Γιατί η Μεσόγειος είναι hot spot για πυρκαγιές

Του Κωνσταντίνου Καρτάλη

Οι κα­τα­στρο­φι­κές δα­σι­κές πυρ­κα­γιές που εξε­λίσ­σο­νται στην Ελλά­δα αλλά και γε­νι­κό­τε­ρα στη Μεσό­γειο συν­δέ­ο­νται αναμ­φι­σβή­τη­τα με τους θη­ριώ­δεις σε έντα­ση και διάρ­κεια καύ­σω­νες που έπλη­ξαν ή και συ­νε­χί­ζουν να πλήτ­τουν την Ελλά­δα και την ευ­ρύ­τε­ρη πε­ριο­χή.

Τρεις από τους βα­σι­κούς πα­ρά­γο­ντες που συν­δέ­ο­νται με τις δα­σι­κές πυρ­κα­γιές εί­ναι η θερ­μο­κρα­σία αέρα, η βρο­χό­πτω­ση και η υγρα­σία εδά­φους. Σύμ­φω­να με τις εκτι­μή­σεις από τις κλι­μα­τι­κές προ­σο­μοιώ­σεις πε­ριο­χι­κών κλι­μα­τι­κών μο­ντέ­λων όπως προ­έ­κυ­ψαν από έρευ­να του Πανε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών σε συ­νερ­γα­σία με τον ορ­γα­νι­σμό με­λε­τών και έρευ­νας διαΝΕΟσις:

– Η μέση ετή­σια θερ­μο­κρα­σία με βάση το πε­ρισ­σό­τε­ρο απαι­σιό­δο­ξο σε­νά­ριο συ­γκε­ντρώ­σε­ων αε­ρί­ων θερ­μο­κη­πί­ου, ανα­μέ­νε­ται να πα­ρου­σιά­σει αύ­ξη­ση μέ­χρι και 2,6 βαθ­μούς Κελ­σί­ου σε όλη την επι­κρά­τεια. Ειδι­κά δε τους θε­ρι­νούς μή­νες, η αύ­ξη­ση μπο­ρεί να φθά­σει και τους 3,4 βαθ­μούς Κελ­σί­ου, κυ­ρί­ως στη νό­τια Ελλά­δα.

– Η μεί­ω­ση του ύψους βρο­χής φθά­νει και το 30% τους θε­ρι­νούς μή­νες σε πολ­λές πε­ριο­χές της Ελλά­δος κυ­ρί­ως από τη Στε­ρεά Ελλά­δα και νο­τιό­τε­ρα. Μεί­ω­ση πα­ρα­τη­ρεί­ται, αν και μι­κρό­τε­ρη, και κατά τους χει­με­ρι­νούς μή­νες, γε­γο­νός που προ­βλη­μα­τί­ζει ίσως πε­ρισ­σό­τε­ρο κα­θώς στα­τι­στι­κά έχει πα­ρα­τη­ρη­θεί ότι σε πε­ριο­χές που κατά τη διάρ­κεια του χει­μώ­να οι βρο­χές εί­ναι πε­ριο­ρι­σμέ­νες, κατά το κα­λο­καί­ρι που ακο­λου­θεί οι δα­σι­κές πυρ­κα­γιές εί­ναι πε­ρισ­σό­τε­ρο κα­τα­στρο­φι­κές.

– Η μεί­ω­ση της υγρα­σί­ας εδά­φους, για το σύ­νο­λο των σε­να­ρί­ων μελ­λο­ντι­κών συ­γκε­ντρώ­σε­ων αε­ρί­ων θερ­μο­κη­πί­ου, εί­ναι ση­μα­ντι­κή σε όλη τη χώρα, αν και λαμ­βά­νει με­γα­λύ­τε­ρες τι­μές στην Αττι­κή, στην Πελο­πόν­νη­σο και την Κρήτη.

Στους πα­ρα­πά­νω πα­ρά­γο­ντες προ­στί­θε­νται και οι εκτι­μή­σεις για την αύ­ξη­ση της έντα­σης, της συ­χνό­τη­τας και κυ­ριό­τε­ρα της διάρ­κειας των καυ­σώ­νων, που δια­μορ­φώ­νουν ακραία ξηρή εύ­φλε­κτη ύλη που με τη σει­ρά της συμ­βά­λει στην εύ­κο­λη και τα­χεία εξά­πλω­ση της πυρ­κα­γιάς και στη δη­μιουρ­γία πολ­λών πύ­ρι­νων με­τώ­πων.

Και αν υπάρ­χουν ακό­μα αμ­φι­βο­λί­ες για την αξιο­πι­στία των εκτι­μή­σε­ων, αξί­ζει να ση­μειω­θεί ότι τα κλι­μα­τι­κά μο­ντέ­λα που χρη­σι­μο­ποιού­νται, ανα­πα­ρά­γουν με επι­τυ­χία τις κλι­μα­τι­κές συν­θή­κες πε­ρα­σμέ­νων πε­ριό­δων (λ.χ. 1981-2010), γε­γο­νός που τα κα­θι­στά αξιό­πι­στα και για μελ­λο­ντι­κές εκτι­μή­σεις.

Είναι κατά συ­νέ­πεια προ­φα­νές ότι η Ελλά­δα έχει να αντι­με­τω­πί­σει ένα εκρη­κτι­κό μείγ­μα κλι­μα­τι­κών συν­θη­κών που οδη­γούν σε πε­ρισ­σό­τε­ρες και επι­θε­τι­κό­τε­ρες δα­σι­κές πυρ­κα­γιές, με συ­νέ­πειες για το φυ­σι­κό πε­ρι­βάλ­λον, τα μνη­μεία που φι­λο­ξε­νού­νται κο­ντά ή μέσα σε δα­σι­κές εκτά­σεις, τη γε­ωρ­γία/​κτη­νο­τρο­φία και γε­νι­κό­τε­ρα την ύπαι­θρο και τις δρα­στη­ριό­τη­τές της. Συνέ­πειες που επί­σης συν­δέ­ο­νται με τον του­ρι­σμό αλλά και την πε­ρι­φε­ρεια­κή ανά­πτυ­ξη εν γέ­νει.

Ομως αν η κλι­μα­τι­κή κρί­ση δεί­χνει ήδη τα δό­ντια της, η πλειο­νό­τη­τα των πυρ­κα­γιών εί­ναι λόγω εμπρη­σμού (από αμέ­λεια ή πρό­θε­ση), βρα­χυ­κυ­κλω­μά­των ή καύ­σης απορ­ριμ­μά­των. Κατά συ­νέ­πεια κύ­ρια προ­τε­ραιό­τη­τα απο­τε­λεί η πρό­λη­ψη: από τις απλές κι­νή­σεις σε επί­πε­δο γει­το­νιάς (απο­μά­κρυν­ση ξη­ρών χόρ­των), σε αυ­τές που αφο­ρούν τον κα­θα­ρι­σμό δα­σι­κών εκτά­σε­ων από εύ­φλε­κτη ύλη και τη διά­νοι­ξη δρό­μων πρό­σβα­σης αλλά και μέ­χρι, και κυ­ριό­τε­ρα, αυ­τές που δια­χω­ρί­ζουν εντέ­λει τις κα­τοι­κί­ες από τα δάση και τις δα­σι­κές εκτά­σεις. Η κα­τάρ­τι­ση δα­σι­κών χαρ­τών που προ­στα­τεύ­ουν τα δάση αντί να τα­κτο­ποιούν τους οι­κι­σμούς (οι­κι­στι­κές πυ­κνώ­σεις) που βρί­σκο­νται μέσα σε αυτά, απο­τε­λεί ίσως το με­γα­λύ­τε­ρο στοί­χη­μα για την επό­με­νη πε­ρί­ο­δο.

Το βέ­βαιο εί­ναι ότι δεν υπάρ­χουν πε­ρι­θώ­ρια ανα­μο­νής, μέ­χρι δη­λα­δή η διε­θνής κοι­νό­τη­τα κα­τα­φέ­ρει να συ­ντο­νί­σει τις δυ­νά­μεις της ώστε να με­τριά­σει την κλι­μα­τι­κή κρί­ση και άρα και τους πα­ρά­γο­ντες που επι­δει­νώ­νουν τις δα­σι­κές πυρ­κα­γιές.

Αλλω­στε, την ίδια ώρα που η κλι­μα­τι­κή κρί­ση δεί­χνει τα δό­ντια της, μό­λις 118 από τις 185 χώ­ρες αντα­πο­κρί­θη­καν στην υπο­χρέ­ω­σή τους να υπο­βάλ­λουν στο πλαί­σιο της Σύμ­βα­σης για το Κλίμα και της Συμ­φω­νί­ας των Παρι­σί­ων των Ηνω­μέ­νων Εθνών, ανα­θε­ω­ρη­μέ­να και πε­ρισ­σό­τε­ρα αυ­στη­ρά ως προς τους στό­χους τους σχέ­δια για τη μεί­ω­ση των αε­ρί­ων θερ­μο­κη­πί­ου που ευ­θύ­νο­νται για την κλι­μα­τι­κή κρί­ση.