Του Γιώργου Βαλή*
Η πανδημία που ενέσκηψε ξαφνικά και στη χώρα μάς άλλαξε τις ζωές μας. Στον τομέα της εκπαίδευσης οι σχολικές τάξεις αντικαταστάθηκαν από οθόνες και ψηφιακές πλατφόρμες. Το εκπαιδευτικό προσωπικό, δάσκαλοι και μαθητές, ανέλαβαν την υποχρέωση να υλοποιήσουν συγκεκριμένα προγράμματα «τηλεοπτικής» απασχόλησης. Αυτού του είδους η εκπαίδευση καταλήγει τις περισσότερες φορές σε έναν μονόλογο τηλεπαράθυρων, μια επανάληψη της καθημερινής τηλεοπτικής πραγματικότητας. Και γεννάται το ερώτημα, προάγει αυτού του είδους η εκπαίδευση την ουσιαστική επικοινωνία δασκάλου – μαθητή;
Το υπουργείο Παιδείας αντί να δώσει χώρο σε πρωτοβουλίες που προάγουν τη δημιουργικότητα, την πρωτοτυπία και την ενίσχυση της αμφίδρομης επικοινωνίας, προτίμησε την αποστολή πιεστικών και πολλές φορές αντιφατικών εγκυκλίων. Το αποτέλεσμα αυτής της μέχρι σήμερα εκπαιδευτικής πραγματικότητας είναι σίγουρο ότι θα έχει σοβαρές συνέπειες για μαθητές, δασκάλους και γονείς. Εδώ θα πρέπει να διαχωρίσουμε τους φοιτητές των πανεπιστημίων και τους τελειόφοιτους του λυκείου, οι οποίοι έχουν αποκτήσει έναν διαφορετικό τρόπο μάθησης και εργασίας.
Το πιο επώδυνο αποτέλεσμα της τηλεοπτικής απασχόλησης αφορά περισσότερο τα παιδιά του δημοτικού, τα οποία μπορούμε να τα κατατάξουμε σε δυο μεγάλες κατηγορίες. Στην πρώτη βρίσκονται τα παιδιά που είναι εξοικειωμένα με τους υπολογιστές και τη σύγχρονη τεχνολογία και περνούν πολλές ώρες παίζοντας και συνομιλώντας εξ’ αποστάσεως. Στη δεύτερη κατηγορία είναι τα παιδιά που είτε λόγω οικονομικής αδυναμίας είτε για άλλους λόγους δεν διαθέτουν τις παραπάνω συσκευές. Στο τέλος όμως όλοι βγαίνουν ζημιωμένοι.
Στην καθημερινή σχολική πραγματικότητα είναι αρκετοί οι εκπαιδευτικοί που διακρίνονται για την επινοητικότητά τους, τον αυθορμητισμό τους, την οξυδέρκειά τους, την πρωτότυπη διδασκαλία τους. Είναι όλοι αυτοί που υλοποιούν μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα πρωτοποριακές ιδέες, όπως η δημιουργία σχολικών κήπων, ώστε να φέρουν τα παιδιά σε επαφή με τη φύση, ή το μέτρημα ενός κτιρίου με τη μέθοδο του Θαλή, ή με την παρότρυνση για το διάβασμα ενός βιβλίου κάτω από το δέντρο ή στην παραλία. Το ταξίδι με τους ήρωες του παραμυθιού, ή η εκτέλεση των πειραμάτων της φυσικής και της χημείας μέσα από την παρασκευή φαγητών στην κουζίνα του σπιτιού. Η περίοδος της καραντίνας ήταν μια μεγάλη ευκαιρία για να δούμε την αξία της κοινωνικής λειτουργίας του σχολείου.
Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί δούλεψαν με μεγάλη όρεξη για την υλοποίηση της εξ’ αποστάσεως εκπαίδευσης και αρκετοί πιστεύουν πως το αποτύπωμα είναι θετικό. Πόσοι όμως βλέπουν ότι μέσα από τη συγκεκριμένη διαδικασία αυτοακυρώνονται, χάνοντας τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του ρόλου τους; Ο δάσκαλος δεν επικοινωνεί μόνο με λόγια και εικόνες, αλλά και με γκριμάτσες, χειρονομίες, με τη στάση του σώματος, με την ατμόσφαιρα που ο ίδιος δημιουργεί. Είναι αυτός που εμπνέει με τις ιδέες του, το ήθος του, την αξιοπρέπειά του, τον ενθουσιασμό του.
Η σημερινή κυβέρνηση της ΝΔ είναι απέναντι από τους εκπαιδευτικούς. Η ηγεσία του υπουργείου πιστεύει ότι θα παράξει εκπαιδευτικό αποτέλεσμα μέσω εκβιασμών, απειλών και εξευτελισμών. Με τη στήριξη της πλειοψηφίας των ΜΜΕ διαμορφώνουν το νέο εκπαιδευτικό τοπίο αποκαλώντας τους λειτουργούς της εκπαίδευσης τεμπέληδες, επιδιώκοντας να τους φορτώσουν επιπλέον ώρες και μέρες εργασίας ή μειώνοντας τους μισθούς τους, ώστε να τους αφαιρέσουν κάθε αίσθημα αυτοεκτίμησης. Καθημερινά λαμβάνει χώρα ένας ιδεολογικός βομβαρδισμός που σε συνδυασμό με τον φόβο της ανεργίας έχει δημιουργήσει φοβικά και ενοχικά σύνδρομα στον εκπαιδευτικό κόσμο. Όσο για τον συνδικαλισμό έφτασε πλέον να θεωρείται επιδημία και βλαστήμια και ο συνδικαλιστής ένα ανυπόληπτο πρόσωπο, ταυτισμένο με τη λαμογιά και την απάτη.
Ο Αβραάμ Λίνκολν έλεγε: «Μπορείς να τους ξεγελάς όλους για λίγο καιρό, λίγους όλο τον καιρό, αλλά όχι όλους όλο τον καιρό». Η αλήθεια είναι ότι οι μάχιμοι εκπαιδευτικοί έχουν περισσότερες ικανότητες και πολλές φορές και γνώσεις από τους επαγγελματίες γόνους της πολιτικής, με τις αδρά πληρωμένες σπουδές και σίγουρα περισσότερη αγάπη και ενδιαφέρον για τους μικρούς μαθητές. Κανένας δε διδάσκει κατόπιν εντολών, ο δάσκαλος δεν είναι κωπηλάτης σε ρωμαϊκή γαλέρα ή μονομάχος στο Κολοσσαίο ούτε ο διευθυντής της σχολικής μονάδας manager ή CEO πολυεθνικής που εκτελεί business. Η κυβέρνηση της ΝΔ εν μέσω καραντίνας κατέθεσε ένα εκπαιδευτικό νομοσχέδιο που καταδεικνύει τις επιδιώξεις της για τη δημόσια εκπαίδευση. Απαξίωση μαθητών, εκπαιδευτικών και σχολείων. Η ηγεσία του ΥΠΑΙΘ λειτουργεί με νοοτροπία μονάρχη του μεσαίωνα που εκδίδει διαγγέλματα και διαταγές, απαιτώντας συμπεριφορά υπηκόων και όχι δημοκρατικά σκεπτόμενων πολιτών. Μοναδικός στόχος η μείωση των δαπανών για την Παιδεία και η εκχώρησή της σε ιδιωτικά συμφέροντα.
Είναι αδιανόητο εν μέσω πανδημίας η κυβέρνηση να αυξάνει τον αριθμό των μαθητών στην τάξη από 22 σε 26, όταν απαίτηση των καιρών είναι η μείωσή τους σε 20 στο Δημοτικό και σε 15 στο Νηπιαγωγείο. Και σαν να μην έφτανε αυτό ψήφισε στη Βουλή μια απαράδεκτη, αντισυνταγματική τροπολογία προσπαθώντας να στήσει Οργουελιανό περιβάλλον στα σχολεία μας, με τη ζωντανή μετάδοση του μαθήματος σε πραγματικό χρόνο. Η κυβέρνηση της ΝΔ αξιοποιεί την πανδημία για την κατάλυση κάθε έννοιας δημοκρατίας, προστασίας προσωπικών δεδομένων και παιδαγωγικών αρχών και σχέσεων. Η κάμερα, μέσα στη σχολική τάξη αφήνει τα παιδιά μας «βορά» σε τρίτα πρόσωπα. Στην παιδαγωγική επιστήμη το σχολικό μάθημα είναι συλλογική υπόθεση και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σχολική τάξη είναι ο χώρος όπου αξιοποιείται το λάθος, γιατί, μέσα από το λάθος, οι μαθητές μας προχωράνε και προοδεύουν. Μέσα στο σχολείο χωρούν πολλά συναισθήματα, αυτό όμως που δε χωράει είναι η φανερή ή η κρυφή κάμερα. Η απαράδεκτη αυτή τροπολογία συνθλίβει ιδιαίτερα παιδιά με γνωστικές αδυναμίες και ειδικές μαθησιακές ανάγκες.
Μπροστά μας ανοίγονται δυο δρόμοι, αυτός του εφησυχασμού και της παράδοσης και αυτός της αξιοπρέπειας και του αγώνα. Θα παραμείνουμε «δειλοί, μοιραίοι και άβουλοι να περιμένουμε το θάμα» ή θα πάρουμε την υπόθεση στα χέρια μας;
*Ο Γιώργος Βαλής είναι διευθυντής του 9ου Δημοτικού Σχολείου Νέας Ιωνίας, γραμματέας του Συλλόγου Εκπαιδευτικών ΠΕ «Ρήγας Βελεστινλής»