Πυρήνας κακοδιοίκησης στον ευρύτερο δημόσιο τομέα είναι οι δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης. Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη που ολοκληρώθηκε πριν 15 περίπου ημέρες, συντάχθηκε μετά από καταγγελίες που έγιναν από πολίτες και για την Επιχείρηση του Βόλου. Η έκθεση ανέδειξε τα προβλήματα , ανατρέπει με τις εισηγήσεις του πολλές παγιωμένες κακοδαιμονίες και απαράδεκτες συμπεριφορές προς τους καταναλωτές . Όπως προκύπτει από τα δεδομένα, μέχρι το τέλος του Ιουνίου του 2014, ο Συνήγορος είχε χειριστεί 397 αναφορές πολιτών, σχετικά µε ∆.Ε.Υ.Α. Από το σύνολο των αναφορών αυτών, διαπιστώθηκε πρόβληµα κακοδιοίκησης σε 152 περιπτώσεις και µετά από τη διαμεσολάβηση της Αρχής αντιμετωπίστηκαν θετικά οι 136.
Η έκθεση , έχει σαν στόχο να παρουσιάσει τις θεµατικές και τα προβλήµατα που αναφύονται κατά τη συναλλαγή των πολιτών-καταναλωτών, µε τις ∆ηµοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης & Αποχέτευσης.
Ο Συνήγορος του Πολίτη παρατήρησε στην έρευνά του μεταξύ των ΔΕΥΑ σηµαντικές διαφοροποιήσεις στον τρόπο αντιμετώπισης όµοιων ζητημάτων, οι οποίες κυρίως οφείλονται στις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στις περιοχές στις οποίες λειτουργούν οι ∆.Ε.Υ.Α., αλλά και στην ελλιπή εποπτεία και το συντονισµό της δράσης τους. Για την αντιμετώπιση των διαπιστωθέντων προβλημάτων, ο Συνήγορος του Πολίτη προτείνει τη θέσπιση Πρότυπου Κανονισµού Ύδρευσης από το Υπουργείο Εσωτερικών, µέσω του οποίου θα επιτευχθεί ο εξορθολογισµός και η τυποποίηση των διαδικασιών που αφορούν στην ύδρευση.
Κοινή συνισταµένη των προβληµάτων που εντοπίστηκαν, είναι η απουσία ενός πλαισίου το οποίο θα οριοθετεί τους κανόνες ύδρευσης, επιτρέποντας παράλληλα ένα βαθµό ευελιξίας στις ∆ΕΥΑ, ώστε να λαµβάνονται υπόψη ενδεχόµενες τοπικές ή άλλες ιδιαιτερότητες. Το πλαίσιο αυτό, µε τη µορφή ενός Πρότυπου Κανονισµού, το οποίο θα καθορίσει ένα κοινό πλαίσιο λειτουργίας των ∆ΕΥΑ -σεβόµενο την αυτοτέλειά τους- προτείνεται να εκπονηθεί από το Υπουργείο Εσωτερικών σε συνεργασία µε τους εµπλεκόµενους θεσµικούς εταίρους. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστεί η προτυποποίηση των υπηρεσιών ύδρευσης ώστε να αποφευχθούν ακραίες διαφοροποιήσεις ως προς τον τρόπο αντιµετώπισης οµοειδών ζητηµάτων.
Περαιτέρω ο Συνήγορος του Πολίτη προτείνει την προσθήκη ρητής διάταξης στο Ν.3852/2010 (Πρόγραµµα Καλλικράτης), η οποία θα υποχρεώνει τα νοµικά πρόσωπα των Ο.Τ.Α. να απαντούν στα αιτήµατα των πολιτών και να χορηγούν αιτούµενα έγγραφα, εντός συγκεκριµένης προθεσµίας.
Τα προβλήματα των πολιτών –«άκυρη» η ελάχιστη κατανάλωση
Σε αναφορές πολιτών, θίγεται το ζήτηµα της επιβάρυνσης των λογαριασµών ύδρευσης µε πάγιο τέλος καθώς και η επιβολή σε αυτούς ελάχιστης κατανάλωσης Το πάγιο τέλος, μπορεί να επιβάλλεται μέσα από συγκεκριμένη τυπική διαδικασία. Όσον αφορά στο ζήτηµα της ελάχιστης κατανάλωσης, ο Συνήγορος του Πολίτη έχει κατ΄αρχήν επισηµάνει στους φορείς, ότι το εν λόγω µέτρο, δεν συµβάλλει στη συνετή χρήση και εξοικονόµηση νερού. Ταυτόχρονα, διαπιστώνεται ελλιπής νοµική τεκµηρίωση αναφορικά µε την επιβολή του εν λόγω µέτρου.
«Η επιβολή πάγιου τέλους κατανάλωσης ύδατος, το οποίο σε πολλές περιπτώσεις καθορίζεται ως “τέλος ελάχιστης κατανάλωσης’’ δεν βρίσκει έρεισµα στις σχετικές, περί ύδρευσης, διατάξεις και στην αρχή της ανταποδοτικότητας, καθότι οι δηµότες υποχρεούνται να καταβάλλουν ένα συγκεκριµένο ποσό ανεξάρτητα από την ποσότητα που καταναλώθηκε από αυτούς…».
Ο Συνήγορος του Πολίτη προτείνει την κατάργηση της υποχρεωτικής ή ελάχιστης κατανάλωσης, η οποία επιβάλλεται στους λογαριασµούς ύδρευσης, δεδοµένου ότι: α) δεν υφίσταται σχετικό νοµικό έρεισµα, ενώ β) αυτή δεν συµβάλλει στη συνετή χρήση του νερού από τους πολίτες. Προτείνει επίσης την άµεση κατάργηση της επιβολής του τέλους 80%, στους έναντι λογαριασµούς, σε περίπτωση δε που διατηρηθεί η υποχρεωτική ελάχιστη κατανάλωση, προτείνει τον υπολογισµό του τέλους µόνο στους εκκαθαριστικούς λογαριασµούς και εφόσον υπάρχει πραγµατική κατανάλωση νερού.
Πολίτες έθεσαν στο Συνήγορο του Πολίτη, το ζήτηµα του µεγάλου χρονικού διαστήµατος που µεσολαβούσε µεταξύ της καταµέτρησης της κατανάλωσης και της έκδοσης και παραλαβής των λογαριασµών ύδρευσης από τους ενδιαφερόµενους. Χαρακτηριστικά αναφέρθηκε περίπτωση λογαριασµού που αφορούσε στη χρονική περίοδο από 01.07.2011 µέχρι 03.09.2011 που εκδόθηκε στις 26.02.201310, δηλαδή µε καθυστέρηση σχεδόν 1,5 έτους, καθώς και λογαριασµού που αφορούσε στη χρονική περίοδο από: 01.01.2011 µέχρι 30.04.2011 και εκδόθηκε στις 17.02.201211 µε καθυστέρηση 10 µηνών.
Ο Συνήγορος του Πολίτη επεσήµανε ότι η πολύµηνη καθυστέρηση στην έκδοση των λογαριασµών, στερεί στην ουσία τη δυνατότητα του καταναλωτή να ελέγξει ή και να αντιπαραβάλει στοιχεία σχετικά µε την ορθότητα των ενδείξεων, αλλά και να διερευνήσει άµεσα τα πιθανά αίτια και τις συνθήκες που οδήγησαν στην καταγραφή κάποιας ανεξήγητα αυξηµένης κατανάλωσης. Επιπλέον, πρόβληµα συνιστά και η µη έκδοση λογαριασµών σε τακτά χρονικά διαστήµατα µε αποτέλεσµα να συσσωρεύονται οφειλές των καταναλωτών και να καθίσταται αδύνατος ο οικονοµικός προγραµµατισµός τους. Ο Συνήγορος του Πολίτη αναγνωρίζοντας την αιτία δηµιουργίας των προβληµάτων, προτείνει, σε περίπτωση που οι καθυστερήσεις είναι αναπόφευκτες, οι φορείς να ενηµερώνουν εγγράφως τους καταναλωτές για τη συγκεκριµένη δυσλειτουργία, εφιστώντας τους την προσοχή στον τακτικό έλεγχο των ενδείξεων του µετρητή. Σε γνώση του Συνηγόρου του Πολίτη περιήλθαν περιπτώσεις κατά τις οποίες διαπιστώθηκε καταγραφή ασυνήθιστα µεγάλων καταναλώσεων, οφειλόµενων πιθανόν σε διαρροή ή σε κακή λειτουργία κάποιας εσωτερικής εγκατάστασης.
Αναµενόµενο θα ήταν σε αυτές τις περιπτώσεις, η άµεση ενηµέρωση των καταναλωτών -µέσω τηλεφωνικής ή έγγραφης επικοινωνίας- και η αποµόνωση του γενικού διακόπτη του µετρητή, εκ µέρους του φορέα ύδρευσης, κάτι ωστόσο το οποίο δεν συνέβη. Ο Συνήγορος του Πολίτη αναγνωρίζει την υποχρέωση των καταναλωτών να µεριµνούν οι ίδιοι για την καλή λειτουργία της εσωτερικής υδραυλικής εγκατάστασης του ακινήτου τους. Συχνά εν τούτοις, η υποχρέωση αυτή ατονεί, εξαιτίας παραγόντων όπως λόγοι υγείας του χρήστη της παροχής ή η επί µακρόν απουσία του από το ακίνητο που υδροδοτείται (εξοχικές κατοικίες) . Ταυτόχρονα, φορείς ύδρευσης που διαθέτουν τεχνογνωσία και αυξηµένη εµπειρία, οφείλουν να είναι σε θέση -µέσω των τεχνικών υπηρεσιών που διαθέτουν- να διαπιστώνουν εγκαίρως τυχόν περιπτώσεις, µη ορθής λειτουργίας µιας παροχής, την οποία ένας καταναλωτής δεν δύναται να ελέγξει, επιβεβαιώνοντας το υψηλά παρεχόµενο επίπεδο υπηρεσιών στους καταναλωτές.
Το πρόβλημα των οφειλών από τους ενοικιαστές και η λύση του
Πολίτες γνώρισαν στο Συνήγορο του Πολίτη ότι κλήθηκαν από τις οικείες ∆.Ε.Υ.Α. ή Υπηρεσίες των ∆ήµων, να καταβάλουν οι ίδιοι οφειλές που δηµιουργήθηκαν από ενοικιαστές τους, οι οποίοι επί σειρά ετών δεν κατέβαλαν το αντίτιµο της κατανάλωσης ύδατος. Ο Συνήγορος του Πολίτη προτείνει, στις περιπτώσεις στις οποίες αποδεδειγµένα οι υπηρεσίες ύδρευσης παραλείπουν να λαµβάνουν αποτελεσµατικά µέτρα προς αποφυγή διόγκωσης της οφειλής (π.χ. διακοπή της υδροδότησης της παροχής), αυτή να διαγράφεται.
Τέλη ανάλογα με την ποιότητα του νερού
Τα τέλη που επιβάλλουν οι φορείς ύδρευσης, οφείλουν να είναι ανάλογα των παρεχόµενων από αυτούς υπηρεσιών. Για το λόγο αυτό, η επιβολή τους πρέπει να αιτιολογείται ειδικώς, µε παράθεση συγκεκριµένων στοιχείων, οποιαδήποτε δε αναπροσαρµογή τους πρέπει να είναι ανάλογη της αύξησης του αντίστοιχου κόστους παροχής τους. Ταυτόχρονα, µε την επιβολή τους θα πρέπει να διασφαλίζεται η δίκαιη και αντικειµενική επιβάρυνση κάθε υπόχρεου. Η πολιτική τιµολόγησης που εφαρµόζεται πρέπει να εξασφαλίζει τον ισοσκελισµό της σχέσης τιµής νερού και κόστους, για την επίτευξη του οποίου, απαιτείται η κατάρτιση σχετικής οικονοµοτεχνικής µελέτης µε την οποία να προσδιορίζονται λεπτοµερώς οι δαπάνες (µισθοδοσία προσωπικού, κόστος συντήρησης δικτύου κ.α.) στις οποίες έχει υποβληθεί η υπηρεσία. Η Αρχή προτείνει την άµεση σύνδεση/συνάρτηση της τιµολόγησης του παρεχόµενου ύδατος, µε την ποιότητα αυτού.
Οι κλίμακες στην κατανάλωση-το πρόβλημα του Βόλου
Ο Βόλος πληρώνει πανάκριβο νερό σε σχέση με την ποιότητα που καταναλώνει, ενώ οι δημοτικές ενότητες του Πηλίου, πληρώνουν πάμθφηνο το νερό σε σχέση με την ποιότητα. Ο Συνήγορος του Πολίτη προτείνει,, τον εξορθολογισµό των κλιµάκων κατανάλωσης ύδατος βάσει των οποίων πραγµατοποιούνται οι χρεώσεις, ώστε να αποφεύγονται ακραίες διαφοροποιήσεις µεταξύ εφαρµοζόµενων τιµολογιακών πολιτικών. Συχνά, στα έντυπα των λογαριασµών κατανάλωσης ύδατος, αναγράφονται διάφορες χρεώσεις, όπως:«ενοίκιο µετρητή» ή «τέλος συντήρησης υδροµέτρου».
Ωστόσο, επειδή είναι γνωστό ότι συντήρηση του υδροµέτρου δεν είναι δυνατή, παρά µόνο η αντικατάστασή του, είναι προφανές ότι η χρέωση αυτή, αφορά στο πιθανό κόστος αντικατάστασης του µετρητή. Το ζήτηµα ωστόσο, δεν είναι η τµηµατική προείσπραξη της εκτιµώµενης σχετικής δαπάνης, αλλά η «ορολογία» η οποία χρησιµοποιείται από τις υπηρεσίες ύδρευσης, η οποία δηµιουργεί σύγχυση στους καταναλωτές. Ο Συνήγορος του Πολίτη προτείνει την κατάργηση των χρεώσεων αυτών προς τους καταναλωτές, εφόσον δεν αντιστοιχούν σε πραγµατικές πραγµατοποιηθείσες δαπάνες των φορέων Ύδρευσης.