Άρθρα

H παιδαγωγική συνείδηση απαραίτητη σε κάθε έκφανση της ζωής μας

Της Έλενας Χ. Στανιού*

Η σύγχρονη κοινωνία διακρίνεται από μία πολυμορφία χαρακτηριστικών. Πολύ εύκολα μπορεί κανείς να σκεφτεί και να απαριθμήσει βασικούς χαρακτηρισμούς που της αποδίδονται, όπως βιομηχανική, πλουραλιστική, τεχνοκρατική, καταναλωτική, γραφειοκρατική, μεταβιομηχανική, κοινωνία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των μέσων μαζικής ενημέρωσης κ.τ.λ. Μέσα σ’ αυτήν την πολύμορφη κοινωνία, κυριαρχεί η διεθνοποίηση των σχέσεων και η παγκοσμιοποίηση των συμφερόντων, ενώ με τα ηλεκτρονικά, κυρίως, μέσα η επικοινωνία με την παγκόσμια κοινότητα αποτελεί απλή καθημερινή υπόθεση, όπως πολύ χαρακτηριστικά περιγράφει ο καθηγητής Ιωάννης Πυργιωτάκης. Και αυτή η τόσο απαιτητική κοινωνική πραγματικότητα καθιστά, με τη σειρά της, την εκπαίδευση του ανθρώπου ακόμη περισσότερο αναγκαία. Έτσι, ο άνθρωπος συνεχίζει να ανανεώνει και να επικαιροποιεί τις γνώσεις του ξανά και ξανά, διαφορετικά δεν θα μπορεί να παραμείνει ενεργό μέλος της παραγωγής και της κοινωνίας.

Ωστόσο, μέσα από όλη αυτήν την ακαδημαϊκή γνώση, έχει κατορθώσει να ανακαλύψει εκείνη την επικοινωνιακή τακτική που είναι σε θέση να διαμορφώσει την παιδαγωγική συνείδηση; Να οδηγηθεί, δηλαδή, στον παιδαγωγικό τρόπο συμπεριφοράς απέναντι στον συνάνθρωπο, τον μαθητή, τον φίλο, τον σύντροφο, τον συνάδελφο; Η Παιδαγωγική, αυτή η τεράστια επιστήμη της αγωγής, αφορά όλους μας, εκπαιδευτικούς και μη, καθώς όλοι αποτελούμε μέλη μιας κοινωνίας και όλοι έχουμε δεχτεί, από τη στιγμή της γέννησής μας και έπειτα, ως αγωγή τις επιδράσεις του περιβάλλοντός μας – οικογενειακού, σχολικού ή ευρύτερου κοινωνικού- είτε ως προγραμματισμένες προσπάθειες είτε ως αποτέλεσμα διαπροσωπικής επικοινωνίας, με συγκεκριμένους στόχους. Γιατί, μπορεί κανείς να παρατηρεί μία ποικιλία σκοπών της αγωγής, μέσα στα διάφορα εκπαιδευτικά συστήματα, ανά τον κόσμο, και μέσα στον τρόπο γαλούχησης των νέων ανθρώπων στις οικογένειες, αλλά όλοι συμφωνούν στη μετάδοση αξιών, γνώσεων, δεξιοτήτων και θετικών συμπεριφορών.

Και εδώ ερχόμαστε να αναρωτηθούμε αν, τελικά, ζούμε μέσα σε ένα περιβάλλον όπου οι άνθρωποι κινούνται και συνυπάρχουν έχοντας ενσταλαγμένα μέσα τους αυτά τα βασικά σημεία της αγωγής. Και αν φράσεις ή συμπεριφορές που μπορεί να πληγώνουν και να πικραίνουν προέρχονται από λάθος καθοδήγηση ή από μία παρέκκλιση κατά την ανάπτυξη και την πορεία του ανθρώπου μέσα από συγκεκριμένες καταστάσεις.

Αναμφισβήτητα, ο καθένας από μας έχει πολλά να αντιμετωπίσει, καθώς η σημερινή εποχή δεν αφήνει και πολλά περιθώρια ψυχικής ηρεμίας και καλής διάθεσης. Προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις, στον χώρο εργασίας, στον κοινωνικό ή οικογενειακό περίγυρο, στον πολύτιμο χώρο της υγείας, όλα βάζουν το λιθαράκι τους στην ψυχική ένταση και τη μείωση των λιγοστών πλέον αποθεμάτων υπομονής και ευγενικής αντιμετώπισης όσων μας επηρεάζουν είτε άμεσα είτε έμμεσα. Η αντιπαιδαγωγική, όμως, συμπεριφορά, οι εκρήξεις θυμού, η τιμωρία και ο εκφοβισμός δεν θα κάνουν τα προβλήματα λιγότερα ούτε θα τα αντιμετωπίσουν. Αντίθετα, θα συσσωρεύσουν κι άλλα κι άλλα, ώσπου να καταλήξει ο άνθρωπος μόνος αυτός και τα προβλήματά του, ζώντας μέσα στη λανθάνουσα πραγματικότητα ότι αυτός έχει όλο το δίκαιο με το μέρος του και κανείς άλλος. Ας μην περιμένουμε να μας επισκεφτεί ο Μάρλεϊ και τα τρία πνεύματα των Χριστουγέννων του Κάρολου Ντίκενς, για να αλλάξει ο τρόπος σκέψης και αντιμετώπισης των γύρων μας. Γιατί σεβασμός στον άλλο είναι σεβασμός προς τον εαυτό μας. Όταν συμπεριφερόμαστε ευγενικά στον άλλο, ταυτόχρονα επιζητούμε και θα έχουμε ευγενική συμπεριφορά του άλλου προς εμάς. Αν πορευόμασταν με τη σκέψη ότι είμαστε μόνοι στον κόσμο, πώς θα συμπεριφερόμασταν στον εαυτό μας; Φωνάζοντας, προσβάλλοντας, εκδικούμενοι για τυχόν προηγούμενα ατοπήματα ή δείχνοντας επιείκεια, υπομονή, καταδεκτικότητα και αποδοχή;

Ας χτίσουμε, λοιπόν, πάνω στις ωραίες στιγμές που όλο και κάποιες έχουμε να σκεφτούμε, και ας προσπαθήσουμε να γνωρίσουμε κι άλλες, τότε, ακόμη και οι άσχημες στιγμές θα γίνουν απλώς αρνητικές ωραίες στιγμές, λέει ο Λεό Μπουσκάλια, με τον δικό του μοναδικό τρόπο, στο υπέροχο βιβλίο του «Να ζεις, ν’ αγαπάς και να μαθαίνεις», και θα είναι πιο εύκολο να τις δεχτούμε και να χαλαρώσουμε, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της παιδαγωγικής συνείδησης και αντιμετώπισης των γύρω μας. Ας αγωνιστούμε λιγάκι γι’ αυτό. Σίγουρα αξίζει τον κόπο να δούμε τις διαπροσωπικές σχέσεις να βελτιώνονται.

Γιατί, καθώς η ανθρώπινη φύση διακρίνεται από μία πλαστικότητα και εξελικτική ανοιχτότητα, αισιοδοξούμε ότι δίνεται η δυνατότητα στον άνθρωπο μιας διαρκούς και αέναης αναπροσαρμογής των επικοινωνιακών μεθόδων που χρησιμοποιεί, ώστε όλοι, μικροί και μεγάλοι, να συμπορευόμαστε χωρίς τιμωρίες, εκφοβισμούς και αντιπαιδαγωγική συμπεριφορά, αλλά με αυτοκριτική και θετική διάθεση.

*Η Έλενα Χ. Στανιού είναι δρ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, νηπιαγωγός – συγγραφέας

Προηγούμενο ΆρθροΕπόμενο Άρθρο
Μοιραστείτε το