίζει την ομοιότητα της ανθρώπινης συνθήκης και μας κάνει να αναγνωρίζουμε και να αναλογιστούμε και τη δική μας ταυτότητα και ρόλο. Η ανοιχτή μορφή και ο στοχαστικός ρυθμός της ταινίας δημιουργούν μια καθηλωτική εμπειρία, όπου το χιούμορ, ο σαρκασμός και η καθαρή κινηματογραφική εικόνα (η κάμερα είναι ένα αόρατο μάτι) αντανακλούν το πώς το φύλο επηρεάζει τις κινήσεις, τις επιθυμίες, τη συμπεριφορά και τις προσδοκίες κάθε ανθρώπου.

Το «Νορμάλ» ανήκει στο είδος του εθνογραφικού ντοκιμαντέρ, ωστόσο βγαίνει από τα όριά του. Ο εθνογραφικός κινηματογράφος δεν είναι ξεχωριστό είδος όσον αφορά στην κινηματογραφική φόρμα, αλλά μια ιδιαίτερη προσέγγιση στο ντοκιμαντέρ που κοιτάζει σε βάθος το θέμα που έχει επιλέξει και το οποίο θέμα είναι γεωγραφικά περιορισμένο. Για μεγάλο διάστημα ο εθνογραφικός κινηματογράφος είχε συνδεθεί με ταινίες για «εξωτικές φυλές σε μακρινές κοινωνίες». Καθώς όμως τόσο ο ίδιος ο κόσμος, όσο και τα πεδία ενδιαφέροντος της κοινωνικής ανθρωπολογίας άλλαζαν, το ίδιο συνέβαινε και με την ταυτότητα του εθνογραφικού σινεμά. Ο εθνογραφικός κινηματογράφος υπήρξε ανέκαθεν μια ιδιαίτερη προσέγγιση του ντοκιμαντέρ, μέσα στη οποία διακρίνονται πολλές διαφορετικές τάσεις. Άλλες τείνουν πιο κοντά στην κλασική φόρμα του ντοκιμαντέρ και άλλες βρίσκονται πιο κοντά σε αυτό που ονομάζουν ορισμένοι «δημιουργικό ντοκιμαντέρ». Σε κάθε περίπτωση αυτό που τον διακρίνει είναι πρώτα απ’ όλα η ίδια η θεματική και κατά δεύτερον ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η παραγωγή: Η παρουσία ενός κοινωνικού επιστήμονα είναι σχεδόν κανόνας, ενώ η διάρκεια των γυρισμάτων είναι πολύ μεγαλύτερη, αφού ο δημιουργός περνάει πολύ χρόνο στο πεδίο.
Όντας πρωτότυπο και οπτικά τολμηρό, εσωτερικό, αλλά και αποξενωμένο, το ντοκιμαντέρ «Νορμάλ» αφήνει τους θεατές να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα, με βάση τα προσωπικά τους βιώματα και την κοινωνία. Η σκηνοθέτιδα-ακαδημαϊκός Adele Tulli σε προηγούμενες ταινίες της ασχολείται με θέματα και άτομα που συναντώνται στο περιθώριο των κυρίαρχων κοινωνικών συμβάσεων, ωστόσο με το νέο της ντοκιμαντέρ αναρωτιέται και θέτει υπό αμφισβήτηση τις έννοιες της συμβατικότητας, του κανονικού και του κανονιστικού. Μένει σε εμάς να αποφασίσουμε τι θεωρούμε νορμάλ για τον εαυτό και την κοινωνία μας.

Η ταινία θα προβληθεί με ελληνικούς υπότιτλους.
Τιμή εισιτηρίου: 5 ευρώ, φοιτητικό 4 ευρώ.
Εισιτήρια αριθμημένων θέσεων για την προβολή είναι διαθέσιμα στο κατάστημα ψηφιακών εκτυπώσεων «Έντεκα» (Εμπορικό Κέντρο Nakos Center, επί του στενού της οδού Αλοννήσου).
Για περισσότερες πληροφορίες μπορεί κάποιος να επισκεφτεί το www.cinedoc.gr, τη σελίδα του CineDoc Βόλου στο Facebook CineDoc-Greece (Volos) και τον αντίστοιχο λογαριασμό στο Instagram@cinedocvolos.

*υπεύθυνης διοργάνωσης CineDoc Βόλου