Η Γραμμένη-Ελένη Πουρνή, γεννήθηκε στη Χαλκίδα. Είναι απόφοιτη του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος πάνω στη λογοτεχνία και το παιδικό βιβλίο από το Παιδαγωγικό Τμήμα του ΕΚΠΑ. Έχει λάβει μέρος σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια. Κείμενά της για την παιδική και τη λογοτεχνία ενηλίκων, καθώς και διηγήματα, έχουν δημοσιευτεί κατά διαστήματα σε ηλεκτρονικά περιοδικά και ιστοσελίδες. Έχει εργαστεί ως ιδιωτική εκπαιδευτικός. Η ποιητική συλλογή «Οι Άκανθες των αιώνων», εκδ. Δρόμων, αφορμή για τη συζήτηση που ακολουθεί, είναι το πρώτο της βιβλίο.
Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
«Οι άκανθες των αιώνων», η πρώτη σας ποιητική συλλογή που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Δρόμων». Τι συναντάμε στην παρούσα έκδοση;
Πρόκειται για είκοσι πέντε ποιήματα με αναφορές στο ιστορικό παρελθόν και τη σύγχρονη πραγματικότητα. Τα περισσότερα γράφτηκαν τα τελευταία χρόνια, ενώ υπάρχουν και κάποια που προέρχονται από τα νεανικά μου χρόνια. Παράλληλα, αποτελεί τα βιώματα και τις ζυμώσεις μίας ολόκληρης, για μένα, εποχής, που χρειάστηκε να δώσω σκληρές εσωτερικές μάχες για να φτάσω στην απόφαση της έκθεσης. Με την πληθώρα των εκδόσεων στην Ελλάδα, αναρωτιέμαι πολύ συχνά αν αυτοί που λαμβάνουν την απόφαση να προχωρήσουν στην έκδοση ενός έργου συνειδητοποιούν ότι παραδίδουν στο βλέμμα του αναγνώστη την αποκάλυψη ενός σημαντικού μέρους του εσωτερικού τους κόσμου, με όσα αυτό συνεπάγεται.
Τα ποιήματα της συλλογής, με αναφορές στο σήμερα και το χθες, μοιάζουν να συνδέουν την ελληνική σύγχρονη ιστορία με το αρχαιοελληνικό παρελθόν. Θέλετε να σχολιάσετε;
Από προσωπική άποψη τα ποιήματα της συλλογής σηματοδοτούν το κλείσιμο ενός πρώτου, μεγάλου κύκλου, που κινούνταν γύρω από την ιστορική θέαση των γεγονότων -εδραζόμενη και στις πρώτες μου σπουδές που ήταν στην ιστορία και αρχαιολογία- καθώς και στον ορυμαγδό κρίσεων και πολέμων που έζησε ο κόσμος και η χώρα μας την τελευταία, περίπου, δεκαετία. Πολλά από τα ποιήματα της ενότητας Χθες επικεντρώνονται στον ιστορικό χώρο της Μεγάλης Ελλάδας, από όπου ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός κοινωνήθηκε στη Δύση και αποτέλεσε τη βάση των μελλοντικών ευρωπαϊκών πολιτισμών. Στην ενότητα του Σήμερα κυριαρχεί η αίσθηση της αεναότητας των ανθρώπινων παθών που συνυπάρχουν με μας από την εμφάνισή μας πάνω στη γη και μοιάζουν να έχουν χάσει πια κάθε αυταπάτη για επιστροφή στις στιγμές καμπής του παρελθόντος που ανανέωναν τις ελπίδες των ανθρώπων για καλύτερες ημέρες.
Τι σας κινητοποίησε να ασχοληθείτε με την ποίηση;
Η σχέση μου με την ποίηση πηγαίνει πολύ πίσω στον χρόνο, όπως και των περισσότερων ανθρώπων από τον παιδικό ενθουσιασμό για τους ομοιοκατάληκτους στίχους, την από μνήμης απαγγελία δημοτικών τραγουδιών στο στενό οικογενειακό περιβάλλον ως την προσωπική ανακάλυψη των μεγάλων δασκάλων της ποίησης ακόμη, τότε, μέσα από βιβλία, το σχολείο, τον Τύπο και την τηλεόραση. Νομίζω, ωστόσο, πως η μεγαλύτερη ώθηση δόθηκε με τον θάνατο του σπουδαίου μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη τον Μάρτιο του 1996 και τη φωτογραφία ενός νέου κοριτσιού από εφημερίδα που έκλαιγε στην κηδεία του κρατώντας στα χέρια του λίγα λουλούδια, που είχα την ευκαιρία να δω σε σχολική εκδήλωση την επομένη του θανάτου του ποιητή. Σαν να άξιζε να κλάψει κανείς για τους στίχους που ορφάνεψαν.
Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι ποιητές;
Είναι πάντα πολλοί ώστε να χωρέσουν σε μία ερώτηση! Σε μία προσπάθεια μέγιστης δυνατής συμπερίληψης, θα αναφέρω τη δημοτική ποίηση, τον Διονύσιο Σολωμό, τον Κώστα Καρυωτάκη, τον Μήτσο Παπανικολάου, Κώστα Βάρναλη, Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, Ρίτσο, Σαχτούρη, Καρούζο, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Αλεξάνδρου… Από τους ξένους ο Τ.Σ. Έλιοτ, η Έμιλι Ντίκινσον, ο Λεοπάρντι, ο Ε.Ε. Κάμινγκς, Λόρκα, Νερούδα, ο Ρόμπερτ Μπερνς, οι Ρώσοι ποιητές όλων των γενεών. Θα μπορούσαμε να μιλάμε για ώρες ατελείωτες.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Θα αναφερθώ σε δύο έργα, τα οποία, αν και πολύ διαφορετικά μεταξύ τους, πραγματικά μίλησαν στην ψυχή μου. Το πρώτο είναι το βιβλίο της Χάνα Άρεντ Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ-Η κοινοτοπία του κακού. Η φιλόσοφος Χάνα Άρεντ με αφορμή την κάλυψη της δίκης του Γερμανού ναζιστή και αρχιτέκτονα του Ολοκαυτώματος, Άντολφ Άιχμαν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, μας υπενθυμίζει πως το κακό μπορεί να προκληθεί ευκολότερα από τον μέσο άνθρωπο παρά από μία διεστραμμένη ιδιοφυία. Το δεύτερο έχει να κάνει με το συλλογικό έργο του Ηλείου συγγραφέα Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλου, για τον τρόπο που αναδεικνύει γεγονότα της καθημερινότητας με λιτό και ευσύνοπτο τρόπο.
Ήταν για εσάς η περίοδος του εγκλεισμού γόνιμη αναγνωστικά και συγγραφικά;
Δεν θα έλεγα πως ήταν περισσότερο από όσο συνήθως, καθώς είμαι άνθρωπος της μοναχικότητας και της απομόνωσης. Η συγγραφική ιδιότητα λειτούργησε, όμως, σίγουρα παρηγορητικά.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Επειδή πιστεύω πως οι αξίες λειτουργούν μάλλον ως ένα σύνολο αλληλεξάρτησης και συνύπαρξης, θα μιλήσω για τρεις βασικές: Τη γνησιότητα, την επιμονή και τη μνήμη. Μπορεί να μην θυμίζουν ακριβώς τις κλασικές απαντήσεις σε μία τέτοιου είδους ερώτηση, αλλά έχουν τη σημασία τους. Αν κανείς παρουσιάζεται στους άλλους ως αυτό που είναι, θα αποφύγει αυτόματα πολλούς μπελάδες και προβλήματα. Θα ξέρει πάντα πού στέκεται και δεν θα χρειάζεται να εφευρίσκει διαρκώς ατέρμονες δικαιολογίες και ευφάνταστες ιστορίες διακινδυνεύοντας να χάσει τον έλεγχο. Η επιμονή συνδέεται στον νου μου με την ύπαρξη κάποιου σκοπού που μας βοηθά να παραμένουμε προσανατολισμένοι σε έναν δρόμο ή περισσότερους και δεν μας επιτρέπει να αδρανήσουμε και να παραιτηθούμε. Στην ιστορία της ανθρωπότητας, η αδράνεια ήταν ανέκαθεν συνώνυμη με το κακό. Η μνήμη, μία από τις μεγαλύτερες αδυναμίες μας ως άνθρωποι, σχετίζεται με το να μαθαίνουμε από τα λάθη μας, να είμαστε ευγνώμονες για όσους μας βοηθούν και να μην αποκλίνουμε από τα πιστεύω μας για πρόσκαιρες ωφέλειες και κέρδη.
Ασχολείστε με τη συγγραφή ή έκδοση κάποιου νέου βιβλίου;
Αν και το ελληνικό εκδοτικό τοπίο γίνεται ολοένα και πιο δύσμορφο, όταν κανείς έχει συνδέσει τη ζωή και την καθημερινότητά του με τη συγγραφή, δύσκολα περνά κάποιο κενό διάστημα. Έχω στο «συρτάρι» μία σειρά από μυθιστορήματα, τα οποία δεν ξέρω ποια, πότε και αν θα εκδοθούν τελικά, αλλά θα ήθελα πολύ να βρουν σύντομα τον δρόμο τους προς το τυπογραφείο. Όσον αφορά στο πεδίο της ποίησης, είναι περισσότερο θέμα συγκυριών. Δεν εξαρτάται τόσο από χρονικούς προγραμματισμούς, όσο από τη μεταφυσική της κατάλληλης στιγμής. Σίγουρα κάτι θα δείτε και εδώ στο μέλλον.