Η αγαπημένη συγγραφέας μικρών και μεγάλων, άφησε την τελευταία της πνοή αργά το βράδυ της Πέμπτης στα 97 της χρόνια.
Η ελληνική λογοτεχνία και τα Γράμματα μένουν πραγματικά φτωχότερα μετά την απώλεια μίας από τις εμβληματικότερες συγγραφείς της μεταπολεμικής και μεταδικτατορικής Ελλάδας.
Ο «μεγάλος περίπατος» της Άλκης Ζέη – Ζωή σαν μυθιστόρημα
Η Άλκη Ζέη γεννήθηκε στην Αθήνα. Ο πατέρας της καταγόταν από την Κρήτη και η μητέρα της από τη Σάμο, όπου πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια μαζί με τη μεγαλύτερή της αδελφή, ενόσω η μητέρα της ανάρρωνε από φυματίωση σε σανατόριο στην Πάρνηθα.
Επιστρέφοντας στην Αθήνα οικογενειακώς το 1937, φοίτησε αρχικά στην ιδιωτική Ιόνιο Σχολή, όπου γνώρισε τη φίλη της και μετέπειτα συγγραφέα Ζωρζ Σαρή, αλλά τα τελευταία τρία χρόνια του γυμνασίου πήγε στην επίσης ιδιωτική Σχολή Αηδονοπούλου. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας, στο τμήμα σεναριογραφίας.
Εκείνη την περίοδο ο θείος της, Πλάτων Σωτηρίου (αδελφός της μητέρας της), παντρεύτηκε τη μεγάλη συγγραφέα Διδώ Σωτηρίου, η οποία βοήθησε την Άλκη Ζέη να ασχοληθεί με τη συγγραφή.
Ενώ ήταν μαθήτρια στη Σχολή Αηδονοπούλου συμμετείχε στον όμιλο κουκλοθεάτρου της σχολής της που διεύθυνε η καθηγήτρια τέχνης Ελένη Περράκη-Θεοχάρη. Τότε ξεκίνησε να γράφει έργα για κουκλοθέατρο και ένας από τους χαρακτήρες που δημιούργησε, ο Κλούβιος, έγινε μετέπειτα ένας από τους κυριότερους ήρωες του κουκλοθεάτρου Αθηνών «Μπάρμπα Μυτούσης» που ίδρυσε η Περράκη-Θεοχάρη.
Η Άλκη Ζέη συμμετείχε στην ΕΠΟΝ στη διάρκεια της κατοχής και εξορίστηκε το 1948, όταν προσπάθησε να ακολουθήσει τον αριστερό σύζυγό της Γιώργο Σεβαστίκογλου, (θεατρικός συγγραφέας, μεταφραστής και σκηνοθέτης) κατά την απόδρασή του στην Τασκένδη. Τον συνάντησε τελικά εκεί έξι χρόνια αργότερα. Με τον Σεβαστίκογλου, που πέθανε το 1991, απέκτησαν δύο παιδιά.
Από το 1954 έως το 1964 έζησε σαν πολιτική πρόσφυγας στη Σοβιετική Ένωση. Το 1964 επιστρέφει οικογενειακώς στην Ελλάδα, για να ξαναφύγουν πάλι όλοι μαζί με τον ερχομό της Χούντας το 1967. Αυτήν τη φορά ο τόπος διαμονής τους είναι η Γαλλία, και συγκεκριμένα το Παρίσι, απ’ όπου επιστρέφουν μετά τη δικτατορία το 1974.
Από πολύ μικρή ασχολήθηκε με το γράψιμο. Στις πρώτες ακόμη τάξεις του Γυμνασίου άρχισε να γράφει κείμενα για το κουκλοθέατρο. Ένας από τους ήρωες που δημιούργησε, ο Κλούβιος, έγινε κατοπινά ο ήρωας του γνωστού κουκλοθέατρου «Μπαρμπα-Μυτούσης», εμπνεύστρια του οποίου ήταν η Ελένη Θεοχάρη-Περάκη.
Πρώτο της μυθιστόρημα είναι Το καπλάνι της βιτρίνας (1963), που το έχει εμπνευστεί από τα παιδικά της χρόνια στη Σάμο και είναι σχεδόν αυτοβιογραφικό. Ακολουθεί μια σειρά μυθιστορημάτων για παιδιά, και το 1987 κυκλοφορεί το πρώτο της βιβλίο για μεγάλους Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα.
Το 2013 κυκλοφόρησε το αυτοβιογραφικό της βιβλίο Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο, και το 2017 το Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά.
Το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της.
Ο καθαρός τρόπος γραφής της, η γλωσσική αρτιότητα, η κριτική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά στα γεγονότα, είναι τα χαρακτηριστικά των έργων της Άλκης Ζέη που το έχουν κάνει να αγαπηθεί από το ελληνικό και το ξένο αναγνωστικό κοινό.
«Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα»,
«Το καπλάνι της βιτρίνας» (μεταφέρθηκε στη μικρή οθόνη)
και «Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου», (μεταφέρθηκε στο θέατρο)
συμπεριλαμβάνονται στα διαχρονικά ευπώλητα βιβλία της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.
Τα βιβλία της απευθύνονται κυρίως στα παιδιά και τους εφήβους, πάντα όμως διαβάζονται με μεγάλη ευχαρίστηση και από τους ενήλικες. Εμπνέονται από προσωπικές της εμπειρίες υφαίνοντας την υπόθεσή τους παράλληλα με ιστορικά γεγονότα. Τα θέματα που πραγματεύονται είναι καθημερινά και πανανθρώπινα.
Το Καπλάνι της βιτρίνας, το πρώτο της μυθιστόρημα, υπήρξε έργο – σταθμός για την ελληνική παιδική λογοτεχνία και θεωρείται πλέον ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας λογοτεχνίας για παιδιά, με συνεχείς επανεκδόσεις από το 1963 που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα και πολλές μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό.
Η Άλκη Ζέη έγινε πρέσβειρα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, καθώς το σύνολο του έργου της είναι μεταφρασμένο και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο. Η ίδια έχει επίσης μεταφράσει από τα γαλλικά, τα ιταλικά και τα ρωσικά αρκετά βιβλία.
Το 2012 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Κύπρου.
Το 2014 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ το 2015 απέσπασε την ίδια τιμή από το Πανεπιστήμιο Πατρών της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών.
Τον Ιανουάριο του 2015 έλαβε τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής, διάκριση που αποδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε διαπρεπείς προσωπικότητες των τεχνών, των επιστημών και των γραμμάτων, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2015 τιμήθηκε από τη Γαλλία με τον τίτλο του Ταξιάρχη του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων (Commandeur de l’Ordre des Arts et des Lettres).
Στη ζωή της είναι αφιερωμένο το ντοκιμαντέρ «Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης»
Βιβλιογραφία
– Το καπλάνι της βιτρίνας διήγημα (1963)
– Κοντά στις ράγες παιδικό μυθιστόρημα (1966)
– Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου μυθιστόρημα (1971)
– Αρβυλάκια και γόβες παιδικό μυθιστόρημα(1975)
– Ο θείος Πλάτων μυθιστόρημα(1975)
– Κοντά στις ράγες διήγημα (1977)
– Μια Κυριακή του Απρίλη διήγημα (1978)
– Τα παπούτσια του Αννίβα μυθιστόρημα (1979)
– Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα (για ενηλίκους) διήγημα (1987)
– Η μωβ ομπρέλα μυθιστόρημα (1989)
– Η Αλίκη στη χώρα των μαρμάρων παιδικό μυθιστόρημα (1990)
– Ο Ψεύτης Παππούς παιδικό διήγημα (1992)
– Ματίας παιδικό διήγημα [Ά Κρατικό βραβείο παιδικής λογοτεχνίας το 2001](1993)
– Σπανιόλικα Παπούτσια διήγημα (1994)
– Γατοκουβέντες παιδικό μυθιστόρημα (1996)
– Η δωδέκατη γιαγιά και άλλα.. παιδικό μυθιστόρημα (1998)
– Νεανική Φωνή Ο τιμωρός μυθιστόρημα (1999)
– Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της παιδικό μυθιστόρημα (2002)
– Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο (2013)
– Πόσο θα ζήσεις ακόμα, γιαγιά; (2017)
– Ένα παιδί από το πουθενά (2019)