Γιάννης Μιχαηλίδης “Η δουλειά μας είναι πολύ περισσότερο κουραστική από όσο φαντάζεται ο κόσμος”

Ο Γιάννης Μιχαηλίδης είναι δάσκαλος. Ζει και εργάζεται στην Πάτρα. Κατέχει βασικό τίτλο σπουδών από το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών και Μεταπτυχιακό του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου με τίτλο «Επιστήμες της Αγωγής: Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση Ατόμων με
Προβλήματα Προφορικού και Γραπτού Λόγου».
Εκτός από την ειδική αγωγή ενδιαφέρεται για τη διδασκαλία μέσω των νέων τεχνολογιών και κυρίως για τη διδασκαλία της κριτικής σκέψης. Έχει δημοσιεύσει άρθρα σε πανελλήνια συνέδρια εκπαιδευτικού χαρακτήρα. Από το 2007 διατηρεί το ιστολόγιο «Το ημερολόγιο ενός δασκάλου» και από το 2010 το ιστολόγιο
«Λογοτεχνικές Απόπειρες».

Συνέντευξη ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
«Διδάσκοντας την κριτική σκέψη στο δημοτικό σχολείο», το βιβλίο – μελέτη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Επίκεντρο». Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του; 

Το βιβλίο το έγραψα για να εξηγήσω πώς είναι δυνατόν να διδάξει κανείς την κριτική σκέψη στην τάξη. Τα περισσότερα βιβλία στον χώρο της εκπαίδευσης είναι γεμάτα θεωρία. Λείπει η μετατροπή της σε πράξη. Αυτήν την ανάγκη είχα κατά νου όταν έγραφα. Γι’ αυτό και αποφάσισα να πρωτοτυπήσω: Το πρώτο μέρος του βιβλίου είναι
αφιερωμένο στο τι μπορούμε να κάνουμε στην τάξη, ενώ έχω μεταφέρει τη θεωρία στο δεύτερο. Όποιος θέλει μπορεί να διαβάσει μόνο το πρακτικό μέρος.
Το θεωρητικό μέρος εξυπηρετεί άλλον σκοπό. Όποιος αναζητήσει στη βιβλιογραφία τι είναι η κριτική σκέψη θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα χάος. Υπάρχουν πολλές αποσπασματικές πληροφορίες, οι οποίες, όμως, δεν αποτελούν μέρος μιας ολοκληρωμένης εικόνας. Σε αυτό το μέρος, λοιπόν, προσπάθησα να φτιάξω μία ολοκληρωμένη εικόνα. Από αυτήν την εικόνα απορρέουν οι διδακτικές πρακτικές του βιβλίου. Επιπλέον, αυτή η ολοκληρωμένη εικόνα βοηθά τον εκπαιδευτικό να βάλει τάξη στις αποσπασματικές πληροφορίες που μπορεί να βρει. Αν, δηλαδή, διαβάσει
κάποιο άρθρο σχετικά με την κριτική σκέψη, θα μπορέσει να καταλάβει πολύ καλύτερα σε τι αναφέρεται και να το συσχετίσει με άλλα κείμενα που μπορεί να έχουν πέσει στην αντίληψή του. Τέλος, ένα βασικό σημείο που πρόσεξα ήταν η γλώσσα. Απέρριψα το ακαδημαϊκό ύφος, γιατί πιστεύω ότι δεν έχει κάτι να προσφέρει στους ανθρώπους που δουλεύουν στην τάξη. Όταν διαβάζεις ένα βιβλίο για τη δουλειά σου, θες η γλώσσα να ρέει, να σε βοηθά, να μη σε εμποδίζει. Η δουλειά μας είναι πολύ περισσότερο κουραστική από όσο φαντάζεται ο κόσμος και γι’ αυτό καλό είναι τα επαγγελματικά μας αναγνώσματα να είναι όσο το δυνατόν πιο ευχάριστα.

Το βιβλίο σας απευθύνεται κυρίως στους εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Θεωρείτε ότι μπορεί να βοηθήσει κι άλλη μερίδα αναγνωστικού κοινού; 

Απευθύνεται σε οποιονδήποτε εκπαιδευτικό, οποιασδήποτε βαθμίδας της εκπαίδευσης. Είναι θετικό που απευθύνεται πρωτίστως σε δασκάλους, μιας και εμείς οι δάσκαλοι διδάσκουμε πληθώρα μαθημάτων. Έτσι, είναι δυνατό και οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί να βρουν διάφορα μέρη του βιβλίου πολύ ενδιαφέροντα. Ωστόσο, για
να είμαι δίκαιος, όσοι εκπαιδευτικοί δεν είναι δάσκαλοι πρέπει να κάνουν κάποιες προσαρμογές για να εφαρμόσουν τις προτάσεις μου. Μολαταύτα, θα μπορέσουν να εμβαθύνουν στο τι είναι η κριτική σκέψη και στο πώς πρέπει να δουλέψουν αν θέλουν να την καλλιεργήσουν στους μαθητές τους.

Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης στα παιδιά αποτελεί το βασικό στοιχείο των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων, του νεοεισαχθέντος μαθήματος σε Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Είναι η προετοιμασία των εκπαιδευτικών (μέσω των σεμιναρίων) επαρκής και είναι το υλικό κατάλληλο για όσα καλούμαστε να
φέρουμε εις πέρας;
Όχι. Το βασικό, βέβαια, θέμα με τα εργαστήρια δεξιοτήτων δεν είναι η ποιότητα της επιμόρφωσης, η οποία είναι χαμηλού επιπέδου, όπως είναι πιθανότατα όλες οι μαζικού τύπου επιμορφώσεις που πραγματοποιούνται στη χώρα μας· το βασικό πρόβλημα είναι η εμμονή σε αμφιλεγόμενες διδακτικές πρακτικές, στις οποίες σπάνια
ορθώνεται αντίλογος στον ελληνικό χώρο. Εντούτοις, αυτός ο επιστημονικός αντίλογος υπάρχει και το υπουργείο πρέπει κάποτε να μας ενημερώσει και για αυτόν.
Από κει και πέρα, εναπόκειται σε εμάς τους εκπαιδευτικούς να δούμε πώς θα αξιοποιήσουμε αυτές τις ώρες. Έτσι και αλλιώς τέτοιου είδους μεγάλα εγχειρήματα δεν εφαρμόζονται ποτέ όπως οραματίζονται οι δημιουργοί τους. Είναι αδύνατον.

Ποιο θεωρείτε ότι είναι το βασικότερο πρόβλημα στο εκπαιδευτικό μας σύστημα;
Με τα χρόνια κατέληξα να θεωρώ ότι το βασικότερο πρόβλημα είναι η ποιότητα της επιστημονικής έρευνας στον χώρο των επιστημών της εκπαίδευσης. Αυτό φυσικά αφορά όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα και όχι μόνο το ελληνικό. Και αφορά όλες τις επιστήμες που μελετούν την ανθρώπινη συμπεριφορά και όχι μόνο τις επιστήμες της
εκπαίδευσης. Τι εννοώ; Στην κοινωνία κυριαρχεί η αντίληψη ότι η εκπαίδευση θα βελτιωθεί αν βελτιωθούν οι
εκπαιδευτικοί, η υποδομή των σχολείων, τα βιβλία κ.ά. Αυτά όλα φαντάζουν σωστά γιατί όλοι υποθέτουμε ότι η επιστήμη γνωρίζει τις απαντήσεις. Το πρόβλημα είναι ότι σε μεγάλο βαθμό δεν τις γνωρίζει και αυτή τη στιγμή δεν εφαρμόζει σε μεγάλη έκταση τα κατάλληλα εργαλεία για να τις ανακαλύψει. Πολύ συχνά για πάρα πολλά
πράγματα υπάρχουν τουλάχιστον δύο αντικρουόμενες απαντήσεις και η έρευνα αδυνατεί να δώσει τελική απάντηση. Πρέπει να βελτιωθεί η μεθοδολογία της επιστημονικής έρευνας στις επιστήμες της εκπαίδευσης, ώστε να αρχίζουν να ξεκαθαρίζουν κάποια πράγματα, για να μπορέσουμε να δούμε πραγματικές βελτιώσεις.

Πόσο πίσω πήγε η τηλεκπαίδευση την πρόοδο των παιδιών;
Δημιουργήθηκαν κενά. Και είναι ένα βασικό πρόβλημα, το οποίο θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε στο άμεσο μέλλον, ουσιαστικά από φέτος. Ωστόσο, το σημαντικότερο είναι ότι χωρίς αυτήν τα πράγματα θα ήταν χειρότερα. Με τον καιρό εστιάζω περισσότερο στα κέρδη που υπήρξαν από την εφαρμογή της παρά στις απώλειες.

Θα βάζατε, ωστόσο, ένα θετικό πρόσημο – από την εμπειρία σας και την εμπειρία των συναδέλφων σας;

Θετικό πρόσημο; Θα το χαρακτήριζα αναγκαίο κακό. Ήταν μία ψυχοφθόρα διαδικασία για όλους. Υπήρχαν, όμως, δύο θετικά στοιχεία: Πρώτον, σώθηκαν κάποια πράγματα. Δε βοηθήθηκαν όλοι οι μαθητές στον ίδιο βαθμό και μία
σημαντική μερίδα μαθητών δε βοηθήθηκε καθόλου. Κάποιοι όμως ωφελήθηκαν και αυτό είναι σημαντικό.
Δεύτερον, πολλοί εκπαιδευτικοί εξοικειώθηκαν σε σημαντικό βαθμό με τις ψηφιακές τεχνολογίες. Αυτό είναι κάτι που θα το βρούμε μπροστά μας. Ελπίζω να καταφέρουμε να το αξιοποιήσουμε. Αν και πολλοί εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι η χρήση των νέων τεχνολογιών θα αυξηθεί αν βελτιωθούν οι υποδομές, η γνώμη μου είναι ότι η χρήση τους θα αυξηθεί μόνο αν αυξηθούν οι γνώσεις των εκπαιδευτικών σχετικά με τις νέες τεχνολογίες.
Οφείλω, βέβαια, να επισημάνω ότι, σε αντίθεση με αυτά που πολύ συχνά αναφέρονται στη δημόσια συζήτηση, οι νέες τεχνολογίες δεν είναι πανάκεια. Το καλό μάθημα προϋποθέτει πολύ περισσότερα πράγματα.

Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Αυτή που θεωρούσα ανέκαθεν πιο σημαντική ήταν η ελευθερία. Αυτό είναι που μου δίνει και το κίνητρο να δουλεύω. Να βρίσκω χώρους ελευθερίας στην τάξη, ώστε να μπορώ να βοηθήσω αποτελεσματικότερα τους μαθητές μου. Η στέρηση αυτής της μικρής ελευθερίας με πνίγει.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας μότο για τον ρόλο του εκπαιδευτικού;
Κάτι που είχα γράψει πριν λίγα χρόνια στο ιστολόγιό μου: Το θάρρος να αλλάξεις τον εαυτό σου. Γιατί; Η επίδοση του μαθητή εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι έξω από τον έλεγχο του εκπαιδευτικού. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι έχουμε μικρή επίδραση στους μαθητές μας. Όμως, όταν
μπαίνεις στην τάξη, ένα μόνο πράγμα μπορείς να αλλάξεις: Τον εαυτό σου. Και αυτή η αλλαγή είναι μία πάλη πραγματική. Πρέπει να κοιτάξεις κατάματα λάθη, να γκρεμίσεις συνήθειες, ασφάλειες, βολέματα και να αντικρίσεις το άγνωστο, το αβέβαιο. Είναι πολύ δύσκολο να διδάσκεις εσύ και ταυτόχρονα να μαθαίνεις νέους τρόπους διδασκαλίας. Είναι ένα πρότυπο αρκετά μακριά από το στερεότυπο του δασκάλου που κατέχει τη γνώση και τη βεβαιότητα που απορρέει από αυτήν.

Θα θέλατε να συνεχίσετε τη συγγραφική σας δραστηριότητα με επόμενο βιβλίο ανάλογης ή άλλης θεματολογίας;
Σίγουρα. Έχω ήδη ξεκινήσει να γράφω κάτι για τη διδασκαλία των μαθηματικών. Ελπίζω να καταφέρω να το ολοκληρώσω και ελπίζω να εκδοθεί. Σκέφτομαι αργότερα να γράψω και ένα βιβλίο γενικά για τη διδασκαλία. Να μην είναι δηλαδή επικεντρωμένο σε ένα συγκεκριμένο μάθημα, αλλά να περιέχει γενικές συμβουλές για
τη διδασκαλία όλων των μαθημάτων.