Ο Γιάννης Καλπούζος γεννήθηκε το 1960 στο χωριό Μελάτες της Άρτας και ζει μόνιμα από το 1983 στην Αθήνα.
Στα ελληνικά γράμματα εμφανίζεται το 2000 με την ποιητική συλλογή «Το νερό των ονείρων» και το μυθιστόρημα «Μεθυσμένος δρόμος».
Ακολουθεί η συλλογή διηγημάτων «Μόνο να τους άγγιζα», η οποία επανεκδόθηκε εμπλουτισμένη το 2017 με τον νέο τίτλο «Κάποιοι δεν ξεχνούν ποτέ», καθώς και οι ποιητικές του συλλογές: «Το παραμιλητό των σκοτεινών Θεών» και «Έρωτας νυν και αεί». Με τη δεύτερη ήταν υποψήφιος στη βραχεία λίστα για το κρατικό βραβείο ποίησης, ενώ η παραλογή «Ο λύκος» που εμπεριέχεται στη συλλογή διηγημάτων βραβεύτηκε στον Διεθνή Διαγωνισμό Ποίησης και Διηγήματος «Γιώργος Σεφέρης» του Πανεπιστημίου του Παλέρμο Ιταλίας.
Όλες οι ποιητικές του συλλογές κυκλοφόρησαν μαζί με πενήντα ανέκδοτα ποιήματα σε έναν τόμο το 2017 με τίτλο «Ποίηση 2000-2017».
Ευρύτερα γνωστός στο αναγνωστικό κοινό έγινε με το μυθιστόρημά του «Ιμαρέτ», το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Το «Ιμαρέτ» μεταφράστηκε στα πολωνικά, στα τουρκικά, στα αραβικά και στα αγγλικά. Το «Ιμαρέτ» κυκλοφορεί και σε εφηβικό μυθιστόρημα σε δύο τόμους (για παιδιά άνω των 10 ετών), με
εικονογράφηση του σκηνογράφου Αντώνη Χαλκιά.
Επίσης, έχει γράψει τα μυθιστορήματα «Σάος-Παντομίμα Φαντασμάτων», «Άγιοι και δαίμονες-Εις ταν Πόλιν», «Ουρανόπετρα-Όπου πατώ είναι δικός μου δρόμος», «Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου», «σέρρα-Η ψυχή του Πόντου», το οποίο μεταφράστηκε στα αλβανικά και έχει τιμηθεί με το πρώτο βραβείο μυθιστορήματος Μικρασιατικού περιεχομένου για τα έτη 2016-2018, «γινάτι-Ο σοφός της λίμνης», το οποίο τιμήθηκε με το «Βραβείο Βιβλιοπωλείων Public 2019» και «ἐρᾶν-Βυζαντινά αμαρτήματα».
Συμμετείχε σε συλλογικά έργα, διασκεύασε σε θεατρικό σενάριο το μυθιστόρημά του «σέρρα-Η ψυχή του Πόντου» και έχει γράψει τους στίχους 80 τραγουδιών, όπως τα: «Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου», «Δέκα μάγισσες», «Να ’σουν θάλασσα», «Τι μου ’χει φταίξει τι μου ’χει λείψει», «Γιατί πολύ σ’ αγάπησα» και άλλα.
Πλέον όλα τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
Τον Ιούνιο του 2021 κυκλοφόρησε το νέο του μυθιστόρημα με τίτλο «ραγιάς» και υπότιτλο «Μέρες και νύχτες 1821», που είναι και η αφορμή της συζήτησής μας.
Το βιβλίο θα παρουσιαστεί στον Βόλο την Τετάρτη 7 Ιουλίου, στις 20.30, στο Θεατράκι του Αναύρου, έναντι Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου. Την εκδήλωση οργανώνουν το βιβλιοπωλείο Πλαστελίνη και οι Εκδόσεις Ψυχογιός. Συνδιοργανωτές: Ο Δήμος Βόλου-Αντιδημαρχία Παιδείας & Πολιτισμού, η Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Μαγνησίας-Τμήμα Σχολικών Δραστηριοτήτων, η Τοπική Συντονιστική Ομάδα Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης για τις Δράσεις του ’21,
Για το προηγούμενο βιβλίο του Γ. Καλπούζου, εράν – Βυζαντινά αμαρτήματα, θα μιλήσει ο Αδάμος Α. Μουζουρής, φιλόλογος – λογοτέχνης, πρόεδρος της Ένωσης Κυπρίων Ν. Μαγνησίας και ο συγγραφέας για το βιβλίο Ραγιάς.
Την εκδήλωση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Ροσσάνα Πώποτα, ενώ αποσπάσματα θα διαβάσει ο σκηνοθέτης-ηθοποιός Δημήτρης Δακτυλάς.
Με την υποστήριξη της Ηπειρωτικής Αδελφότητας Ν. Μαγνησίας, της Ένωσης Κυπρίων Ν. Μαγνησίας, του Συνδέσμου Φιλολόγων Μαγνησίας, του Πρώτου Σοροπτιμιστικού Ομίλου Βόλου και του Σοροπτιμιστικού Ομίλου Βόλου Θέτις.
Θα προηγηθεί παρουσίαση στη Λάρισα την Τρίτη 6 Ιουλίου, στις 20.30, στον αίθριο χώρο του Κλίμαξ, Ηφαίστου 2, και ακολουθεί παρουσίαση στην Καλαμπάκα την Πέμπτη 8 Ιουλίου, στις 20.00, στον αύλειο χώρο της Βιβλιοθήκης της πόλης.
Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ
Ραγιάς, ο τίτλος του νέου μυθιστορήματός σας. Θα μας δώσετε κάποια στοιχεία του βιβλίου;
Παρακολουθεί την πορεία του Αγγελή, του κεντρικού ήρωα, και όσων διασταυρώνονται μαζί του από το 1816 μέχρι το 1829. Τον βλέπουμε στο κοτέτσι ενός Τούρκου, ο οποίος με βασανισμούς προσπαθεί να τον αναγκάσει να αλλαξοπιστήσει και στη συνέχεια να γυρίζει τα προεπαναστατικά χρόνια με τον πραματευτή Τζίγνο σε όλον τον Μοριά. Εκεί που ο αναγνώστης, πέρα από το κτίσιμο του χαρακτήρα του Αγγελή, έχει την ευκαιρία να γνωρίσει την καθημερινή ζωή των ραγιάδων, τη σκλαβιά, τον εξευτελισμό, τους κολίγους και τους κοτζαμπάσηδες, αλλά και την ατμόσφαιρα και τη φημολογία που επικρατούσε λίγο πριν από τον ξεσηκωμό. Ακολουθούν τα χρόνια της επανάστασης έως την τελευταία μάχη στην Πέτρα της Βοιωτίας, όπου ο Αγγελής αντιμετωπίζει όλους τους φόβους και τα διλήμματα των απλών αγωνιστών, ρίχνεται στη φωτιά του πολέμου και… η συνέχεια στο βιβλίο… ώσπου βροντοφωνάζει το: «Ραγιάς σε κανέναν και σε τίποτα». Μαζί με τη φωτιά των μαχών σφιχταγκαλιάζεται και ο έρωτας, ένας έρωτας επανάσταση για την εποχή εκείνη, με τους συμβολισμούς του όσον αφορά στην εξέλιξή του, ο οποίος ξεδιπλώνεται μέσα από περιπετειώδεις, τραγικές και συγκινητικές στιγμές. Παράλληλα ξεδιπλώνεται η ανθρωπογεωγραφία, τα ιστορικά συμβάντα, το μεγαλείο της επανάστασης, αλλά και όσα τη σημάδεψαν ή την πλήγωσαν ή τα αποσιωπήσαμε ή τα διαστρεβλώσαμε, κι έτσι ο αναγνώστης θα σχηματίσει ολοκληρωμένη εικόνα για όσα συνέβησαν όλα αυτά τα χρόνια. Να σημειώσω κι ότι το μυθιστόρημα παρακολουθεί αρκετά γεγονότα και από την πλευρά του «άλλου», των Τούρκων.
Έχουν εκδοθεί πολλά βιβλία με ήρωες τους ιστορικούς ήρωες του ’21. Εσείς γιατί επιλέξατε έναν ανώνυμο ραγιά;
Σε όλα μου τα βιβλία οι ήρωές μου είναι απλοί άνθρωποι, καθώς θεωρώ ότι όλοι μας, είτε ατομικά είτε συνολικά, διαμορφώνουμε ή βάζουμε το λιθαράκι μας στην ανθρώπινη ιστορία. Στον «ραγιά» υπήρχε και ένας παραπάνω λόγος. Για να φανεί ο ρόλος των απλών αγωνιστών, οι οποίοι και σήκωσαν το μεγάλο βάρος της επανάστασης. Ρόλος που έμεινε στην αφάνεια. Να δούμε το κίνητρο της συμμετοχής τους στον ξεσηκωμό, τη συναισθηματική τους συντριβή από τους πρώτους σκοτωμούς, τα διλήμματά τους, τους ηρωισμούς τους, την αντοχή στις κακουχίες, τις οικογένειες και τα λιμασμένα απ’ την πείνα παιδιά που άφηναν πίσω τους ενόσω ρίχνονταν στις μάχες να σφάξουν ή να σφαχτούν και τόσα άλλα. Στο μυθιστόρημα λέει ένας από τους απλούς αγωνιστές: Άμα λογαριάζεις για πατρίδα τον έναν και τον άλλο που διαφεντεύει, λαθεύεις. Εμείς θελήσαμε να φτιάξουμε πατρίδα, τη βάλαμε στον νου μας και θα της χρωστάμε μέχρι να βγει η ψυχή μας.
Η ψυχή του ανθρώπου δεν φυλακίζεται, όπως αποδεικνύει ο ήρωάς σας. Θέλετε να σχολιάσετε;
Δεν φυλακίζεται σε αυτόν που αποφασίζει να μην πορεύεται με ραγιάδικο βήμα. Που δεν προσβλέπει στα δάνεια ή στο ντάντεμα των ξένων και λέει «θα τρώγω όσα βγάνω». Σ’ εκείνον που δε γίνεται υποτακτικός σε χίλιες δυο παρωχημένες αντιλήψεις και σκιάγματα κι ας τα έμπηξαν στον νου μας και στην ψυχή μας οι πρωτύτεροι. Σε όποιον δεν δέχεται στα πατήματα της στράτας του να τον κοιτούν από ψηλά και απαιτεί να τον βλέπουν ίσια στα μάτια. Σε όποιον βαστά την αξιοπρέπειά του και λέει όχι εκεί που πρέπει κι ας το πληρώσει. Αλλά και σε όποιον ξανοίγει τον νου του και τον παιδεύει με χίλια ερωτήματα και πασχίζει για την καλλιέργεια του πνεύματος και της ψυχής.
Ποια ήταν τα πιο δύσκολα σημεία της συγγραφής του βιβλίου σας;
Τι να πρωτοπώ. Το πάντρεμα της μυθοπλασίας με την πραγματική Ιστορία και την καθημερινή ζωή εκείνης της εποχής. Να πλαστούν οι ήρωες μέσα στη φωτιά των γεγονότων σαν να ήταν πραγματικά πρόσωπα και έζησαν τότε. Συνάμα η εξαντλητική έρευνα με τις πολλές αμφισβητήσιμες ημερομηνίες ή τις αμφίσημες ερμηνείες πάμπολλων γεγονότων και καταστάσεων. Ότι έπρεπε να γνωρίζω πλήθος πληροφοριών, ακόμη και αν δε θα τις χρησιμοποιούσα στη μυθιστορία, όπως και όλα τα γεγονότα, τα οποία είναι αλλεπάλληλα, καταιγιστικά. Να μην αδικήσω, να μην ωραιοποιήσω ή να εξιδανικεύσω, να μην παρασυρθώ από συκοφαντίες και αναχρονιστικές προσεγγίσεις και να δώσω την ευκαιρία στον αναγνώστη να θέσει σε δοκιμασία παγιωμένες αντιλήψεις.
Διακόσια χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση πόσο ο Έλληνας έχει απεγκλωβιστεί από τον τίτλο του ραγιά;
Από τον ραγιά του 1821 μας λευτέρωσαν εκείνοι με τη μεγαλειώδη επανάσταση και οφείλουμε να τους τιμάμε. Σαφώς και δεν είμαστε στην ίδια τραγική κατάσταση. Όμως το σύγχρονο ραγιάδικο βήμα είναι εδώ. Από την αισθητική ευτέλεια που μας κατακλύζει έως την προσήλωσή μας στην εξωτερική μας εικόνα, την αδιαφορία για τόσα κοινωνικά ζητήματα και τη νέα υποταγή στα δάνεια των ξένων. Γενικότερα υπάρχει στη στάση μας απέναντι σε ό,τι δεν συνταιριάζεται με τον λεύτερο άνθρωπο.
Ποια στοιχεία θεωρείτε πολύτιμα για τη διαφύλαξη της ελληνικής ταυτότητας;
Πρωτίστως η γλώσσα μας, η οποία εμπεριέχει την Ιστορία μας, τον πολιτισμό μας, όλα τα δεσίματα με τις ρίζες μας. Όμως και τη θρησκεία μας, καθώς αποτελεί βασικό συνδετικό κρίκο της ελληνικής κοινωνίας. Διαφορετικά, όπως αναφέρεται και στο μυθιστόρημα: Να κατασκευάζει καινούργια γλώσσα κάθε γενιά, να ξεκινά νέα Ιστορία και να σβήνει όλα τα ερχόμενα με χίλιους τρόπους απ’ το χθες. Όμως και να το προσπαθήσει η μια φυλή, θα στέρξει ν’ ακολουθήσει κι η άλλη; Αν όχι, θα βρεθείς σκλάβος όποιας φυλάγει την Ιστορία και τη θρησκεία της. Σε όποια είναι ισχυρότερη κι επιδιώκει να σε κατακτήσει.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Τη λευτεριά, έτσι όπως αναλύεται ή αφήνεται να συμπεράνουν οι αναγνώστες στο «ραγιάς-Μέρες και νύχτες 1821». Συμπυκνώνονται όλα στα λόγια του Αγγελή προς το τέλος του βιβλίου.
Τι θεωρείτε εξέλιξη σε έναν συγγραφέα;
Να δοκιμάζεται σε νέες γλωσσικές ατραπούς και εκφραστικά τεχνάσματα, χωρίς να χάνει το ύφος του. Να αναζητά νέους τρόπους στο κτίσιμο των ηρώων του. Να φροντίζει για την οικονομία του λόγου στις περιγραφές, δίνοντας συγχρόνως την εντύπωση στον αναγνώστη ότι λέει πολύ περισσότερα από όσα γράφει και μετατρέποντάς τον έτσι σε συνδημιουργό πέρα από συνοδοιπόρο. Να μην επαναλαμβάνεται στα χαρακτηριστικά των ηρώων και στη μυθοπλασία, κάτι που γίνεται όλο και δυσκολότερο όσο πληθαίνουν τα βιβλία που έχει γράψει, καθώς και να πειραματίζεται με νέες δομές του κειμένου. Ασφαλώς και να εγκιβωτίζει στη δράση των ηρώων του τον στοχασμό για κάθε τι.
Ποιο βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα και σας εντυπωσίασε;
Το «κλεινόν-Μυθιστορίες για την Αθήνα» του Γιάννη Ευσταθιάδη, στο οποίο ζυμώνεται η παλιά Αθήνα και πραγματικά γνωστά πρόσωπα με το μυθοπλαστικό στοιχείο, την επινόηση και την ποιητική γλώσσα.
Ασχολείστε με τη συγγραφή κάποιου νέου βιβλίου;
Ερευνώ, αλλά είναι πολύ νωρίς να ανακοινώσω περισσότερα. Αν όλα πάνε καλά, θα βγει στο φως ύστερα από δύο χρόνια και θα κοιτάζει προς τον βορρά.