Ερωτευμένη Χάισμιθ (Loving Highsmith) από το CineDoc – Ένα ντοκιμαντέρ πορτρέτο της αινιγματικής συγγραφέως

Της Ελένης Χρυσοπούλου, θεωρητικού του ντοκιμαντέρ, υπεύθυνης διοργάνωσης του CineDoc Βόλου

Το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ CineDoc στον Βόλο για την προτελευταία του προβολή συνεργάζεται με τη Διεύθυνση Αρχείων, Μουσείων και Βιβλιοθηκών του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ Δήμου Βόλου το Σάββατο 11 Μαρτίου, ώρα 19.30, στο δημοτικό κινηματοθέατρο «Αχίλλειον», και θα προβάλει το βραβευμένο ντοκιμαντέρ «Ερωτευμένη Χάισμιθ» (Loving Highsmith). Μετά την προβολή θα ακολουθήσει συζήτηση με τον συγγραφέα, σκηνοθέτη και μεταφραστή έργων της Highsmith, Ανδρέα Αποστολίδη.
Στο τελευταίο, πολύ πρόσφατο (2022), ντοκιμαντέρ της «Ερωτευμένη Χάισμιθ» η νεαρή, αλλά ήδη βραβευμένη, Ελβετίδα σκηνοθέτις Eva Vitija θαρραλέα χτίζει το άγνωστο πορτρέτο της σύνθετης και διπλής ζωής της διάσημης συγγραφέως αστυνομικών μυθιστορημάτων Πατρίσια Χάισμιθ και μας βοηθά να αποκωδικοποιήσουμε τα βιβλία της.
Όταν η Χάισμιθ απεβίωσε το 1995 σε ηλικία 75 ετών άφησε πίσω της 22 μυθιστορήματα, συμπεριλαμβανομένων των «Ξένοι στο Τρένο», «Ο Ταλαντούχος κύριος Ρίπλεϊ» (το alter ego της Χάισμιθ) και «Κάρολ», 200 αδημοσίευτα χειρόγραφα και 8.000 σελίδες από τα προσωπικά της ημερολόγια. Η κινηματογραφική πλοκή των βιβλίων της οδήγησε στη μεταφορά τους στον κινηματογράφο με μεγάλη επιτυχία από σκηνοθέτες όπως ο Χίτσκοκ, ο Μινγκέλα και ο Χέινς αντίστοιχα.

Το δεύτερο μυθιστόρημα της Χάισμιθ «Η Τιμή του Αλατιού» (1952) εκδόθηκε με το ψευδώνυμο Claire Morgan και διέρρηξε κάθε σύμβαση με την απεικόνιση μίας λεσβιακής σχέσης ενάντια στα στερεότυπα της εποχής, καθώς το βιβλίο τελείωνε με την υπόσχεση της εκπλήρωσης και όχι με ηθική καταδίκη, δυστυχία ή θάνατο. Πρόκειται για ένα ημι-αυτοβιογραφικό βιβλίο που ρίχνει φως στη ζωή, αλλά και την πρόζα της συγγραφέως. Το 1990 το βιβλίο επανεκδόθηκε με τον τίτλο «Carol», πάνω στο οποίο γυρίστηκε η γνωστή ομώνυμη ταινία.
Η Χάισμιθ με τη ζωή και το έργο της προκάλεσε τις συμβάσεις μιας ετεροκανονικής, πατριαρχικής κοινωνίας και με τον καιρό έγινε πρότυπο ελευθερίας και πάλης. Ετεροκανονικότητα είναι η πεποίθηση πως οι άνθρωποι χωρίζονται σε διακριτέα και συμπληρωματικά φύλα με φυσικούς ρόλους στη ζωή. Και αν αυτό ακούγεται παράδοξο σε μια εποχή όπου γίνεται διαρκώς λόγος για τη ρευστότητα της ταυτότητας, τη δυσφορία και την κατάργηση του φύλου, πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας πως η Χάισμιθ γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια προτεσταντική οικογένεια στο Τέξας τη δεκαετία του 1930, εγκαταλελειμμένη από μια συναισθηματικά απόμακρη μητέρα. Ωστόσο, η ίδια ποτέ δεν συμμορφώθηκε σε δυαδικούς έμφυλους ρόλους και η προσωπικότητά της εσκεμμένα παρέμενε ασαφής, ασύλληπτη, εύπλαστη και διαρκώς εξελισσόμενη. Το ντοκιμαντέρ κατορθώνει να συλλάβει και να οπτικοποιήσει τις αναρίθμητες αποχρώσεις μιας προσωπικότητας που πάλευε διαρκώς με τους δαίμονές της, αλλά και να μεταφέρει τον θεατή σε μια κοινωνία όπου κάθε παρεκκλίνουσα συμπεριφορά δε θεωρούνταν δημιουργική δύναμη, αλλά κίνδυνος.

Οι ήρωες της Χάισμιθ αποτελούν αντανάκλαση της δημιουργού τους – παλεύουν διαρκώς με τον εαυτό τους και την αμφιθυμία, το έτερο και την κοινωνία. Κατανοώντας τη ζωή της Πατρίσια Χάισμιθ ο θεατής και αναγνώστης είναι σε θέση να κατανοήσει το γραπτό της έργο και αυτό να αποκτήσει νέα ανάγνωση και αξία. Αρωγός σε αυτή την εμπειρία του αναγνωστικού και κινηματογραφικού κοινού θα είναι ο Ανδρέας Αποστολίδης, συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων και μεταφραστής στα ελληνικά των βιβλίων της Χάισμιθ μεταξύ άλλων.

Η προβολή του ντοκιμαντέρ αποτελεί προπομπό της εκδήλωσης – συζήτησης «Ελληνική πεζογραφία και αστυνομικό μυθιστόρημα» που θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 23 Μαρτίου και ώρα 7.30 μ.μ. στον χώρο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βόλου (Μικρασιατών 81, κτήριο Σπίρερ). Στη συζήτηση θα συμμετέχουν οι: Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Ελισάβετ Κοτζιά, Ανδρέας Αποστολίδης, Γιάννης Μπασκόζος (περιοδικό Αναγνώστης).

Η προβολή υλοποιείται σε συνδιοργάνωση με τη Διεύθυνση Πολιτισμού του ΔΟΕΠΑΠ-ΔΗΠΕΘΕ του Δήμου Βόλου και την Περιφέρεια Θεσσαλίας – Π.Ε. Μαγνησίας και Σποράδων.
Περισσότερες πληροφορίες στη σελίδα του CineDoc Βόλου στο Facebook – CineDoc – Greece (Volos) και τον αντίστοιχο λογαριασμό στο Instagram @cinedocvolos.
Ο Ανδρέας Αποστολίδης είναι συγγραφέας, σκηνοθέτης και μεταφραστής. Έχει γράψει αστυνομικά μυθιστορήματα, όπως το Χαμένο Παιχνίδι, τις Διαταραχές στα Μετέωρα, το Φάντασμα του Μετρό, τα Εγκλήματα στην πανσιόν «Απόλλων», τη Λοβοτομή, καθώς και τη συλλογή αστυνομικών διηγημάτων Αστυνομικές ιστορίες για πέντε δεκαετίες. Το τελευταίο βιβλίο του με αστυνομικές ιστορίες είναι το Είσαι ο Παπαδόπουλος! (Άγρα, 2010). Έχει μεταφράσει βιβλία των συγγραφέων James Ellroy, Chester Himes, P. Highsmith, Jerome Charyn, R. Chandler, D. Hammett, V. Nabokov κ.ά. και έχει συγγράψει εκτενή επίμετρα για τα βιβλία τους. Το 2006 δημοσίευσε τη μελέτη Αρχαιοκαπηλία και εμπόριο αρχαιοτήτων – Μουσεία, έμποροι τέχνης, οίκοι δημοπρασιών, ιδιωτικές συλλογές. Το 2009 εκδόθηκε ο συγκεντρωτικός τόμος Τα πολλά πρόσωπα του αστυνομικού μυθιστορήματος – Δοκίμια για την ιστορία και τις σύγχρονες τάσεις του. Έχει σκηνοθετήσει ταινίες μικρού μήκους και πολλά ντοκιμαντέρ και περισσότερα από εκατό επεισόδια της τηλεοπτικής εκπομπής Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα. Το Κύκλωμα, ένα ντοκιμαντέρ έρευνας για το παράνομο εμπόριο ελληνικών αρχαιοτήτων, προκάλεσε το διεθνές ενδιαφέρον. Από τις τελευταίες του δουλειές είναι η σειρά Δύο φορές ξένος για τις υποχρεωτικές ανταλλαγές πληθυσμών τον 20ό αιώνα. Το ντοκιμαντέρ Ένας τόπος χωρίς ανθρώπους για την εκδίωξη της φυλής των Μασσάι από τα Εθνικά Πάρκα της Τανζανίας απέσπασε έξι διεθνή βραβεία.