Η αξία ενός ζεϊμπέκικου στο πανηγύρι του χωριού του

του Γ. Καπουρνιώτη

Κάθε καλοκαίρι τα ίδια. Ζούνε για τη στιγμή που θα ντυθούνε, θα σενιαριστούνε, θα γίνουνε ωραίοι κι ωραίες – για να εντυπωσιάσουνε, φυσικά, συγχωριανούς και φίλους. Θα βάλουνε το ωραίο το πουκαμισάκι, θα φτιάξουνε το μαλλί, απαραιτήτως, θα βάλουνε το καινούριο το φόρεμα, το ψηλό το πέδιλο και το ωραίο το κραγιόν, για να κατέβουνε στην πλατεία του χωριού, παίζοντάς το πρωτευουσιάνοι, cool κι άνετοι, για να καθίσουνε στο κλασικό άσπρο πλαστικό τραπέζι με την επίσης άσπρη και πλαστική του καρεκλίτσα και το χάρτινο τραπεζομάντιλο – που ενίοτε καταλήγουνε να σκίζουνε κάποια στιγμή.

Εννοείται πως το πανηγύρι του χωριού τους είναι το event της χρονιάς στην περιοχή, γιατί έρχονται όλοι οι συγχωριανοί κι όλοι από τα γύρω χωριά. Είναι το μέγα γεγονός, το γεγονός της χρονιάς, η ημέρα που γιορτάζει η εκκλησία και ο άγιός της, η ημέρα δηλαδή που πραγματοποιείται το ετήσιο πανηγύρι του χωριού. Εκεί θα συναντήσει συγγενείς που βλέπει μόνο μία φορά τον χρόνο, φίλους, άτομα που κάνανε παρέα κάποια καλοκαίρια, εφηβικούς έρωτες, αλλά και όλους εκείνους που τον ξέρουν από μωρό και που δεν θα χάσουν την ευκαιρία να επαινέσουν την οικογένειά του, το σόι και το πόσο καλό, έξυπνο και πετυχημένο παιδί υπήρξε!
Πίσω στην πλατεία τώρα, όταν αρχίζουν τα όργανα να δεις χαμός. Μόλις αρχίζει το νταούλι ή η λύρα ή το κλαρίνο ή το βιολί (ανάλογα με τον τόπο), σηκώνεται αυτόματα η μισή πλατεία όρθια. Μπορεί να είναι αυστηρά λάτρης κάποιας συγκεκριμένης μουσικής κατεύθυνσης όλο τον χρόνο, αλλά τουλάχιστον για εκείνη τη μέρα, ως επισκέπτης θα γίνει fan της παραδοσιακής μουσικής, είτε με τη βοήθεια του πιοτού είτε με τη βοήθεια της ατμόσφαιρας και των φίλων.

Κι έρχεται η στιγμή της «παραγγελιάς», στο ζεϊμπέκικο, αφού πρώτα φτιάξει κεφάλι με πιοτά και όργανα. Είναι αυτό που απ’ την πρώτη νότα θα πεταχτεί σαν ελατήριο απ’ την καρέκλα, θ’ ανοίξει τα χέρια κι η παρέα θα σκορπίσει περιμετρικά γύρω του και θα έχει ήδη αρχίσει τα παλαμάκια, θα του πετάνε χαρτοπετσέτες και λουλούδια και η σαμπάνια θα ρέει άφθονη… Να πιούνε στην υγειά του• δηλαδή να του γιάνει ο καημός που κατάφερε να χορέψει και φέτος στο πανηγύρι του χωριού του. Χορεύει και δεν τον νοιάζει αν τον κοιτούν ή αν περιεργάζονται τις κινήσεις του. Ανοίγει τα χέρια και ρίχνει τις στροφές του. Για πάρτη του χορεύει και συμπάσχει με τον στίχο, γι’ αυτό και επιλέγει το τραγούδι που θα χορέψει. Χορεύει με ένα συγκεκριμένο τραγούδι και όχι ένα τυχαίο κάθε φορά! Πότε μ’ ανοιχτά τα μπράτσα μεταρσιώνεται σε αϊτό και πότε σκύβει τσακισμένος σε ικεσία προς τη μοίρα και το θείο. Το πολύ να χτυπήσει το δάπεδο με το χέρι «ν’ ανοίξει η γη να μπει»!
Οι συγχωριανοί του ως παρατηρητές προσπαθούν να τον μελετήσουν για το τι ακριβώς του συμβαίνει. Όμως, θέλει εξάσκηση και κυρίως απαιτείται να βρουν το νήμα των πόθων του, για να τον κατανοήσουν. Κάθε χρόνο δεν είναι, πάντα, ο ίδιος. Πρέπει να μελετάνε ταυτόχρονα τα χέρια του, τις απλές και βαριές κινήσεις του σώματός του, γιατί ούτε από το πρόσωπό του μπορούν να ερμηνεύσουν κάτι. Δεν αφήνει εκεί κανένα συναίσθημα. Μόνο αυτός ξέρει γιατί χορεύει με αυτό τον τρόπο: για έναν καημό, για έναν πόνο σκληρό και ματωμένο, για μια χαρά πρωτόγνωρη, για μια απώλεια, για έναν έρωτα χαμένο και ανεκπλήρωτο, για την ίδια την ζωή. Παρεμπιπτόντως, θυμάμαι ακόμα την πρώτη φορά που είδα κάποιον να χορεύει ζεϊμπέκικο. Δεν είχα καταλάβει τι έκανε, γιατί χόρευε, αλλά ανατρίχιασα. Δεν μπορούσα να πάρω τα μάτια μου από πάνω του.

Όποιος χορεύει το ζεϊμπέκικο, μιλάει μόνο με τον εαυτό του. Θέλει να γοητεύσει αλλά και να εκφράσει τα αισθήματά του με τόση ομορφιά και ευγένεια. Γνωρίζει ότι είναι ένας πένθιμος χορός. Ένας χορός πόνου και δυστυχίας, τον οποίο πρέπει να τιμά και να σέβεται. Αλλά ήρθε και πάλι στο χωριό του και αυτό δεν το κουβεντιάζει με κανέναν και ας κάνει ακραία πράγματα. Από κωλοτούμπες μέχρι χοροπηδηχτά. Από το να σηκώνει τραπέζια με τα δόντια και να ισορροπεί ποτήρια στο κεφάλι του. Ο ίδιος βιώνει την στιγμή και τους στίχους με την ψυχή του. Και δεν υπολογίζει όλους τους άλλους που σχολιάζουν μια το χορό του, μια τα ρούχα του, μια το σώμα του, το αν θα γεμίσει το twitter του με σχόλια για έναν άνθρωπο, που ανέβηκε στην πίστα. Γιατί να κάτσεις να σχολιάσεις το μπλουζάκι του και το αν είναι καθαρό; Εσύ τι φοράς όταν χορεύεις; Πόσα περισσότερα μπλουζάκια έχεις στο συρτάρι σου; Πόσο πιο «μάγκικα» ρίχνεις τις στροφές σου; Πόσο μικρότερη κοιλιά έχεις; Πόσο πιο νέος ήσουν όταν έκανες τρέλες για έναν έρωτα; Ας κοιτάξει ο καθένας τη δική του τη ζωή, το πώς εκείνος χορεύει. Μην κουνάς το δάχτυλο και κοροϊδεύεις χαχανίζοντας, μην παίρνεις θάρρος από την ανωνυμία του πληκτρολογίου, θέλοντας με τα χίλια ζόρια να επιβάλεις μια γνώμη που δεν σου ζήτησε κανείς. Μην γίνεσαι «τσάμπα» μάγκας! Βλέπεις μερικές φορές κάτι ανθρώπους να γεμίζουν την πίστα με ήθος και λεβεντιά που σε κάνουν να ελπίζεις όχι απλώς για τον συγκεκριμένο χορό, αλλά για τον κόσμο ολόκληρο. Ο μάγκας είναι άντρας σεμνός. Δεν είναι επιδεικτικό κουτσαβάκι και αλανιάρης. Όπως αναφέρεται και στο Μείζον Ελληνικό Λεξικό, «μάγκας: έξυπνος και με συμπεριφορά που ταιριάζει σε άντρα».

Εν κατακλείδι, η ζεμπεκιά του είναι ένα φάρμακο για τις πληγές του. Ένας τρόπος για να εκτονωθεί που αλλού, στο χωριό του, με την ευκαιρία του τοπικού πανηγυριού ή άλλης γιορτής. Προφανώς για να δείξει στους συγχωριανούς του το πόσο «μάγκας» έγινε στην πόλη; Ίσως! Πρέπει να είναι μάγκας – με όποιες απροσδιοριστίες έχει αυτή η λέξη – και όχι τζάμπα μάγκας! Οι άνθρωποι της υπαίθρου δεν έχουν μπει στο νόημα κι ούτε μπορούν να τον εννοήσουν. Τα δικά του ζόρια είναι κυκλικά• έρχονται, περνάνε και ξαναέρχονται σαν τις εποχές του χρόνου. Γι’ αυτό χορεύει εξώστρεφα, κάνει φούρλες, σηκώνει το γόνατο ή όλο το πόδι, χαμογελάει χορεύοντας. Μιλάει με τον Θεό των βροχών και του ήλιου, όχι τον σκοτεινό Θεό του χαμόσπιτου και των καταγωγίων. Μιλάει με τον τόπο που τον μεγάλωσε ή που τον γνώρισε μέσα από τα μάτια των δικών του. Το ζεϊμπέκικο είναι το άσμα της ψυχής του, τον απελευθερώνει και ιδιαίτερα όταν το χορεύει στο ετήσιο πανηγύρι του χωριού!