Η Ελένη Πριoβόλου γεννήθηκε κι έζησε μέχρι τα 18 της χρόνια στο Αγγελόκαστρο Μεσολογγίου Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Έχει γράψει είκοσι ένα βιβλία για παιδιά και εφήβους, επτά μυθιστορήματα για μεγάλους, μία νουβέλα και ένα βιβλίο με ιστορίες. Το μυθιστόρημά της για ενήλικες, «Όπως ήθελα να ζήσω» τιμήθηκε το 2010 με το «Βραβείο Αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ»,ενώ το 2009 έλαβα το Βραβείο για Μεγάλα Παιδιά του περιοδικού «Διαβάζω» για το βιβλίο της «Το σύνθημα». Αφορμή για τη συζήτηση που ακολουθεί στάθηκε το τελευταίο της μυθιστόρημα «Στη ζωή νωρίς νυχτώνει», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.
«Στη ζωή νωρίς νυχτώνει» το νέο σας μυθιστόρημα. Πείτε μας λίγα λόγια.
Θα σας πω μόνο την αρχή του βιβλίου, διότι στην πορεία της συνέντευξής μας θα ξετυλίξουμε το νήμα.
Η Άρια, μια γυναίκα που έχει φτάσει σε ηλικία όπου η ζωή αρχίζει την κάθοδό της, αποφασίζει να ξεσκαρτάρει το σπίτι από τα περιττά πράγματα τα οποία κατά τη διάρκεια της ζωής της είχε συλλέξει. Είναι διστακτική, καθώς το κάθε τι έχει μια ιστορία από το παρελθόν της και το σύνολο των πραγμάτων αποτελούν τον ατομικό της πολιτισμό. Εκεί πάνω στη θωπεία της μνήμης έρχεται το παρελθόν να ξύσει τα τραύματα και τις πληγές μιας νιότης που έφυγε ανεπιστρεπτί και της ζωής που πέρασε χωρίς να γυρίσει το βλέμμα.
Παράλληλα με τη μυθοπλασία ξετυλίγονται πραγματικά ιστορικά γεγονότα, στη Μέση Ανατολή του ’60 και εντεύθεν. Τι σας γοήτευσε και ασχοληθήκατε με τη συγκεκριμένη περίοδο;
Με γοήτευσε αρχικά η ιστορία μιας άγνωστης γυναίκας, Ελληνολιβανέζας, την οποία συνάντησα κάπου στην αρχή της δεκαετίας του ’90. Πάντα περίεργη για τις προσωπικές ιστορίες των ανθρώπων, τη ρώτησα και έμαθα πως βρέθηκε στην Αθήνα λόγω του αιματηρού εμφυλίου πολέμου που μαινόταν σε μια χώρα κοντινή, με την οποία μας δένει ένα μεγάλο πολιτισμικό παρελθόν και ένα αβέβαιο μέλλον. Τότε ένιωσα ότι η ιστορία της είναι και δική μου. Εξάλλου από την άνοδο στην εξουσία του ΠΑΣΟΚ και ένεκα της φιλοαραβικής πολιτικής του Ανδρέα Παπανδρέου, το θέμα του εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο ήταν καθημερινό θέμα στα δελτία ειδήσεων εκείνης της εποχής. Και ενώ εμείς μέσα στη ρουτίνα του ευ ζην παρακολουθούσαμε ασυγκίνητοι δίπλα μας συντελούνταν μια εκατόμβη. Το 1982 ήρθαν οι σφαγές των Παλαιστινίων στα στρατόπεδα Σάμπρα και Σατίλα και από κει και ύστερα ο πόλεμος έγινε ανεξέλεγκτος. Μέσα στο βιβλίο το δυτικό ευ ζην εκπροσωπεί η Άρια, ενώ η Οριάνθη, η φίλη της, βρίσκεται μπλεγμένη στα πλοκάμια ενός άγριου πολέμου.
Οι δυο ηρωίδες σας ξαναβρίσκονται μετά από 40 χρόνια από μια συγκυρία. Πόσο σημαντικός είναι ο παράγων συγκυρία στη ζωή;
Πιστεύω πολύ στη συγκυρία. Στο αναπάντεχο που μπορεί να συμβεί. Στη λογοτεχνία ωστόσο ο συγγραφέας -αφηγητής- το προκαλεί για να μπορέσει να δέσει το αφήγημά του. Η πρόθεσή μου ήταν να χτίσω και πάλι τη γέφυρα ανάμεσα στους λαούς, που δυστυχώς στις μέρες μας τείνει να γκρεμιστεί ένεκα του νέου κύματος προσφύγων που φτάνει από τη Συρία, ένεκα του νέου πολέμου που προκαλούν τα συμφέροντα των οικονομικά ισχυρών. Διότι κάθε πόλεμος έχει βάση οικονομική. Ακόμα και όταν έχει ως πρόσχημα τη θρησκεία. Πόσο μάλιστα όταν η θρησκεία μετατρέπεται σε πολιτική ιδεολογία, σε κομματικό μηχανισμό και φανατίζει τα έτοιμα για τον φανατισμό και τη μισαλλοδοξία πλήθη. Όλα τούτα τα έζησε η Οριάνθη, ενώ η Άρια έκανε τον δικό της αγώνα μέσα στην περίοδο της δικτατορίας. Και αφού η ζωή πέρασε, η μνήμη, έρχεται να αφηγηθεί τα τραύματα, τα σπαράγματα, αλλά και τις χαρές της ζωής.
Πόσο δύσκολο είναι να διεκδικήσουμε το δικαίωμα να επιλέγουμε τη δική μας κοιτίδα όπου θα διαμορφώσουμε και θα ολοκληρώσουμε επιθυμίες και απόψεις;
Δεν ξέρω αν λέγοντας κοιτίδα εννοείτε τον τόπο ή τον τρόπο. Ο τόπος με βάση τις διεθνείς συνθήκες οριοθετήθηκε και θεσμοθετήθηκε. Αλλοίμονο όμως αν αυτό που λέγεται πατρίδα πέσει στο στόχαστρο οικονομικών συμφερόντων. Είτε ο πόλεμος που θα ακολουθήσει είναι τραπεζικός είτε με πραγματικά πυρά, οι λαοί θα πληρώσουν τα αποτελέσματα πέφτοντας στη φτώχεια ή χάνοντας την ίδια τους τη ζωή.
Όσο για τον τρόπο ζωής και σκέψης, αυτός επηρεάζεται και πάλι από τις συνθήκες της λεγόμενης αγοράς.
Το ερώτημα που τίθεται για μένα προσωπικά είναι, κατά πόσο ο άνθρωπος μπορεί να επιλέξει ελεύθερα, αλλά και αυτή η ίδια η έννοια της ελευθερίας. Η ελευθερία λοιπόν είναι μια ουτοπία στο όνομα της οποίας το ανθρώπινο είδος θα αγωνίζεται για να πέφτει διαρκώς σε νέες σκλαβιές.
Η μια σας ηρωίδα, η Άρια, που πάσχει από καρκίνο, αντιμετωπίζει με ψυχραιμία και αισιοδοξία την ασθένειά της. Ήταν στις συγγραφικές σας προθέσεις να δώσετε κι ένα μήνυμά σας προς τους πάσχοντες συνανθρώπους μας;
Η καρκινοπαθής ηρωίδα ήρθε στην πορεία. Και αυτό έγινε για να φανεί πως εκτός από τον πραγματικό πόλεμο υπάρχουν πολλών ειδών πόλεμοι και αγώνες για την επιβίωση, αλλά και αυτό το μεγαλειώδες διάστημα που λέγεται ζωή. Παραλληλίζω λοιπόν την αρρώστια με τον πόλεμο και βάζω στο στόμα της ηρωίδας τα λόγια. «Και ο καρκίνος ένας πόλεμος είναι. Στις εκεχειρίες πασχίζεις να ζεις…».
Και αν το καλοσκεφτούμε είναι εύστοχος ο συμβολισμός. Τα υγιή κύτταρα πασχίζουν να εξοντώσουν τα άρρωστα και το αντίστροφο.
Οπότε βρίσκει την εφαρμογή του και η Ηρακλείτεια ρήση:
«Πόλεμος πάντων μεν πατήρ έστι, πάντων δε βασιλεύς».
Ποια αξία θεωρείτε αδιαπραγμάτευτη;
Θεωρώ όλες τις αξίες αδιαπραγμάτευτες. Αλλά αν θα έπρεπε να αναφέρω μια μοναδική αυτή είναι ο σεβασμός στη διαφορετικότητα του άλλου και η ελευθερία του να εκφράζει αυτό το διαφορετικό.
Το χάσμα γενεών, θεωρητικά, δεν θα έπρεπε να είναι τόσο βαθύ σε ανθρώπους μέσου και άνω πνευματικού επιπέδου. Γιατί όμως συμβαίνει τελικά;
Χάσμα. Θαρρώ πως είναι μια διαδικασία περάσματος από τη νεότητα στην ωρίμανση. Είναι μια αναπότρεπτη διαδικασία. Έτσι οι μεν ενήλικοι θαρρούν πως λόγω της πείρας όλα τα γνωρίζουν ενώ οι νέοι λόγω της απειρίας και της μη κατασταλαγμένης γνώσης όλα τα απορρίπτουν. Και οι δυο πλευρές έχουν καταργήσει τον διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων. Το βάρος πέφτει στους ενήλικες επειδή δεν αποδέχονται ότι η σκέψη τους σαπίζει και πρέπει να πάρουν νάμα από τη νέα γενιά.
Γύρω μας υπάρχει απέχθεια και ρατσισμός απέναντι στο γήρας και στην ασθένεια. Ποια είναι η ασπίδα απέναντι σε αυτή τη συνθήκη;
Ο ρατσισμός είναι μια πολυπλόκαμη κατάσταση. Στρέφεται εναντίον κάθε διαφορετικού. Βάλλει εναντίον των ξένων, εναντίον των διαφορετικών συνηθειών και της άλλης θρησκείας και εν γένει κουλτούρας. Είναι φασιστικός και ξενοφοβικός. Όσο για τον ρατσισμό εναντίον του γήρατος, όλα ξεκινούν από το πώς αντιμετωπίζονται οι ηλικιωμένοι από την Πολιτεία, αλλά και το πώς βλέπουν οι ίδιοι τον εαυτό τους. Το τι αντανακλούν προς τα έξω. Βοηθούν με την πείρα τους στην καλυτέρευση της δημοκρατίας και της κοινωνίας ή μαραζώνουν και αποσύρονται στο καβούκι τους; Δεν πρέπει η οπτική μας να στρέφεται προς όλες τις κατευθύνσεις και εμείς που μεγαλώσαμε να κάνουμε την αυτοκριτική μας; Για μένα αυτό αποτελεί ζωτικό ερώτημα. Όσο για την ασθένεια πιστεύω πως υπερισχύει ο φόβος απέναντι στην αρρώστια. Αυτό το καταλυτικό συναίσθημα οδηγεί τον άνθρωπο σε συμπεριφορές που μοιάζουν με τον ρατσισμό. Ίσα ίσα που πιστεύω ότι στην περίπτωση της αρρώστιας ο άνθρωπος γίνεται σε μεγάλο βαθμό αλληλέγγυος.
Πώς θα ορίζατε μια ευτυχισμένη ζωή;
Ο άνθρωπος είναι ένα μυστήριο πλάσμα. Ψάχνει την ευτυχία σε δρόμους πέρα από την ίδια του τη φύση μακριά από την ίδια τη φύση σαν αναπόσπαστο κομμάτι του όλου. Ούτε η κατανάλωση, ούτε η φήμη, ούτε ο πλούτος μπαίνουν για μένα σε συζήτηση. Ορισμός της ευτυχίας δεν υπάρχει ούτε φυσικά συνταγή. Ένας διαρκής αγώνας υπάρχει για την κατάκτηση του άπιαστου. Όσο κυνηγάς την ευτυχία σε αλλότριες κατευθύνσεις, τόσο αυτή σε οδηγεί σε μονοπάτια διαψεύσεων. Λιτός, αρμονικός και προβληματισμένος βίος, με καθημερινό ατομικό και συλλογικό αγώνα για τη βελτίωση της δημοκρατίας μας θα ήταν ίσως μια διαφορετική εκκίνηση.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Συνέντευξη
Χαριτίνη Μαλισσόβα