Η σχέση των Κρητών με τον χορό και τη μουσική χάνεται στα βάθη των αιώνων και πλέκεται με τους μύθους του νησιού, από την εποχή των Μινωιτών ακόμη. Για την πλούσια παράδοση της Κρήτης μίλησε ο πρόεδρος της Κρητικής Αδελφότητας Βόλου «Το Αρκάδι» κ. Γιάννης Κοϊνάκης, ο οποίος τόνισε ότι οι χοροί στη γενέτειρά του, αποτελούν μέσο έκφρασης για τους συντοπίτες του.
Με αφορμή την έναρξη των εγγραφών στα χορευτικά τμήματα του ιστορικού συλλόγου, που φέτος συμπληρώνει έναν αιώνα ζωής, ο κ. Κοϊνάκης αναφέρθηκε στους γνωστότερους κρητικούς χορούς, όπως είναι ο συρτός, ο μαλεβιζιώτης, ο πεντοζάλης και η σούστα, αλλά και τις παραλλαγές τους, επισημαίνοντας όμως ότι πάνω από τη δεξιοτεχνία ενός χορευτή, μετράει το συναίσθημα. «Κρήτη λεβεντογέννα μου πάντα με πιάνει ζάλη, όντε τα παλικάρια σου χορεύουν πεντοζάλη», υπενθύμισε με μία κλασική μαντινάδα τη στενή σχέση των Κρητικών με τους χορούς. «Ο χορός είναι το παν για έναν Κρητικό. Είναι συναίσθημα, τρόπος ζωής. Θυμάμαι τη φράση ενός μεγαλύτερου σε ηλικία Κρητικού, ο οποίος χόρευε στην πίστα και μου είχε πει το εξής: «Αντράκι μου, ο χορός βγαίνει από την καρδιά». Μέσα σε λίγες λέξεις τα είπε όλα. Ο χορός πηγάζει από μέσα μας. Είτε πρόκειται για γιορτή είτε για πένθος, όλα μα όλα εκφράζονται με τον χορό. Ακόμη και στον θάνατο, που είναι ό,τι πιο τραγικό στη ζωή μας, πάντα οι συγγενείς εκφράζονται με χορό και αποχαιρετούν έτσι τον νεκρό», τόνισε στη συνέχεια ο 55χρονος εκπαιδευτικός από την Ιεράπετρα που ζει μόνιμα στον Βόλο εδώ και μία 20ετία.
Αναπόσπαστο κομμάτι της χορευτικής κουλτούρας στην Κρήτη αποτελούν και οι μουσικοί. «Η λύρα παραμένει το βασικό συνοδευτικό όργανο, όπως και το λαούτο, το μαντολίνο, αλλά και το βιολί που συναντάται περισσότερο στην Aνατολική και Δυτική Κρήτη. Η μουσική είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τον χορό. Δεν νοείται να χορέψεις δίχως τη συνοδεία οργάνων», σημείωσε ο κ. Κοϊνάκης.
Καμαρώνοντας για την κρητική λεβεντιά, επισήμανε ότι συναντάται σε κάθε βήμα των ξακουστών χορών του νησιού του. «Πολλοί χορεύουν κρητικά, αλλά αυτοί που κάνουν κατάθεση ψυχής, πραγματικά είναι λίγοι. Εκεί διαφέρει ο Κρητικός από τους υπόλοιπους χορευτές. Ο χορός παραπέμπει σε μυσταγωγία στην Κρήτη. Κι αυτό βαστάει από την αρχαιότητα. Φαίνεται άλλωστε από τις παραστάσεις που έχουν διασωθεί ότι ο χορός έπαιζε σημαντικό ρόλο στον μινωικό πολιτισμό, κάτι που συνεχίστηκε σε όλες τις περιόδους της κρητικής ιστορίας».
Κλείνοντας δε, αναφέρθηκε σε μια σημαντική λεπτομέρεια: «Οι τέσσερις βασικοί χοροί είναι ο πεντοζάλης που συνδέεται με το Λασίθι, η σούστα με το Ρέθυμνο, ο μαλεβιζιώτης με το Ηράκλειο και ο συρτός με τα Χανιά αντίστοιχα. Όμως, υπάρχουν πλείστοι άλλοι χοροί, που δεν έχουν χαθεί χάρη στους χορευτικούς ομίλους. Είναι διάφορες παραλλαγές, όπως ο καστρινός πηδηχτός, ο σητειακός και ο γεραπετρίτικος. Ή ο αγκαλιαστός, που χορευόταν πιο παλιά μόνο στην Ανατολική Κρήτη. Πίσω από τους βασικούς παραδοσιακούς κρητικούς χορούς, κάθε περιοχή έχει τη δική της παραλλαγή, ανάλογα με τις συνήθειες του κάθε τόπου».