Ελένη Δικαίου: Χρέος μας να παραδώσουμε τη Μικρασία ως ιδέα και τρόπο ζωής στις επόμενες γενιές

Η Ελένη Δικαίου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νέα Ιωνία Βόλου. Τελειώνοντας το λύκειο, ήρθε στην Αθήνα και για αρκετά χρόνια εργάστηκε στις Δημόσιες Σχέσεις του ΟΤΕ. Με τη λογοτεχνία άρχισε να ασχολείται από τα μαθητικά της χρόνια στέλνοντας συνεργασίες στο περιοδικό «Διάπλασις των παίδων». Το 1991 κάνει την πρώτη της εμφάνιση στη λογοτεχνία για παιδιά και για νέους με το μυθιστόρημα «Τα κοριτσάκια με τα ναυτικά» που βραβεύτηκε από την Ένωση Σμυρναίων, έχει μεταφραστεί και κυκλοφορεί στα γαλλικά. Ακολούθησαν περισσότεροι από 30 τίτλοι και πολλά βραβεία που την ανέδειξαν ως μια από τις πιο αγαπημένες συγγραφείς παιδικών και εφηβικών βιβλίων. Από τα μέσα Οκτωβρίου η Ελένη Δικαίου βρίσκεται στην πόλη μας, στο πλαίσιο των Πολιτιστικών Προγραμμάτων του 1ου ΓΕΛ Νέας Ιωνίας σε συνεργασία με τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και την Πολιτιστική Εστία Μικρασιατών «Ίωνες» και εντάσσεται στον μήνα εφηβείας των εκδόσεων Πατάκη. Συναντηθήκαμε το πρωινό της Παρασκευής σε μια από τις επισκέψεις της στα Δημοτικά Σχολεία της πόλης μας και συζητήσαμε για την εμπειρία της από τα σχολεία της περιοχής μας, αλλά και για τα μελλοντικά συγγραφικά της σχέδια.

Ξανά στην πόλη μας και πόλη σας, με δράσεις κι επισκέψεις σε σχολεία. Πείτε μας για την απόφασή σας αυτή.
Η επίσκεψή μου αυτή τη φορά γίνεται στο πλαίσιο των Πολιτιστικών Προγραμμάτων του 1ου ΓΕΛ Νέας Ιωνίας σε συνεργασία με τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και την Πολιτιστική Εστία Μικρασιατών «Ίωνες» και εντάσσεται στον μήνα εφηβείας των εκδόσεων Πατάκη. Σκοπός να εξερευνήσουμε το χθες, το σήμερα και το αύριο της Νέας Ιωνίας. Οπτικοακουστικό υλικό, το οποίο καλύπτει χαρακτηριστικές περιόδους της ιστορίας δίνει τα θέματα συζήτησης, καθώς σταδιακά προβάλει η Μικρασία ως ιδέα και τρόπος ζωής, κληρονομιά πολύτιμη χάρη στην οποία οι Μικρασιάτες πρόσφυγες κατάφεραν όχι μόνο να επιβιώσουν τα δύσκολα χρόνια της προσφυγιάς, αλλά να χτίσουν τη ζωή τους από την αρχή χωρίς να χάσουν το χαμόγελο και την ανθρωπιά τους.

Ποια είναι η αποτίμηση της μέχρι τώρα εμπειρίας σας;
Το πρόγραμμα διαμορφωμένο για παιδιά των μεγάλων τάξεων του Δημοτικού παρουσιάστηκε και στο Μουσείο της πόλης του Βόλου από την 1-5 Οκτωβρίου 2018. Συμμετείχαν μαθητές σχολείων της Νέας Ιωνίας και του Βόλου. Αυτό το οποίο αποκόμισα και από τις δύο δράσεις ήταν το ίδιο το οποίο χαρακτηρίζει οτιδήποτε έχει σχέση με τις δράσεις και τα παιδιά τα οποία παρακολουθούν και ενδιαφέρονται, αρκεί οι μεγάλοι να μπουν μπροστά. Γι’ αυτόν τον λόγο θεωρώ χρέος να παραδώσουμε τη Μικρασία ως ιδέα και τρόπο ζωής στις επόμενες γενιές, γιατί είναι η πολύτιμη κληρονομιά, το μυστικό χάρη στο οποίο οι άνθρωποι ακόμη κι αν χάσουν τα πάντα καταφέρνουν να φτιάξουν έναν κόσμο από την αρχή, με αξίες που κάνουν το μέλλον καλύτερο και τους ανθρώπους ευτυχισμένους.

Τα βιβλία σας έχουν ως επίκεντρο ιστορικά και στοιχεία μυθολογίας. Πόσο σημαντικό θεωρείτε να αγαπήσουν του μαθητές την ιστορία;
Αυτή την ερώτηση μού την κάνουν συχνά, όμως δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα όσον αφορά στο πρώτο μέρος της. Ανάμεσα στα βιβλία τα οποία έχω γράψει υπάρχουν και ιστορικά μυθιστορήματα όπως το «Οι θεοί δεν πεθαίνουνε την Πέλλα», αναφέρεται στον Μ. Αλέξανδρο ή το «Αναζητώντας τους χαμένους ήρωες» η ιστορία του οποίου διαδραματίζεται στον Βόλο και τη Νέα Ιωνία τα χρόνια του εμφύλιου. Υπάρχει επίσης η διπλή σειρά για μικρά και μεγαλύτερα παιδιά με θέματα από την Ελληνική Μυθολογία, όμως η θεματολογία των υπόλοιπων βιβλίων μου κινείται στο σήμερα και στο αύριο. Όσο για το δεύτερο μέρος της ερώτησης η απάντηση είναι ναι, πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να αγαπήσουν οι μαθητές την ιστορία γιατί αν δεν την αγαπήσουν δεν θα γίνει ποτέ κτήμα τους, τα λάθη του παρελθόντος θα επαναληφθούν και μοιραία θα υποστούμε τις συνέπειές τους.

Και πόσο σημαντικό επίσης να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου τους;
Πολύ σημαντικό για τους παραπάνω λόγους και πιστεύω λίγο πιο εύκολο, καθώς η ιστορία μπορεί να γίνει πιο «χειροπιαστή». Για παράδειγμα στη Νέα Ιωνία συνυπάρχει ακόμη το καινούργιο με το παλιό, τα παλιά προσφυγικά σπιτάκια, τα γνωστά «τετράγωνα» απέναντι από την Ευαγγελίστρια, ο χώρος όπου λειτουργούσε η περιβόητη «παράγκα», το Γυμνάσιο στο οποίο φοίτησα κι εγώ. Λίγη φαντασία χρειάζεται μόνο και μεράκι από τους μεγάλους για να τη «νιώσουν» αυτή την ιστορία ώστε να γίνει για πάντα κτήμα τους.

Έχετε ασχοληθεί με τη συγγραφή βιβλίων για παιδιά και κυρίως για εφήβους. Πόσο δύσκολο είναι να προσεγγίσει κάποιος το συγκεκριμένο ηλικιακό πεδίο;
Τα παιδιά και οι έφηβοι είναι οι πιο απαιτητικοί αναγνώστες. Και στα μεν μικρά παιδιά αυτό μπορεί εύκολα να μεταβληθεί, καθώς επηρεάζονται πολύ από τους μεγάλους και τη μορφή των βιβλίων, εντυπωσιακά εξώφυλλα, χρώματα, διαφήμιση, τους εφήβους όμως μπορείς να τους κερδίσεις με έναν τρόπο μοναχά, την ειλικρίνεια. Αν ο συγγραφέας δεν έχει κρατήσει μέσα του κάτι από τη δυναμική του δικού του εφηβικού κόσμου, όσο κι αν προσπαθήσει δεν θα τα καταφέρει να επικοινωνήσει μαζί τους. Ταυτόχρονα χρειάζεται δουλειά, γιατί ο συγγραφέας δεν είναι πια έφηβος κι αυτό τον υποχρεώνει να διερευνήσει τον κόσμο των σημερινών εφήβων, να ενταχθεί στη σύγχρονη πραγματικότητα πριν επιχειρήσει να γράψει ένα βιβλίο το οποίο θα απευθύνεται κατ’ αρχάς σε νεαρούς αναγνώστες, χωρίς φυσικά να αποκλείει από το αναγνωστικό κοινό του τους ενήλικες.

Από τα χρόνια που αφήσατε την ιδιαίτερη πατρίδα σας για την πρωτεύουσα, τι βλέπετε ότι έχει αλλάξει στην πόλη μας;
Η αλήθεια είναι πως κατοικώ από τα 18 μου χρόνια στον Πειραιά, όμως ζω πάντα στη Νέα Ιωνία, την ιδιαίτερη πατρίδα μου. Εδώ είναι ο τόπος μου, οι φίλοι μου, εδώ βρίσκω τον τρόπο ζωής ο οποίος μου ταιριάζει περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο. Φυσικά και έχει αλλάξει η Νέα Ιωνία στο πέρασμα των χρόνων, όμως θέλω να πιστεύω πως οι άνθρωποί της δεν έχουν αλλάξει πολύ, αυτό προσπαθούμε να κρατήσουμε όλοι εμείς, τη ζεστασιά και το ήθος του προσφυγικού μας συνοικισμού, την ομορφιά και την ανθρωπιά του, για να τα κληροδοτήσουμε στους επόμενους.

Οι αποστάσεις έχουν σχεδόν εκμηδενιστεί και η εκπαίδευση έχει διευκολυνθεί με τη χρήση του Διαδικτύου. Πόσο πιο ενημερωμένους βρίσκετε τους σημερινούς μαθητές σε σχέση με το ξεκίνημά σας στον συγγραφικό χώρο;
Και βέβαια έχει διευκολυνθεί η εκπαίδευση, φτάνει να θυμηθούμε οι μεγαλύτεροι τα πηγαινέλα στις Δημόσιες Βιβλιοθήκες κάθε φορά που μας ανέθεταν κάποια εργασία στο σχολείο. Παράλληλα βέβαια θα πρέπει να βάλουμε τα γνωστά μείον της χρήσης του διαδικτύου. Νομίζω πως το μόνο το οποίο μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό, είναι να προσπαθήσουμε να φέρουμε όσο είναι δυνατόν μια κάποια ισορροπία ανάμεσά τους. Για παράδειγμα όταν πηγαίνω σε κάποιο σχολείο και ανάμεσα στις ερωτήσεις εμφανίζεται η πολύ συνηθισμένη πόσα βιβλία έχετε γράψει, τους παραπέμπω στο www.elenidikaiou.gr. Αυτό δίνει σε μένα την αφορμή να μιλήσω στα παιδιά για θέματα τα οποία αφορούν στο βιβλίο και το διαδίκτυο και σε εκείνα να ψάξουν και να ενημερωθούν με έναν τρόπο οικείο και ευχάριστο.

Η πιο συχνή ερώτηση που διατύπωσαν οι μαθητές μου προς εσάς ήταν: Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με τη συγγραφή;
Ας τους απαντήσουμε λοιπόν πως ήμουν ένα παιδί που διάβαζε πολύ, γέμισε με ξένες ιστορίες του μυαλό του και κάποια στιγμή αποφάσισε να γράψει μια δική του ιστορία. Αυτό δεν με έκανε βέβαια συγγραφέα, άλλωστε ήμουν πολύ μικρή τότε, στα χρόνια του δημοτικού. Όμως συνέχισα να διαβάζω και να γράφω μέχρι που ανακάλυψα πως οι ιστορίες μου δεν άρεσαν μόνο στους γονείς ή αργότερα στους καθηγητές μου, αλλά και στους υπεύθυνους εφημερίδων και περιοδικών που τις δημοσίευαν στις σελίδες τους. Μέχρι που πήρα το βραβείο για τα «Κοριτσάκια με τα Ναυτικά» και η ιστορία μου έγινε το πρώτο ολόδικό μου βιβλίο.

Αγαπάτε κάποια από τα βιβλία σας λίγο περισσότερο;
Δεν θα μπορούσα ποτέ να το αυτό. Απλά αγαπώ όλα μου τα βιβλία το ίδιο, αλλά με διαφορετικό τρόπο, όπως μια μάνα φροντίζει το καθένα από τα παιδιά της ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του.

Τι περιλαμβάνουν τα επόμενα συγγραφικά σας σχέδια;
Το επόμενο βιβλίο μου, το οποίο θα κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Πατάκη σε λίγες μέρες, έχει τον τίτλο «Ο τελευταίος Έλληνας της Σμύρνης» και είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη Μικρά Ασία και με τη Ν. Ιωνία. Τα έσοδα από τα πνευματικά δικαιώματα θα διατεθούν προκειμένου να κτιστεί μέσα στον ιστό της προσφυγούπολης της Ν. Ιωνίας ένα εκκλησάκι προς τιμή του Aγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης, του τελευταίου μητροπολίτη της πρωτεύουσας της Ιωνίας, ο οποίος βρήκε μαρτυρικό θάνατο ενώ αγωνιζόταν μόνος αυτός να σώσει την πόλη και χιλιάδες πρόσφυγες οι οποίοι είχαν καταφύγει εκεί. Είναι το πρώτο λιθαράκι, όμως είμαι σίγουρη πως θα ακολουθήσουν άλλα πολλά, προκειμένου να το χτίσουμε στη Ν. Ιωνία το εκκλησάκι μας και να ξεπληρώσουμε ένα χρέος που έχουμε όλοι στον Άγιο όλων των προσφύγων.

Συνέντευξη
ΧΑΡΙΤΙΝΗ ΜΑΛΙΣΣΟΒΑ