Tου Αχιλλέα Θεοχάρη*
Η νύχτα της 24ης Φεβρουαρίου 2019 θα είναι, για τους απανταχού κινηματογραφόφιλους, η πιο λαμπερή και μαγική βραδιά της χρονιάς. Ο λόγος; Αποτελεί τη βραδιά της απονομής των ενενηκοστών πρώτων βραβείων Oscar ή, κατά το επισημότερο, των βραβείων της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Κάθε χρόνο η αντίστοιχη τελετή απονομής των βραβείων κρατά ξάγρυπνους εκατομμύρια τηλεθεατές ανά την υφήλιο, ενώ παράλληλα αποτελεί ένα γεγονός ύψιστης σημασίας για τον κόσμο του κινηματογράφου. Η, δε, επιρροή των βραβείων στην εμπορική απήχηση των υποψήφιων ταινιών, πολύ δε περισσότερο εκείνων που τελικά βραβεύονται, είναι τεράστια, όπως τεράστια είναι και η μετέπειτα φήμη των δημιουργών τους και των ηθοποιών που πρωταγωνιστούν σε αυτές.
Πριν λίγες ημέρες ανακοινώθηκαν οι υποψηφιότητες των 91ων βραβείων Oscar και η εθνική (κινηματογραφική) υπερηφάνεια των Ελλήνων εξυψώθηκε όσο ποτέ άλλοτε. Η τελευταία ταινία ενός Έλληνα σκηνοθέτη συγκέντρωσε δέκα (!!!) υποψηφιότητες, αποτελώντας μία από τις δύο ταινίες με τις περισσότερες υποψηφιότητες για τα φετινά βραβεία. Το όνομα αυτού; Γιώργος Λάνθιμος.
Το όνομα του Γιώργου Λάνθιμου είναι πολύ γνωστό στους Έλληνες σινεφίλ, εδώ και μία δεκαετία τουλάχιστον. Με αφορμή τα Oscar, έφτασε η ώρα να τον γνωρίσουμε όλοι. Ο 45χρονος Έλληνας σκηνοθέτης, γεννήθηκε στην Αθήνα και ξεκίνησε τα πρώτα του σκηνοθετικά βήματα τη δεκαετία του 1990, ως βοηθός σκηνοθέτη σε επιτυχημένη τηλεοπτική σειρά και ως σκηνοθέτης σε βιντεοκλίπ διάσημων τραγουδιστών της εγχώριας μουσικής βιομηχανίας. Αποτέλεσε, δε, και μέλος της δημιουργικής ομάδας των τελετών έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004.
Το σκηνοθετικό του ντεμπούτο έλαβε χώρα το έτος 2005, με την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, την «Κινέττα». Η ταινία απέσπασε μέτριες κριτικές και εμφάνισε μέτριες εισπρακτικές επιδόσεις στους κινηματογράφους που προβλήθηκε.
Η δεύτερη ταινία του υπήρξε ο εμβληματικός «Κυνόδοντας». Το έτος 2009 ο Λάνθιμος καταφέρνει να ξεπεράσει τα αυστηρά όρια του δημιουργού «σινεφίλ» ταινιών και να καταθέσει με τον «Κυνόδοντα» ένα ανεξίτηλο κινηματογραφικό στίγμα, σίγουρα ιδιαίτερο κι εναλλακτικό, για κάποιους σχεδόν ενοχλητικό, παρουσιάζοντας την ανατροφή των τριών παιδιών μιας επιφανούς ελληνικής οικογένειας μακριά από κάθε είδους κοινωνικές επαφές και εξωτερικά ερεθίσματα. Η ταινία ενθουσίασε τόσο τους Έλληνες, όσο και τους αλλοδαπούς κριτικούς, η συμμετοχή της στα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου ήταν άκρως πετυχημένη (απέσπασε πέντε βραβεία), ενώ μεγαλειώδης ήταν και η πορεία της στα διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ (Βραβείο «Ένα Κάποιο Βλέμμα» (Un Certain Regard) και Βραβείο Νεότητας στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών έτους 2009, καθώς και βραβεία στα κινηματογραφικά φεστιβάλ της Στοκχόλμης, του Σεράγεβο, του Δουβλίνου, του Μόντρεαλ κ.τ.λ.). Η καλλιτεχνική απήχηση της ταινίας υπήρξε τόσο μεγάλη, που «ανάγκασε» τα μέλη της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου να τη συμπεριλάβουν στις πέντε καλύτερες ξενόγλωσσες ταινίες των Oscar εκείνης της χρονιάς, μία υποψηφιότητα που η χώρα μας είχε κερδίσει, στην αντίστοιχη κατηγορία, για τελευταία φορά το έτος 1977 με την «Ιφιγένεια» του Μιχάλη Κακογιάννη».
Στη μετά «Κυνόδοντα» εποχή, οι ταινίες του Γιώργου Λάνθιμου άρχισαν να συμπεριλαμβάνονται στα προγράμματα όλων των μεγάλων διεθνών φεστιβάλ, συγκεντρώνοντας, παράλληλα, αρκετά και πολύ σημαντικά βραβεία (βραβείο καλύτερου σεναρίου για την ταινία «Άλπεις» στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας – έτος 2011, βραβείο Κριτικής Επιτροπής για την ταινία «Αστακός» στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Καννών – έτος 2015 κ.λπ.). Για τον, δε, «Αστακό» απολαμβάνει ακόμη μία υποψηφιότητα στα βραβεία Oscar, αυτή του καλύτερου πρωτότυπου σεναρίου. Η διεθνής, πλέον, φήμη του Έλληνα σκηνοθέτη επέφερε την αντικατάσταση της ελληνικής από την αγγλική, ως ομιλούμενη στις ταινίες του γλώσσα, και τη συμμετοχή ηθοποιών – διεθνών stars, ως πρωταγωνιστών στα κινηματογραφικά του «αποτυπώματα» (Κόλιν Φάρελ, Νικόλ Κίντμαν, Ρέιτσελ Βάις).
Και φτάνουμε στον Αύγουστο του έτους 2018. Ενθουσιασμένοι, κοινό και κριτικοί, καταχειροκροτούν την τελευταία ταινία του Λάνθιμου με τίτλο «The Favourite» («Η Ευνοούμενη», όπως αποδόθηκε στην ελληνική) στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας, όπου η ταινία προβάλλεται σε πρώτη προβολή και αποσπά δύο πολύ σημαντικά βραβεία (το Μεγάλο Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής και το Βραβείο Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας για την πρωταγωνίστρια Ολίβια Κόλμαν). Έκτοτε, η ταινία και οι ερμηνείες των τριών πρωταγωνιστριών της (πλην της Κόλμαν, πρωταγωνιστούν η Ρέιτσελ Βάις και η Έμα Στόουν) βραβεύονται σε όλα σχεδόν τα διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ, με αποκορύφωμα τις πέντε υποψηφιότητες στις Χρυσές Σφαίρες 2019 σε βαρύνουσας σημασίας κατηγορίες (με μοναδική νίκη αυτή στην κατηγορία της καλύτερης γυναικείας ερμηνείας σε κωμωδία ή μιούζικαλ και πάλι για την Κόλμαν).
Ώσπου την προηγούμενη εβδομάδα η νέα ταινία του Λάνθιμου κατακτά δέκα υποψηφιότητες για τα Oscar 2019. Η «Ευνοούμενη» είναι υποψήφια στις κατηγορίες: Καλύτερης Ταινίας, Καλύτερης Σκηνοθεσίας (για τον Λάνθιμο), Πρωτότυπου Σεναρίου, Α’ Γυναικείου Ρόλου (για την Κόλμαν), διπλή υποψηφιότητα στην κατηγορία Β’ Γυναικείου Ρόλου (για τις Βάις και Στόουν), καλλιτεχνικής διεύθυνσης, φωτογραφίας, μοντάζ (για τον επίσης συμπατριώτη μας Γιώργο Μαυροψαρίδη) και κοστουμιών. Αναμφισβήτητα, πρόκειται για τον Έλληνα κινηματογραφιστή με τις περισσότερες υποψηφιότητες στον θεσμό των εν λόγω βραβείων, και μάλιστα για μία μόνο ταινία.
Αυτή η δραματική κομεντί εποχής, με ποικίλα και έντονα κωμικά στοιχεία, που πραγματεύεται τα γεγονότα που είχαν ως αποτέλεσμα την καθαίρεση της Σάρα Τσώρτσιλ από τα δικαιώματά της ως πρώτη κυρία της αυλής της βασίλισσας της Αγγλίας και την αντικατάστασή της από την ξαδέρφη της Άμπιγκεϊλ Χιλ, αποτελεί πλέον μία από τις λίγες ταινίες που έχουν κατορθώσει να είναι υποψήφιες σε διψήφιο αριθμό κατηγοριών στον θεσμό των βραβείων Oscar.
Οι διεθνείς κριτικές για την ταινία είναι διθυραμβικές, ενώ περιλαμβάνεται στις λίστες όλων των έγκυρων διεθνών κινηματογραφικών περιοδικών με τις δέκα καλύτερες ταινίες του έτους 2018. Αυτή η «καυστική ματιά στην εξουσία και στη γυναικεία ψυχοσύνθεση» αποτελεί ήδη σημείο αναφοράς στις συζητήσεις όλων των Ελλήνων, προτού καν προβληθεί στη χώρα μας (ημερομηνία προβολής της η 7η Φεβρουαρίου).
Με αργά και σταθερά βήματα ο Λάνθιμος κατάφερε να εισχωρήσει στο κλαμπ των αλλοδαπών (μη αμερικάνικης καταγωγής) δημιουργών που χαίρουν της εκτίμησης των, κατά κοινή αποδοχή συντηρητικών, μελών της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και μάλιστα με εντυπωσιακό αριθμό υποψηφιοτήτων για μία και μόνο ταινία. Η συνέχεια πρέπει να θεωρείται δεδομένη… Οι προτάσεις από τα κινηματογραφικά στούντιο και τους παραγωγούς θα πέφτουν βροχή, οι διάσημοι αστέρες του Χόλιγουντ θα περιμένουν σε ουρά αναμονής για το ποιος θα πρωταγωνιστήσει σε ταινία του. Και εμείς, ως συμπατριώτες του, θα παρακολουθούμε περήφανοι την πορεία ακόμη ενός Έλληνα που κατόρθωσε να διαπρέψει εκτός των συνόρων της μικρής μας χώρας…
* Ο Αχιλλέας Θεοχάρης είναι δικηγόρος και έχει διατελέσει πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας»