Στην αξιοποίηση άγριων αυτοφυών φυτών, όπως το κρίταμο, το σταμναγκάθι, ο ζωχός, μέσω της εμπορικής τους καλλιέργειας προβαίνει το Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών του Τμήματος Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Ο αναπληρωτής καθηγητής Λαχανοκομίας και διευθυντής στο Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών στο Τμήμα Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κ. Σπύρος Πετρόπουλος ανέφερε πως «ο πρωτογενής τομέας σε παγκόσμιο επίπεδο, και κατά συνέπεια και στη χώρα μας, βρίσκεται τα τελευταία χρόνια αντιμέτωπος με τις δυσμενείς συνέπειες που έχει επιφέρει η «κλιματική αλλαγή» ή όπως πρόσφατα έχει ονομαστεί «κλιματική κρίση». Η αύξηση της θερμοκρασίας και τα ακραία και άκαιρα καιρικά φαινόμενα δυσχεραίνουν τις προσπάθειες των Ελλήνων παραγωγών, ενώ οι πρόσφατες εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως πανδημία, ενεργειακή κρίση, επιτείνουν το πρόβλημα ακόμη περισσότερο, ιδιαίτερα στο κομμάτι της διαχείρισης του κόστους παραγωγής. Στο πλαίσιο, αυτό η επιστήμη καλείται να προσφέρει λύσεις που θα βοηθήσουν και θα δώσουν κίνητρα στους παραγωγούς να συνεχίσουν να καλλιεργούν τα χωράφια τους αντί να τα χρησιμοποιούν για παραγωγή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, φαινόμενο που αυξάνεται με ιδιαίτερα ανησυχητικό ρυθμό στην περιοχή της Θεσσαλίας και με σοβαρές συνέπειες για τη χώρα μας μακροπρόθεσμα».
Αξιοποίηση άγριων αυτοφυών φυτών
Το Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, τα τελευταία χρόνια ασχολείται συστηματικά στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Valuefarm-συγχρηματοδότηση από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων στο πλαίσιο του προγράμματος PRIMA-HORIZON2020-με την αξιοποίηση άγριων εδώδιμων αυτοφυών φυτών μέσω της εμπορικής τους καλλιέργειας. Κάποια από τα είδη αυτά είναι γνωστά, όπως ο ζωχός, το κρίταμο, ιδιαίτερα σε αυτούς που είναι λίγο μεγαλύτερης ηλικίας, καθώς συλλέγονται συνήθως ως άγρια χόρτα, ενώ διαχρονικά αποτέλεσαν μια σημαντική πηγή τροφής, ιδιαίτερα σε δύσκολες περιόδους. Ορισμένα από αυτά τα είδη έχουν ήδη ενταχθεί σε εμπορικά καλλιεργητικά συστήματα σε διάφορες περιοχές της χώρας με γνωστότερο παράδειγμα το σταμναγκάθι που καλλιεργείται κυρίως στην περιοχή της Κρήτης.
Ο κ. Πετρόπουλος πρόσθεσε πως «η κατανάλωσή των λαχανευόμενων αυτών ειδών αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της μεσογειακής διατροφής, παρέχοντας σημαντικά οφέλη για την ανθρώπινη υγεία λόγω της υψηλής τους περιεκτικότητας σε ανόργανα μέταλλα, βιταμίνες, ω-3 λιπαρά οξέα αλλά και πολλούς αντιοξειδωτικούς παράγοντες όπως τοκοφερόλες, καροτενοειδή και πολυφαινόλες που αποδεδειγμένα σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο ανάπτυξης αρκετών χρόνιων παθήσεων που ταλανίζουν τον σύγχρονο δυτικό κόσμο.
Οι ιδιαιτερότητες
Το αντικείμενο του συγκεκριμένου προγράμματος είναι η ένταξη αυτοφυών φυτών όπως το κρίταμο, ο ασκόλυμπρος, το σταμναγκάθι, ο ζωχός και η γλυστρίδα σε καλλιεργητικά συστήματα όπως η αμειψισπορά, η συγκαλλιέργεια, η υδροπονία, με σκοπό να δώσει εναλλακτικές λύσεις στους παραγωγούς των χωρών της μεσογειακής λεκάνης. Η ιδιαιτερότητα των συγκεκριμένων ειδών είναι οι μικρές τους απαιτήσεις σε εισροές, όπως λιπάσματα, νερό, αγροχημικά, ενώ είναι αρκετά ανθεκτικά σε αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες. Επομένως μπορούν να αποτελέσουν μια αρκετά αποδοτική λύση στις περιπτώσεις όπου καλλιεργούνται υποβαθμισμένα εδάφη που δεν μπορούν να αξιοποιηθούν με καλλιέργεια συμβατικών ειδών, καθώς και στις περιπτώσεις όπου στοχεύουμε σε καλλιέργεια μειωμένων εισροών, ενώ παράλληλα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στη φυτοεξυγίανση των εδαφών μέσω της απομάκρυνσης ανεπιθύμητων βαρέων μετάλλων από ρυπασμένα εδάφη.
Τα αποτελέσματα
Όπως σημειώνει ο κ. Πετρόπουλος «τα πρώτα αποτελέσματα των πειραμάτων είναι αρκετά ενθαρρυντικά και δείχνουν ότι είδη όπως ο ασκόλυμπρος, το κρίταμο και το σταμναγκάθι μπορούν να καλλιεργηθούν υπό συνθήκες υψηλής αλατότητας ή ελλειμματικής άρδευσης χωρίς σημαντική υποβάθμιση των αποδόσεων, ενώ η γλυστρίδα και ο ζωχός μπορούν να αποτελέσουν μια εναλλακτική λύση σε προγράμματα αμειψισποράς ή συγκαλλιέργειας με άλλα λαχανικά.
Οι πρώτες χημικές αναλύσεις που έχουν γίνει και αφορούν στο σταμναγκάθι, δείχνουν τη μεγάλη περιεκτικότητα των φύλλων σε πολυφαινόλες, οι οποίες προσδίδουν σημαντική αντιοξειδωτική ικανότητα, ενώ τα φύλλα και οι σπόροι της γλυστρίδας αποτελούν μια πολύ πλούσια πηγή ω-3 λιπαρών οξέων».
Εκτός των προαναφερόμενων ειδών, στο εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών έχουν μελετηθεί και άλλα αυτοφυή είδη με στόχο την εμπορική τους καλλιέργεια.