Γιώργος Σύρος: Η γυναίκα πρότυπο δεν έχει ανάγκη να ιδεολογικοποιήσει τον αγώνα της

O Γιώργος Σύρος κατάγεται από τον Βόλο. Είναι απόφοιτος του τμήματος Νομικής (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης), διαπιστευμένος διαμεσολαβητής (CEDR) με Μεταπτυχιακές Σπουδές στη Δημόσια Ιστορία (ΕΑΠ). Υπηρέτησε ευόρκως τη στρατιωτική του θητεία στις Ειδικές Δυνάμεις 505 Τ/ΠΝ και ομιλεί Αγγλικά, Γερμανικά και Ιταλικά. Έχει εκδώσει δύο συγγράμματα ιστορικού περιεχομένου, ενώ το ανά χείρας βιβλίο συνιστά την πρώτη του απόπειρα στο πεδίο της ιστορικής παιδικής λογοτεχνίας. Ασχολείται με την επιμέλεια και διόρθωση βιβλίων, ασκώντας επίσης το αντικείμενο του κειμενογράφου, και είναι μέλος της συντακτικής – δημοσιογραφικής ομάδας εταιρείας ειδησεογραφικών υπηρεσιών, όπου μεταξύ άλλων ασχολείται με αρθρογραφία, συνεντεύξεις και ιστορική έρευνα.

Συνέντευξη
Χαριτίνη Μαλισσόβα

«Οι Ηρωίδες μου», το βιβλίο σας που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διάνοια. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
«Οι Ηρωίδες μου: Ταξίδι στο Παρελθόν» είναι το τρίτο μου συγγραφικό εγχείρημα και το πρώτο στο πεδίο της παιδικής λογοτεχνίας. Κοινός παρανομαστής των δύο συγγραμμάτων και του άρτι εκδοθέντος παιδικού είναι η Ιστορία. Όσον αφορά στο περιεχόμενο, ένα νεαρό κορίτσι ταξιδεύει πίσω στον χρόνο, συναντά και συνομιλεί με γυναίκες του παρελθόντος. Εξαίρετη δουλειά έκανε η καταξιωμένη εικονογράφος Χρύσα Σακελλαροπούλου, καθώς τα υψηλής αισθητικής σκίτσα απεικονίζουν με ιδιαίτερη γλαφυρότητα το ιστορικό παρασκήνιο. Το βιβλίο εισδύει προσεκτικώς στον παιδικό ψυχισμό επιχειρώντας να μεταδώσει αξίες, όπως φιλομάθεια, αλληλεγγύη, σεβασμό στη διαφορετικότητα, και να αναδείξει τα διαιώνια προτάγματα, τα οποία υπενθυμίζουν ότι ο άνθρωπος δεν είναι φτερό στον άνεμο, αλλά κρίκος στην αλυσίδα επάλληλων γενεών, «φύλλο στο μέγα δέντρο της ράτσας», κατά τον μεγάλο Ν. Καζαντζάκη: Ιστορία, Ταυτότητα, Πολιτισμός. Στην εποχή του άκρατου υλισμού και της εύκολης – πλην ευτελούς – διαδικτυακής / ψηφιακής γνώσεως, η ανάγνωση και η τριβή με το βιβλίο έχουν εξαιρετικώς ευεργετικά αποτελέσματα στον εύπλαστο παιδικό ψυχισμό. Ενισχύονται η φαντασία, η δημιουργικότητα, διεγείρεται η οξύνοια, ενώ το παιδί αποκτά από νωρίς τα κατάλληλα ερεθίσματα, τις βασικές γνώσεις και την αναγκαία κριτική αντίληψη, πολύτιμα «όπλα» για τον μετέπειτα βίο του.

Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με τις γυναίκες που έπαιξαν τόσο σημαντικό ρόλο στην αρχαιότητα;
Ερέθισμα του παρόντος εγχειρήματος είναι η αγάπη της ανεψιάς μου για διάφορες πριγκίπισσες της Disney. Τα παιδιά έχουν τη φυσική τάση να ταυτίζονται με φιγούρες, αποζητώντας ασυνειδήτως πρότυπα. Αναμφιβόλως ο Walt Disney ήταν πρωτοπόρος και μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία του χώρου των κινουμένων σχεδίων. Με τους χαρακτήρες του μεγάλωσαν τόσες και τόσες γενιές, ωστόσο σκέφθηκα ότι συνιστά αδήριτη αναγκαιότητα να ορθώσουμε και να προβάλλουμε αληθινές και ένδοξες φιγούρες του παρελθόντος, αιώνια πρότυπα και διαχρονικά παραδείγματα. Είναι τόσο ωραίο λοιπόν να γνωρίσουν τα νεαρά παιδιά, την «αρχαία θεά της εμπόλεμης σοφίας», τη «διάσημη αστρονόμο από τη Μεγάλη Ελλάδα», την «πραγματική γοργόνα» του εθνικού μας φαντασιακού, τη «γυναίκα επαναστάτρια που αντιμετώπισε τους Ρωμαίους», την «πρώτη γυναίκα ιστορικό» κ.ο.κ.

Ποια από τις ηρωίδες του βιβλίου σας ξεχωρίζετε λίγο περισσότερο και γιατί;
Όλες οι Ηρωίδες του βιβλίου έχουν να προσφέρουν από κάτι σημαντικό. Κάθε Ηρωίδα αντιπροσωπεύει και μια αξία. Ωστόσο αυτή που θα ξεχώριζα περισσότερο, έχοντας μελετήσει λεπτομερώς γι’ αυτήν, είναι η Βρετανή Βοαδίκεια (γνωστή και ως Μπουντίκα), μια γυναίκα της γηραιάς Αλβιώνας που έπραξε το αδιανόητο: Απεφάσισε να επαναστατήσει και ν’ αντιμετωπίσει την αήττητη φονική μηχανή της αρχαιότητας, τις ρωμαϊκές λεγεώνες. Μετά τον θάνατο του βασιλιά και άνδρα της το 60 μ.Χ., οι Ρωμαίοι βρήκαν την ευκαιρία να προσβάλλουν και να ατιμώσουν τόσο την ίδια, όσο και τις κόρες της. Η Βοαδίκεια λοιπόν, υπακούοντας στη φωνή της Τιμής, απεφάσισε να εκδικηθεί, ενώνοντας τις κέλτικες φυλές εναντίον των λεγεώνων του Gai Suetonii Paulini. Το λαμπρό παράδειγμα της Βοαδίκειας, ξεχωρίζει, εμπνέει και διδάσκει. Η γενναία κέλτισσα κέρδισε τον τίτλο της αιώνιας Επαναστάτριας και κατέστη σύμβολο της εθνικής αντιστάσεως. Μάλιστα θα προβληθεί ταινία προσεχώς για τη Βοαδίκεια (με την Κurylenko), μια αξιοπρεπής προσπάθεια, η οποία δείχνει να απέχει παρασάγγας από ανιστόρητες ορθοπολιτικές παρωδίες τύπου «Queen Cleopatra».

Τα βιβλία σας ως επί το πλείστον έχουν θέματα από την ιστορία. Θέλετε να μας εξηγήσετε γιατί;
Διότι η Ιστορία λειτουργεί ως μορφοποιητικός παράγοντας και πυξίδα πολιτισμικής συνειδήσεως. Η Ιστορία εξηγεί το παρόν και διαμορφώνει το μέλλον. Ο άνθρωπος λογίζεται ως συστατικό και αναπόσπαστο μέρος του κάδρου της Ιστορίας, δεν υφίσταται εκτός αυτού. Επιτελεί ρόλο πρωτεύοντα και καθοριστικό στη διάπλαση της προσωπικότητας του ανθρώπου, ως κρίκου και μέλους συλλογικών οντοτήτων. Και είναι αλήθεια δυστυχώς ότι το σύγχρονο, δημόσιο τουλάχιστον, εκπαιδευτικό σύστημα επιδεικνύει σκανδαλώδη ολιγωρία και ακατάληπτη αδιαφορία απέναντι στην ανάγκη διδασκαλίας της ιστορίας. Όπως έλεγε ο Σ. Καργάκος, «το σχολείο, αντί να μαθαίνει τα παιδιά πώς να μαθαίνουν, τα νεκρώνει πνευματικά». Μέσα από το έργο μου, λοιπόν, και συγκεκριμένα μέσα από την παιδική ιστορική λογοτεχνία, επιδιώκω την οικοδόμηση ιστορικής – πολιτισμικής συνειδήσεως, εφόδιο απαραίτητα για τα παιδιά.

Ποια χαρακτηριστικά έχει η σημερινή γυναίκα-πρότυπο;
Η σύγχρονη εποχή έχει αναπτύξει μια σειρά νέων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων, πολλά από τα οποία αντίκεινται σε παλαιότερα μοτίβα συμπεριφορών. Οι λόγοι είναι πολλοί. Η υλιστική άποψη της ζωής, οι εξαιρετικώς γρήγοροι ρυθμοί της ζωής, η ατομοκεντρική θεωρία, η γιγάντωση τοξικών ολοκληρωτικών αυταρχικών ιδεολογημάτων, οι εισαγόμενες μαζικές ιδεοληπτικές κουλτούρες έχουν πλήξει σημαντικώς τις πρωταρχικές κυτταρικές κοινωνικές οργανώσεις, με αποτέλεσμα να αναστραφεί το κάτοπτρο του ηθικού αξιακού συστήματος. Το αποτέλεσμα; Η εικόνα και η ταυτότητα του Θήλεος διαστρέφονται, ενώ ο ρόλος του διακυβεύεται. Ωστόσο η βλάβη δεν είναι ανήκεστη. Σαφώς και υπάρχει σημερινή γυναίκα πρότυπο, ωστόσο δεν κομπορρημονεί με κραυγές για τον τίτλο της. Είναι συνήθως αυτή, η καλή σύζυγος, η στοργική μητέρα, η αφοσιωμένη επιστήμονας, η προσηλωμένη αθλήτρια, η γιαγιά, η μητέρα, η αδελφή, η σιωπηρή αγωνίστρια της ζωής. Η γυναίκα πρότυπο είναι πρότυπο, ακριβώς γιατί δεν έχει ανάγκη να ιδεολογικοποιήσει τον αγώνα της, ούτε να διαλαλεί την ιδιότητά της. Διότι είναι τίτλος τιμής και όχι εμπόρευμα ή τρόπαιο.

Είναι τα λογοτεχνικά βιβλία ένας ορθός τρόπος για να αγαπήσουν τα παιδιά την ιστορία;
Το πιστεύω ακραδάντως. Όταν η Ιστορία αποβάλλει τον βαρετό μανδύα που της έχουν φορέσει και γίνει φίλη με τη λογοτεχνία, το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό, όσον αφορά τα παιδιά. Εν προκειμένω, «Οι Ηρωίδες μου» πραγματεύονται α) την άρρηκτη σχέση Ιστορίας – Παραδόσεως, β) τον σημαντικό για την κοινωνική συνοχή – ευημερία ρόλο των Μύθων, ως κεντρικών συνεκτικών ιστορικών μοτίβων, γ) τη σχέση αρχαιότητας – μέσων και νεώτερων χρόνων, άρα και το σχήμα της διαχρονικής ιστορικής συνέχειας, δ) τη θέση του ελληνισμού των μέσων χρόνων και κατ’ επέκταση της ελληνίζουσας Ρωμαίων Βασιλείας (Βυζαντίου), ε) τη σχέση με άλλες παραδόσεις, όπως κέλτικες – σκανδιναβικές στο πλαίσιο της διαπολιτισμικότητας, στ) την ελληνική ιστορία, η οποία δεν λογίζεται και ούτε εξετάζεται ως …ανάδελφη, αλλά ως θεμελιώδες συστατικό μέρος της ευρωπαϊκής.

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Θεωρώ ότι δεν τίθεται ζήτημα υπέρτατης αξίας, αλλά αξιών που προΐστανται, τηρουμένων των αναλογιών. Αν το διακύβευμα είναι το ευ ζην, αυτό κατοχυρώνεται μέσα από πλειάδα αξιών, οι οποίες συμπλέκονται και συνδιαρθρώνονται εντός ενιαίου πλαισίου σ’ έναν ορισμένο χρόνο. Η σημασία, επομένως, η αξιολόγηση και η ιεράρχηση των αξιών, καθορίζεται σύμφωνα με την ατζέντα της εκάστοτε εποχής. Βάσει αυτής της διαπιστώσεως λοιπόν, οι αξίες που προκρίνω ως «υπέρτατες» είναι η αλληλεγγύη και η αξιοκρατία, ανάγκες διαχρονικές, αγαθά πανάρχαια και απαραίτητα για την εύρυθμη λειτουργία των ανθρώπινων κοινωνιών. Είναι δε επίκαιρες, διότι στη σύγχρονη μετανεωτερική εποχή οι ανθρώπινες σχέσεις έχουν σοβαρώς διαρραγεί, η διαφάνεια διώκεται και η νόσος της ατομοκεντρικής θεάσεως επελαύνει. Η αλληλεγγύη και η αξιοκρατία είναι τα αντίδοτα, οι αξίες οι οποίες συντηρούν τις σχέσεις των μελών μιας κοινωνίας, οδηγώντας την στην πρόοδο και στην ευημερία.

Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι συγγραφείς;
Έχοντας επιλέξει να εμβαθύνω και να ρίξω ιδιαίτερο βάρος στην ιστορία, αγαπημένος μου συγγραφέας είναι ο αείμνηστος Σαράντος Καργάκος, ο οποίος επαξίως έχει κατακτήσει το προσωνύμιο του «δασκάλου». Έχει αφήσει μια τεράστια παρακαταθήκη, την οποία αξίζει να μελετήσει η νέα γενιά. Χωρίς να επιθυμώ να αδικήσω εμβληματικούς συγγραφείς ιστορικών βιβλίων, αγαπημένη μου είναι η ακαδημαϊκός Μαρία Ευθυμίου. Την διαβάζω και την παρακολουθώ εδώ και πολλά έτη. Εκτός των γνώσεών της, η Ιστορικός διαθέτει μια απίστευτη και σπάνια μεταδοτικότητα, η οποία κάνει τους αναγνώστες να λατρέψουν την Ιστορία.

Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Η «Ανδρωμάχη» του συντοπίτη μας Κώστα Ακρίβου. Ο αγαπητός Βολιώτης συγγραφέας κατορθώνει με μαεστρία να συμπυκνώσει μέσα σε ένα περιεκτικό βιβλίο τα ηθικά διδάγματα του βίου της ομηρικής (-ευριπίδειας) Ανδρομάχης. Μια τραγική μορφή η οποία αντιμετώπισε με αξιοπρέπεια τις εκδηλώσεις της αμιγώς πατριαρχικής κοινωνίας του αρχαίου ελληνικού κόσμου (χαρακτηριστικό βέβαια που διέπει τόσο τη μυκηναϊκή-αρχαϊκή εποχή του Ομήρου, όσο και την κλασσική εποχή του Ευριπίδη) και διήλθε, με παροιμιώδη στωικότητα και σθένος, τις αναπόφευκτες ατραπούς των βασάνων της ζωής που της επεφύλασσε η μοίρα.

Ήταν για εσάς η περίοδος της πανδημίας γόνιμη αναγνωστικά και συγγραφικά;
Αναντιρρήτως. Μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι εκμεταλλεύθηκα στο έπακρο την πρωτόγνωρη για όλους μας νέα κατάσταση. Κατά τη διάρκεια πρώτου του απαγορευτικού το 2020, ολοκλήρωσα τη συγγραφή του πρώτου μου ιστοριο-κοινωνιολογικού περιεχομένου πονήματος, το οποίο ομολογουμένως απαιτούσε ιδιαίτερη λεπτοδουλειά και ώρες ατελείωτες πάνω από βιβλιογραφικές πηγές, αξιολόγηση, αντιπαραβολή, παράθεση. Στη δεύτερη δε φάση του απαγορευτικού, εξέδωσα το δεύτερο βιβλίο μου σχετικώς με το 1821.

Ασχολείστε με τη συγγραφή κάποιου νέου βιβλίου;
Ετοιμάζω το β’ τεύχος, καθώς «Οι Ηρωίδες μου» είναι το πρώτο μέρος της εν λόγω ιστορικής παιδικής σειράς. Το β’ τεύχος πραγματεύεται άλλες «άγνωστες» γυναίκες πλην σημαίνουσες μορφές της παγκόσμιας σκηνής που άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στην Ιστορία. Η ολοκλήρωση δε του κοινωνικού δυστοπικού μυθιστορήματος, το οποίο έχω αρχίσει εδώ και τρία χρόνια, μάλλον θα αργήσει, εφόσον με έχει κερδίσει ο κόσμος των παιδιών.