Η ανατροφή των παιδιών και το παιδί – τρόπαιο

Του Λάζαρου Γαβαλά*

Οι ραγδαίες αλλαγές στις κοινωνικές και, ειδικότερα, στις οικογενειακές σχέσεις στη σύγχρονη εποχή έχουν επηρεάσει καθοριστικά την ανατροφή των παιδιών. Όταν τα δύο στα τρία σημερινά ζευγάρια χωρίζουν, και ασφαλώς πριν χωρίσουν τσακώνονται διαρκώς, όταν τα παιδιά γίνονται αντικείμενο συναλλαγής, διαπραγματεύσεων, αλλά και ατομικής προβολής, και όταν στο οικογενειακό, το σχολικό και το ευρύτερο περιβάλλον κυριαρχεί η λατρεία για τα υλικά αγαθά, η όσο το δυνατόν πιο άκοπη «επιτυχία» και με κάθε μέσο κοινωνική ανέλιξη, η ανατροφή, ως αξία, ακυρώνεται.

Θα πει κάποιος ότι παλιότερα οι γάμοι διατηρούνταν συχνά από σύμβαση και κοινωνική υποκρισία. Ίσως, αλλά, για την ανατροφή του παιδιού, ακόμα και το κατά συνθήκη οικογενειακό περιβάλλον είναι καλύτερο από τη διαλυμένη οικογένεια. Πρώτα και κύρια, δίνει στο παιδί το πρώτο μάθημα πειθαρχίας. «Αν οι γονείς μου ανέχονται ο ένας τον άλλον γιατί σέβονται την υπόσχεση που έδωσαν κάποτε ο ένας στον άλλον, έχω κι εγώ κάποιες υποχρεώσεις, απέναντί τους, απέναντι στις δικές μου αποφάσεις, απέναντι στο κοινωνικό σύνολο». Σπουδαίο μάθημα. Αν το παιδί μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που οι γονείς του, αλλάζουν (διαρκώς) ερωτικούς συντρόφους, χωρίζουν από τις ερωτικές τους σχέσεις, βρίσκονται σε μια κατάσταση συνεχούς αναζήτησης, μοναξιάς, ανασφάλειας, καλλωπισμού για βραδινές εξόδους, ψεμάτων, δισταγμού αν αυτός/ αυτή είναι ο κατάλληλος/η κατάλληλη, τι πρότυπα θα πάρει το παιδί; Υπάρχει ποτέ περίπτωση να έχει ισορροπημένη ερωτική ζωή; Υπάρχει περίπτωση να ασχοληθεί σοβαρά με τα μαθήματα, τον αθλητισμό, να έχει μια ομαλή κοινωνικοποίηση; Από τις πιο τρυφερές αναμνήσεις που έχω από την παιδική μου ηλικία είναι να βγαίνω από το δωμάτιό μου, που διάβαζα, για να πάω στον μπαμπά ή τη μαμά να τους ρωτήσω απορίες. Να ζητήσω την άδεια για να δω μαζί τους ταινία το βράδυ. Πάντα αφού τέλειωνα τα μαθήματα. Το σημερινό παιδί είναι μόνο του στο σπίτι το βράδυ. Με «παρέα» το Facebook. H μαμά είναι με τον (καινούριο) φίλο της. Ο μπαμπάς δεν ξέρει που είναι καν. Συχνά η μαμά δεν αφήνει τον πατέρα να δει το παιδί του.

Έτσι, τα παιδιά γίνονται συχνά το «επάγγελμα» της μαμάς. Υπάρχουν αρκετές γυναίκες που επιδιώκουν τη μητρότητα, συχνά και εκτός γάμου, για οικονομική εξασφάλιση. Που το παιδί είναι το μόνο πράγμα που έκαναν στη ζωή τους. Επιλέγοντας φυσικά τον κατάλληλο, αφελή, συναισθηματικά ευάλωτο, εύπιστο, αλλά πάντα ευκατάστατο ως πατέρα. Τα παιδιά είναι μοχλός έμμεσης ή και άμεσης πίεσης, είναι εργαλεία. Το μοντέλο του παιδιού αυτού είναι το παραχαϊδεμένο, υπερφορτωμένο με καταναλωτικά αγαθά, ιδιωτικά σχολεία, απίθανες αθλητικές δραστηριότητες, εκδρομές στο εξωτερικό, υπερσύγχρονα γκάτζετ, ενίοτε και περιουσιακά στοιχεία από τη νηπιακή ηλικία. Είναι το παιδί – τρόπαιο. Ποιους στόχους, ποια πειθαρχία και ποιες αρχές μπορεί να έχει αυτό το παιδί. Ποια πρότυπα; Η σημερινή οικογένεια έχει χάσει τον προσανατολισμό της. Ένας αναστοχασμός των ηθικών αξιών, έστω και μόνο για χάρη των παιδιών, είναι ίσως πιο χρήσιμος από τον εορτασμό της «μέρας της γυναίκας».

* Ο κ. Λάζαρος Γαβαλάς είναι κοινωνικός επιστήμονας