Της Ράνιας Γάτου*
Η καρδιά (ή κέντρο του ανθρώπου στο οποίο είναι ενωμένες οι αισθήσεις, και οι δυνάμεις του σώματος και της ψυχής) ως κέντρο υπερφυσικό και παραφυσικό
Οι θρησκείες και οι φιλοσοφίες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα έχουν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός τους την αξία του καλού και την απαξία του κακού, στα πλαίσια της χειραγώγησης από αυτές της ελευθερίας του ανθρώπου. Πέρα και πάνω από τις θρησκείες και τις φιλοσοφίες υπάρχει ο αληθινός Θεός. Παρακάτω παίρνουμε μια συνοπτική ιδέα των θέσεων των θρησκειών και των φιλοσοφιών σε σχέση με αυτό το θέμα. Στη συνέχεια αντιπαραβάλλουμε επίσης συνοπτικά τη θέση του αληθινού Θεού με τις θέσεις των θρησκειών και των φιλοσοφιών πάνω στο ίδιο θέμα, για να διαπιστώσουμε τις προσπάθειές εκείνων να προσεγγίσουν τον αληθινό Θεό.
Αρχαίος κόσμος: Σε αυτόν επικρατεί η αντίληψη της σύγκρουσης του καλού και του κακού, ως δύο αντιτιθέμενων μορφών «θεοτήτων». Η έννοια της απολυτότητας του καλού παγιώνεται με τον μονοθεϊσμό του Ιουδαϊσμού και με την επανεύρεση του μονοθεϊσμού από την αρχαία Ελληνική φιλοσοφία μέσω του «σπερματικού λόγου» (δηλ. το άνοιγμα της φιλοσοφίας στον αληθινό Θεό).
Ινδουϊσμός: Το dharma ή νομιμότητα διακρίνει τον κόσμο σε καλό και κακό, ενώ τονίζεται η κακή πράξη παρά ο κακός άνθρωπος.
Βουδισμός: Το αγαθό είναι ο φωτισμός και το κακό είναι οι καταστάσεις πόνου.
Κομφουκιανισμός: Το αγαθό αντιστοιχεί στις ορθές κοινωνικές σχέσεις και την κατάλληλη σε μορφωμένο ή ανώτερο άνθρωπο συμπεριφορά. Το κακό αντιστοιχεί στην εσφαλμένη συμπεριφορά.
Ταοϊσμός: Το αγαθό συμπυκνώνεται στις θεμελιώδεις αρετές του, που είναι η συμπόνια, η μετριοπάθεια και η ταπεινότητα. Το κακό είναι τα αντίθετα αυτών των θεμελιωδών αρετών.
Σικχισμός: Με την πνευματική εξέλιξη εξαφανίζεται το κακό και αποκαλύπτεται η αλήθεια.
Ισλάμ: Ως αγαθό θεωρείται ο,τιδήποτε προέρχεται από τον Αλλάχ, είτε εκλαμβάνεται ως αγαθό είτε ως κακό από τα άτομα.
Μπαχάι: Το κακό είναι ανύπαρκτο και είναι η έλλειψη του αγαθού.
Δυτικός Χριστιανισμός: Το κακό, με την έννοια της αμαρτίας, αντιμετωπίζεται νομικά, ως παράβαση του νόμου του Θεού, που είναι το καλό.
Σύγχρονη εποχή: Ως καλό θεωρείται ο ανθρωποκεντρισμός, και ως κακό η προσβολή του.
Παράδοση του αληθινού Θεού στην Παλαιά και την Καινή Διαθήκη:
Η οντολογική ανακαίνιση της ανθρώπινης φύσης από το έλεος του αληθινού Θεού, το οποίο αποκτιέται με την ανάπτυξη – μέσω της εργασίας από τον άνθρωπο των θείων εντολών – της άκτιστης θείας χάρης που δίνεται με το βάπτισμα.
Το έλεος γεννά την πνευματική καθαρότητα, η οποία τρέφεται από αυτό (αββάς Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ, Ασκητικές Εμπειρίες, Δ΄, Μονή Παρακλήτου, σελ. 340επ).
Στο ερώτημα «Τί είναι καθαρότητα;», ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος αποκρίνεται: «Με δυό λόγια, καθαρότητα είναι καρδιά γεμάτη έλεος για όλη την κτιστή φύση» (Λόγοι Ασκητικοί, ΕΠΕ, ΠΑ 3).
Και στο ερώτημα: «Τί είναι καρδιά γεμάτη έλεος;», ο ίδιος αββάς απαντά: «Είναι καύση της καρδιάς για ολόκληρη την κτίση, για τους ανθρώπους και τα πουλιά, για τα ζώα και τους δαίμονες, για κάθε κτίσμα, έτσι ώστε από την ενθύμησή τους και τη θέα τους να ξεχύνονται δάκρυα από τα μάτια του ανθρώπου, λόγω της μεγάλης και δυνατής ευσπλαχνίας που έχει κυριεύσει την καρδιά του.
Από την πολλή καρτερία η καρδιά μικραίνει, θαρρείς, και δεν μπορεί να βαστάξει ή να ακούσει ή να δει κάποια βλάβη ή μικρή λύπη που γίνεται στην κτίση. Γι’ αυτό κάθε ώρα προσφέρει (στον Θεό) προσευχή με δάκρυα και για τα άλογα ζώα και για τους εχθρούς της αλήθειας και για όσους τον βλάπτουν, ώστε να φυλαχθούν και να ελεηθούν. Το ίδιο κάνει και για τη φύση των ερπετών, λόγω της πολλής ευσπλαχνίας που κινείται δίχως μέτρο μέσα στην καρδιά του, σύμφωνα με το παράδειγμα του Θεού» (Λόγοι Ασκητικοί, ο.π., ΠΑ, 7).
Ο αββάς Μακάριος ο Αιγύπτιος γράφει: «Η χάρη ενεργεί με τέτοιο τρόπο που ειρηνεύει όλα τα μέλη και την καρδιά. Έτσι η ψυχή, από την πολλή χαρά, μοιάζει με άκακο παιδί, και ο άνθρωπος δεν κατακρίνει πιά ούτε ειδωλολάτρη ούτε Ιουδαίο ούτε αμαρτωλό ούτε κοσμικό, αλλά όλους τους βλέπει με τα καθαρά εσωτερικά του μάτια και χαίρεται για όλον τον κόσμο και δεν θέλει παρά να τους προσκυνά και να τους αγαπά όλους, ειδωλολάτρες και Ιουδαίους» (Ομιλίες Πνευματικές, ΕΠΕ, Η, 6).
Συμπέρασμα: Η διάκριση καλού και κακού είναι θρησκευτική και φιλοσοφική, ανθρώπινης διάστασης. Για τον αληθινό Θεό δεν υπάρχει αυτή η διάκριση, αλλά μόνον η ύπαρξη δύο πνευματικών καταστάσεων:
α) από τη μια πλευρά η ένωση του αληθινού Θεού με τον άνθρωπο, η οποία είναι ο φορέας της θεογνωσίας, της ανθρωπογνωσίας, της ελευθερίας, της ευτυχίας και της αγάπης, και
β) από την άλλη πλευρά η διάσταση του ανθρώπου από τον αληθινό Θεό, η οποία είναι φορέας της αυταπάτης, της πλάνης, της υποδουλώσεως, της εγωπάθειας και του εκφυλισμού.
*Η Ράνια Γάτου είναι Ποιήτρια, Δοκιμιογράφος και Εικαστικός.
Φωτό: Έργο του Annibale Carracci φιλοτεχνημένο το 1596 για τη διακόσμηση του Pallazo Farnese
“Ο Ηρακλής στο σταυροδρόμι της Αρετής και της Κακίας. “