Η διαστρέβλωση της πληροφορίας

Της Χαράς Ζήκα
Χημικού, MSc,
Δρ Φαρμακευτικής

 Στις μέρες μας λέμε ότι υπάρχει ελεύθερη ροή πληροφορίας και μετά από μια περιήγηση στον αχανή κόσμο του διαδικτύου βγαίνει κανείς λίγο σοφότερος. Είναι όμως έτσι; Έχει ενδιαφέρον να διερευνήσουμε πώς ρέει η πληροφορία στα νευρωνικά μας δίκτυα, πώς εισέρχεται, πώς εξέρχεται και πώς παρουσιάζεται στους άλλους.

Η αλήθεια είναι πως υπάρχει μεροληψία στην πρόσληψη της πληροφορίας, στην κωδικοποίησή της, στην οργάνωσή της και στην ανάκλησή της από τη μνήμη, ειδικά όσο περνά ο χρόνος. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η παραποίησή της όταν την παρουσιάζουμε στους άλλους. Ο νους διαστρεβλώνει συνεχώς την πληροφοριακή ροή, επιλέγοντας με περίπλοκο τρόπο την καταστολή της αλήθειας ή τη διατήρησή της.

Το αντιληπτικό μας σύστημα ευθυγραμμίζεται τάχιστα στην επιθυμητή πληροφορία. Έστω ότι βρισκόμαστε στην παραλία, σε απόσταση ακοής από δυο διαφορετικές συνομιλίες ταυτόχρονα. Επιλέγουμε να ακούσουμε κάποια από τις συνομιλίες με γνώμονα τις απόψεις που είμαστε διατεθειμένοι να ακούσουμε, αφού έχουμε επίγνωση του γενικού περιεχομένου των πληροφοριών που θα δεχτούμε.

Οι μνημονικές διεργασίες διαστρεβλώνουν επίσης την πληροφορία. Θυμόμαστε ευκολότερα τις θετικές πληροφορίες για τον εαυτό μας και λησμονούμε τις αρνητικές ή με την πάροδο του χρόνου τις μετουσιώνουμε σε ουδέτερες ή θετικές. Επίσης, θυμόμαστε ευκολότερα τη θετική συμπεριφορά μας προς τους άλλους και την αρνητική συμπεριφορά των άλλων προς εμάς. Πολλοί πιστεύουν πως οι αναμνήσεις μοιάζουν με φωτογραφίες που ξεθωριάζουν με το πέρασμα του χρόνου αλλά οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως η μνήμη είναι ανακατασκευαστική. Δηλαδή αναπλάθουμε τις αναμνήσεις, τόσο τις δικές μας όσο και των άλλων. Έτσι, αν ένας δικαστής ρωτήσει έναν αυτόπτη μάρτυρα αν είδε κάτι που στην πραγματικότητα δεν υπήρχε, ενδέχεται ο μάρτυρας αργότερα να το εγγράψει στη μνήμη του και να επιβεβαιώσει την ύπαρξή του.

Στη διαστρέβλωση της πληροφορίας εμπλέκονται και ψυχικές διεργασίες, όπως η άρνηση και η προβολή. Δηλαδή, μπορούμε να διαγράφουμε μια υπάρχουσα πραγματικότητα και να δημιουργούμε μια νέα πλαστή πραγματικότητα με κενά που πρέπει να καλυφθούν με νέα δεδομένα ή να γίνεται απαλοιφή άλλων δεδομένων.

Από όλα τα παραπάνω καταλαβαίνουμε πως όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ανεπιθύμητα δεδομένα, σπεύδουμε να τα αμφισβητήσουμε, να τα διαστρεβλώσουμε και να τα απορρίψουμε.  Οι λιγότερο πληροφορημένοι και αυτοί που έχουν μεγαλύτερη άγνοια, είναι συνήθως οι πιο βέβαιοι για την ορθότητα των απόψεών τους. Άρα, η πληροφορία, διαστρεβλωμένη ή μη, παίζει σπουδαίο ρόλο στο πώς «βλέπουμε» τον κόσμο, εμάς και τους άλλους, στο πώς αντιμετωπίζουμε τα γεγονότα και τις καταστάσεις και στο πώς λαμβάνουμε αποφάσεις για τη μελλοντική μας πορεία.