Τουρισμός, επενδύσεις και ανάπτυξη σε έναν Νομό που παρουσιάζει «καθήλωση» είναι οι συνδυασμένες μεταφορές. Όλες οι υποδομές που διαθέτει ο Βόλος είναι ωστόσο αφημένες στον «αυτόματο πιλότο» και δεν εφαρμόζεται ούτε το master plan του λιμανιού, που εκπονήθηκε το 2013 και αποτελεί κομβική παράμετρο για τη σύσταση και τη λειτουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος μεταφορικών υποδομών. Η αντιφατικότητα του master plan σε σύγκριση με το Γενικό Πολεοδομικό, που δίνει τις αναπτυξιακές κατευθύνσεις, είναι ανασταλτική παράμετρος ενώ κανένα προβλεπόμενο έργο δεν έχει δρομολογηθεί. Το έργο της μαρίνας, για παράδειγμα, θα είναι βιώσιμο μόνο εάν μεταφερθεί η εμπορική δραστηριότητα στο «Τσιγκέλι» του Αλμυρού, ζήτημα για το οποίο δεν υπάρχει καμία προετοιμασία και καμία μελέτη. Η μεταφορά (του εμπορευματικού) λιμένα στο Τσιγκέλι προϋποθέτει τη σύνδεσή του με το σιδηροδρομικό δίκτυο προκειμένου η λειτουργία του λιμένα να αναβαθμιστεί. Κρίνεται, συνεπώς, αναγκαία η εξέταση της χάραξης σιδηροδρομικής γραμμής η οποία να συνδέει το Τσιγκέλι με τον κύριο σιδηροδρομικό άξονα της χώρας, τη γραμμή Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Αλεξανδρούπολη. Ως προς το τεχνικό σκέλος της χάραξης, ως πρόσφορη επιλογή φαντάζει η σύνδεση του Τσιγκελίου με τον Βόλο.
Βασική προϋπόθεση για όλες τις λύσεις των συνδυασμένων μεταφορών είναι να αποφασιστεί η χωροθέτηση (μέρους) των δραστηριοτήτων του λιμένα Βόλου.
Το πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κατέθεσε τη δεύτερη φάση της μελέτης, που του ανατέθηκε με αντικείμενο την τεκμηρίωση της σκοπιμότητας ενός συνόλου επενδύσεων με υψηλό βαθμό συνεργειών, και με κριτήριο τη συμβολή τους στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής (Μαγνησία, Θεσσαλία, Κ. Ελλάδα). Όπως είναι γνωστό, το έργο χρηματοδοτείται από τις Ανώνυμες Εταιρείες Οργανισμός Λιμένος Βόλου (ΟΛΒ Α.Ε.), Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος (Ο.Σ.Ε. Α.Ε.), ΕΡΓΟΣΕ Α.Ε. και ΓΑΙΑΟΣΕ Α.Ε. και το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και εκπονείται από το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
«Γόρδιος δεσμός» η μεταφορά του λιμανιού
Σύμφωνα με τη μελέτη, το πολύπλοκο των επιλογών και η έλλειψη οποιασδήποτε προηγούμενης μελέτης σχετικά με την κατασκευή λιμένα στη θέση Τσιγκέλι για τη μεταφορά των εμπορικών δραστηριοτήτων, δεν ευνοούν την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με την πιο βιώσιμη επιλογή. Η δυσκολία μεταφοράς του λιμένα λόγω της έλλειψης συγκεκριμένων σχεδίων και ωριμότητας των έργων καθιστά την επιλογή παραμονής στην παρούσα θέση ως την πιο πιθανή. Προς αυτή την κατεύθυνση οδηγεί και η έλλειψη πηγών χρηματοδότησης η οποία τεκμαίρεται από το γεγονός πως τα σχεδιαζόμενα βασικά έργα του Master Plan του λιμένα του Βόλου (ΟΛΒ 2013) δεν έχουν αρχίσει να υλοποιούνται ακόμη. Η απουσία ωριμότητας ίσως στερήσει τη δυνατότητα μεταφοράς καθώς αν προχωρήσουν άμεσα οι σχεδιασμοί για πώληση ή παραχώρηση λειτουργιών του λιμένα του Βόλου, δεν θα υπάρχει η απαραίτητη τεκμηρίωση της επιλογής μεταφοράς ώστε αυτή να τεθεί στους υποψήφιους επενδυτές. Σε ένα μακροπρόθεσμο πλαίσιο, ωστόσο, η μεταφορά του λιμένα φαντάζει ως η ιδανική λύση.
Αυτό γιατί η νέα θέση εξυπηρετεί καλύτερα τους στόχους της ανάπτυξης συνδυασμένων μεταφορών λόγω της μεγαλύτερης χωρητικότητας και της καλύτερης συνδεσιμότητας προς όλα τα δίκτυα χερσαίων καθώς και αεροπορικών μεταφορών. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην αδυναμία του λιμένα του Βόλου να αναπτύξει συνδυασμένες μεταφορές με τον σιδηρόδρομο, στην παρούσα θέση. Το γεγονός αυτό ίσως αποτελέσει τροχοπέδη για την περαιτέρω ανάπτυξη και την απαραίτητη βιωσιμότητα του λιμένα ώστε να τον καταστήσουν ελκυστικό στους υποψήφιους επενδυτές. Η μεταφορά (του εμπορευματικού) λιμένα στο Τσιγκέλι δημιουργεί νέες προοπτικές και για τη μαρίνα του Βόλου. Αυτό διότι δύναται να καταστήσει το εν λόγω έργο οικονομικά βιώσιμο. Εφόσον, η μαρίνα Βόλου χωροθετηθεί εντός του αστικού ιστού, στο παραλιακό μέτωπο του Βόλου, αναμένεται να έχει μεγαλύτερα έσοδα καθώς αφενός θα απαλλαγεί από το βάρος των αρνητικών εξωτερικοτήτων τις οποίες παράγει ο λιμένας, και οι οποίες, ενδεχομένως, λειτουργούν αποτρεπτικά προς τις αγορές – στόχους, και αφετέρου θα έχει στη διάθεσή της μεγαλύτερο πεδίο για την κλιμάκωση των δραστηριοτήτων της. Εφόσον, η μαρίνα Βόλου χωροθετηθεί και αυτή στο Τσιγκέλι αναμένεται να επωφεληθεί από τις συνέργειες οι οποίες θα προκύψουν από την καλύτερη διασύνδεση με τον αερολιμένα της Νέας Αγχιάλου και τον αυτοκινητόδρομο ΠΑΘΕ. Σε κάθε περίπτωση, τα χρηματοοικονομικά δεδομένα μεταβάλλονται επί τα βελτίω, σύμφωνα με τη μελέτη. Στην κατεύθυνση αυτή θα συντελέσει, σαφέστατα, και η αναβάθμιση της λειτουργίας του Αερολιμένα Νέας Αγχιάλου. Η τελευταία δύναται να προέλθει αφενός μέσω των συνεργειών οι οποίες αναμένεται να αναπτυχθούν στο πλαίσιο του συστήματος συνδυασμένων μεταφορών και, κυρίως, μέσω των προσπαθειών οι οποίες απαιτείται να γίνουν – πιθανά με τη δημιουργία μεγάλων τοπικών συνεργειών – στην κατεύθυνση της απεξάρτησης από κυρίαρχες εταιρείες, χώρες προέλευσης επιβατών και δραστηριότητες.
Το συγκριτικά χαμηλό λειτουργικό κόστος του Αερολιμένα Νέας Αγχιάλου, τόσο για τους χρήστες του αεροδρομίου όσο και για την υψηλή εξυπηρέτηση των πελατών, φαίνεται να συνηγορεί προς αυτή την κατεύθυνση, παρά τις όποιες πιέσεις. Η αναβάθμιση της λειτουργίας του Αερολιμένα Νέας Αγχιάλου αναμένεται, στομ βαθμό που θα συνδυαστεί με την προσφορά ολοκληρωμένων πακέτων (θεματικού) τουρισμού, να επιφέρει θετικές επιπτώσεις και στη λειτουργία του λιμένα, μέσω της ενίσχυσης της ακτοπλοΐας και της κρουαζιέρας. Η μεταφορά (του εμπορευματικού) λιμένα στο Τσιγκέλι προϋποθέτει τη σύνδεσή του με το σιδηροδρομικό δίκτυο προκειμένου η λειτουργία του λιμένα να αναβαθμιστεί. Κρίνεται, συνεπώς, αναγκαία η εξέταση της χάραξης σιδηροδρομικής γραμμής η οποία να συνδέει το Τσιγκέλι με τον κύριο σιδηροδρομικό άξονα της χώρας, τη γραμμή Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Αλεξανδρούπολη. Ως προς το τεχνικό σκέλος της χάραξης, ως πρόσφορη επιλογή φαντάζει η σύνδεση του Τσιγκελίου με τον Βόλο. Σε συνδυασμό με την αναμενόμενη ηλεκτροκίνηση της γραμμής Λάρισας – Βόλου, η επιλογή αυτή θα αναβαθμίσει τον Βόλο σιδηροδρομικά. Πρόσφορη φαντάζει, ωστόσο, και η επιλογή της απευθείας σύνδεσης του Τσιγκελίου με τον άξονα Αθήνα – Θεσσαλονίκη – Αλεξανδρούπολη, με πιθανά σημεία σύνδεσης το Παλαιοφάρσαλο και τον Δομοκό. Η επιλογή αυτή απαιτεί περιορισμένης κλίμακας, και με εξαιρετικά ήπιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, παρεμβάσεις καθώς μέρος της γραμμής ήδη υφίσταται (είναι αδρανοποιημένη). Η σιδηροδρομική σύνδεση του Τσιγκελίου θα καταστήσει ταχύτερη (και ασφαλέστερη) τη μεταφορά των εμπορευμάτων και θα δώσει πνοή στο σύστημα των συνδυασμένων μεταφορών στο Βόλο. Το εν λόγω σύστημα συμπληρώνεται και από τη δημιουργία του τελεφερίκ.
Οι ροές των επισκεπτών, οι οποίες αναμένεται να είναι αυξημένες, κυρίως λόγω της αναβάθμισης της λειτουργίας του Αερολιμένα Νέας Αγχιάλου, αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω λόγω της λειτουργίας του τελεφερίκ. Αυτό γιατί η λειτουργία του τελεφερίκ, η οποία δεν συνεπάγεται ιδιαίτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση, αναμένεται να αυξήσει περαιτέρω την ελκυστικότητα του Πηλίου. Πέραν των επισκεπτών, το τελεφερίκ αναμένεται να συμβάλλει και στις μεταφορές εμπορευμάτων, από τις επιχειρήσεις της Πηλίου προς τον Βόλο, με αποτέλεσμα την αποσυμφόρηση του (επιβαρυμένου) επαρχιακού οδικού δικτύου. Η όποια διαδρομή τελικά προκριθεί είναι σε θέση να καταστεί και οικονομικά βιώσιμη εφόσον ενταχθεί στο σύστημα των συνδυασμένων μεταφορών. Το σύστημα συνδυασμένων μεταφορών συμπληρώνεται και από τη δημιουργία εμπορευματικού κέντρου. Η δημιουργία εμπορευματικού κέντρου στον άξονα Λάρισας – Βόλου, πιθανότατα στο Βελεστίνο, αναμένεται να επιφέρει συνέργειες τόσο στην καθαυτή διενέργεια των μεταφορών όσο και στην ευρύτερη ανάπτυξη της Περιοχής Παρέμβασης. Αυτό διότι η κλιμάκωση των δραστηριοτήτων του λιμένα Βόλου, έπειτα από τη μετατόπιση του εμπορικού λιμένα στο Τσιγκέλι, αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω μέσω της διασύνδεσής του με το εμπορευματικό κέντρο το οποίο, με τη σειρά του, πρόκειται να εξυπηρετήσει (και) τις ΒΙΠΕ της ευρύτερης περιοχής. Οι συνέργειες πρόκειται να καταστούν ευκρινέστερες έπειτα και από την αναμενόμενη αναβάθμιση της λειτουργίας του αερολιμένα της Νέας Αγχιάλου, ακριβώς εξαιτίας της ένταξής του στο σύστημα των συνδυασμένων μεταφορών.
Το σύστημα συνδυασμένων μεταφορών στην Περιοχή Παρέμβασης ολοκληρώνεται με την ενίσχυση των οδικών αξόνων, ιδιαίτερα στα σημεία εξυπηρέτησης των ενδιάμεσων / τερματικών σταθμών των υπόλοιπων μεταφορικών μέσων. Βεβαίως, η ενίσχυση αυτή, η οποία αναμένεται να διευκολύνει την κυκλοφορία και, συνεπώς, να φορτίσει τους οδικούς άξονες, πρέπει να μεριμνήσει για την άμβλυνση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Στην κατεύθυνση αυτή αναμένεται να συμβάλλει η, παράλληλη, αποσυμφόρηση των οδικών αξόνων μέσω της ενίσχυσης των κυκλοφοριακών δυνατοτήτων οι οποίες προσφέρονται από τις υπόλοιπες μεταφορικές υποδομές. Σαφέστατα, η δημιουργία ενός συνδυασμένου συστήματος μεταφορικών υποδομών ενέχει δυσκολίες ως προς την κατασκευή, τη λειτουργία και τη χρηματοδότηση. Η πραγματοποίηση ΣΔΙΤ φαντάζει ως η ασφαλέστερη και ρεαλιστικότερη επιλογή, βάσει των περιπτώσεων τις οποίες προσφέρει η διεθνής εμπειρία.