Του Γιάννη Δ.Πατρίκου
Η Πολιτιστική Εστία Μικρασιατών Ν. Ιωνίας Μαγνησίας «Ίωνες» στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων μνήμης των εκατό χρόνων από την ολέθρια Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 εξέδωσε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Φάος του Ηλία Καρκαλέτσου Καρδίτσας τον τόμο – Λεύκωμα με τίτλο: «Εις την ερίτιμον κόρην της Ιωνίας…» και υπότιτλο «Πορτρέτα γυναικών από τις αλησμόνητες πατρίδες» σχ. 23χ23 και 150 σελ. που επιμελήθηκαν φιλοκάλως η κ. Κατερίνα Βεκλίδου, φιλόλογος και η κ. Αργυρώ Μάμαλη – Κοπάνου, ερευνήτρια του Ελληνικού Λαϊκού Πολιτισμού, συγγραφέας, Πρόεδρος Δ.Σ. των «Ιώνων».
Στο μέσον του εξωφύλλου εικονίζονται τα πορτρέτα των «εριτίμων» κυριών: Κωστούλας Βογιατζή – Συρβανίδου, Ειρήνης Βογιατζή, Σοφίας Βογιατζή – Τζανέτου και Στέλλας Φαρμακίδου – Μάμαλη, σε φόντο σχετικού έργου του χαράκτη κ. Γιάννη Κονταξή. «Το Λεύκωμα αφιερώνεται στη φιλοκαλία των γυναικών των καταγομένων από τις πατρίδες της Ανατολής». Εκφράζονται, δε, από το Δ.Σ. των «Ιώνων» και τις συγγραφείς, «ευχαριστίες στην Περιφέρεια Θεσσαλίας και ιδιαίτερα στην Αντιπεριφερειάρχη κ. Δωροθέα Κολυνδρίνη για την οικονομική στήριξη της παρούσης έκδοσης του Λευκώματος».
Μετά την παράθεση του ποιήματος «Μικρή Πράσινη Θάλασσα» του Οδ. Ελύτη, το οποίο επένδυσε μουσικά ο συμπολίτης μας διακεκριμένος μουσικός, συνθέτης κ. Ανδρέας Κατσιγιάννης, χαιρετίζει εύστοχα την έκδοση η κ. Άννα Πετσιάβα – Παπανικολάου, φιλόλογος, επίτιμος Πρόεδρος των «Ιώνων» αναφέροντας σχετικά: «…Το Λεύκωμα αυτό μάς παρουσιάζει με αυθεντικό υλικό παλαιότερης εποχής τη Μικρασιάτισσα γυναίκα που διατήρησε τις παραδόσεις, υπερασπίστηκε τη γλώσσα και θρησκεία, δίδαξε τους χορούς, τα τραγούδια και τις αξίες στους απογόνους της, ενώ παράλληλα δεν έχασε την ομορφιά του σώματος και της ψυχής της…».
Προλογίζουν το Λεύκωμα οι επιμελήτριες αυτού αναφέροντας με συγκίνηση: «Πέρασαν εκατό χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Το γεγονός της Καταστροφής αυτής υπήρξε η μεγαλύτερη περιπέτεια της Νεότερης Ελλάδας. Οι μαρτυρίες των Ελλήνων προσφύγων άνοιξαν μπροστά μας εικόνες ζωντανές για τον τρόπο ζωής τους εκεί, για τον ξεριζωμό, καθώς και για τα δύσκολα χρόνια της ένταξής τους στην εδώ ελληνική κοινωνία… Σε τούτο το λεύκωμα δεν εστιάσαμε τόσο στην εργατικότητα και τη νοικοκυροσύνη των γυναικών της Μικρασίας, πολύτιμα προσόντα που βοήθησαν τις οικογένειές τους να ριζώσουν εδώ, αλλά προσπαθήσαμε να αναδείξουμε κυρίως την ομορφιά, τη χάρη τους και την αγάπη τους για το ωραίο! Η αισθητική χαρακτήριζε τη Μικρασιάτισσα από τα πανάρχαια χρόνια και είναι αποτυπωμένη στις κομψές και καλοχτενισμένες «κόρες», αγάλματα νεαρών γυναικών της αρχαϊκής περιόδου από την Ιωνία…».
Οι φωτογραφίες του Λευκώματος είναι έκφραση προθύμου ανταποκρίσεως στο κάλεσμα των «Ιώνων» κι ευγενής προσφορά οικογενειών καταγομένων από τις αλησμόνητες «Πατρίδες» της καθ’ ημάς Ανατολής και συνοδεύονται με αποσπάσματα σχετικών λογοτεχνικών κειμένων.
***
Μετά την παράθεση απεικονίσεως της καλλικόμου ευπέπλου Ασπασίας της Μιλησίας, ηγερίας, προικισμένης συμβούλου του Περικλέους, καταχωρίζονται φωτογραφίες κυριών της οικογένειας Αϊβαζόγλου: Δέσποινας, Άννας, αειμνήστου καλής συναδέλφου, επί πολλά έτη Προέδρου των «Ιώνων», Ειρήνης, Καίτης κι ακολουθούν η καλλιπλόκαμος Ελισάβετ Αλεξανδρίδου – Κοπάνου και οι καλλιπρόσωπες Μυρσίνη Αλεξανδρίδου και Νότα Ανδρονικίδου με παράθεμα αποσπάσματος από το κείμενο «Η ζωή στη Σμύρνη» του Δημ. Αρχιγένη (1981): «Όλες αυτές νωρίς – νωρίς καλοπαντρευόντανε, γιατί ήταν όμορφες, νόστιμες, κοκέτες. Είχανε το «γκελ», δηλ. το τραβηχτικό, μα ήταν και καλοαναθρεμμένες, νοικοκυράδες και χρυσοχέρες». «Την Κυριακή το απόγευμα ο κεντρικός δρόμος του Συνοικισμού γίνεται αγνώριστος… Νέοι καλοντυμένοι κι ευπαρουσίαστοι, μ’ ένα λουλούδι στ’ αυτί ή στο χέρι… με το χαμόγελο πάνε καθ’ ομάδες πέρα δώθε… γλυκοκοιτώντας τις παρέες των κοριτσιών, που καλοστολισμένα, χαρωπά κι ελεύθερα πάνε κι αυτά απάνω – κάτω μέσα στο δρόμο» γράφει ο Άθως Τριγκώνης στο κείμενό του «Η Νέα Ιωνία του ‘33», της εφ. «Λαϊκή Φωνή».
Ακολούθως ατενίζουμε τις ευειδείς Ελένη Βαλαχή – Γεωργιάδου, Μαρίτσα Βαφέα – Σταματιάδου, Έλλη Βεκλίδου – Στεφάνου, Άννα Βεκλίδου – Τζώρτζη, Μαρίκα Βεκλίδου, τις Αργυρώ, Ειρήνη Βογιατζή και Κωστούλα Βογιατζή – Συρβανίδου, τις Παρασκευή και Περσεφόνη Γκίκα, τις καλλίκομες Χαρίκλεια και Αριστέα Δανού, Βούλα Τεμίζη – Δαλαμάγκα, Μυροφόρα Διαμαντή, Φωτεινή Ευστρατιάδου, Μαρίκα Λεοντή με παράθεμα αποσπάσματος από το ταξιδιωτικό έργο «Με του βορηά τα κύματα» (1922, σελ. 39) του Σκιαθίτη λογίου Αλεξ. Μωραϊτίδη, περιγράφοντος την περίφημο παραλία Quais και τις καλλίμορφες γυναίκες της Σμύρνης: «Όλαι αι νεάνιδες της Σμύρνης είναι ωραίαι, όλαι ανθηραί, όλαι δροσεραί. Ουδεμία «καλαμώδης» Κηφισιάς, ουδεμία «αυχμώδης» Ιλισσιάς».
Στη σειρά έπονται τα πορτρέτα των εύκομων Λαμπρινής Καγιάφα – Παρασκευά, Μαρίτσας Καζακίδου, Πολυξένης Κουτσουμπέλια, Θεοδώρας Χατζηδημητρίου, Σμαράγδας Καρασμάνογλου, Ισμήνης Μωραΐτου – Καϊσερλή, Θέκλας Χιώτη, Θάλειας Μελισσουργού, Ασημίνας Καμμένου, Αγγέλας Καμμένου, Βασιλείας Κανδύλα, Κασσιανής Μανιώτου, Αρχοντούλας Καϊάφα, Αθηνάς και Χρυσάνθης Ευαγ. Καραμπατζάκη, Γεωργίας Καρακατσοπούλου – Χαϊδούλη, Ντίντας Καρακατσοπούλου, Φωτεινής Κοκκινάκη, Ζωής Κοπάνου, Ιουλίας Κωνσταντινίδου, Δέσποινας Λαμπαδαρίου με παράθεμα: «Οι κατατομές των Ελληνίδων της Σμύρνης μοιάζουν πολύ με των αρχαίων. Οι περισσότερες είναι σπάνιας καλλονής… Είναι γεγονός ότι τις θέαινες της Ιλιάδος, την καμωματού την Αφροδίτη, τη γόησσα Ήρα και τη σαγηνεύτρα Άρτεμη δεν τις είδαμε αλλού προσωποποιημένες, παρά μόνο στη Σμύρνη» (Χρ. Σολωμονίδη «Μνήμη Σμύρνης», 1963).
Κατόπιν ατενίζουμε τις φωτογραφίες των φωτεινοπρόσωπων Αντιγόνης Μαβίδου, Παρθενόπης Ιωαννίδου, Αγγελικής Μαυρίδου, Βικτώριας Μαυρίδου, Γιασεμής Καραμανλάκη, Θάλειας Μελισσάκη – Αρώνη, Χρύσας, Αναστασίας Μέλη, Νίτσας Διευθυντού – Μεντεκίδου, των Ποντιακής καταγωγής Φωτεινής Παπαδοπούλου, Αναστασίας Παναγιωτίδου, Βαρβάρας Παπαδοπούλου με παράθεμα: «Εγώ είμαι μάνα που γεννά / Ρωμαίικα παλληκάρια / θα πολεμώ για τ’ άδικον / σ’ άγρια ταπαρχάρια (= άγρια δάση)» (Λαϊκή Ποντιακή Μούσα).
Έπονται οι καλλιπλόκαμες Βαρβάρα Μονογενή, Μαρίτσα Σκυριανού, Σμαράγδα Τσίχλα – Ξάνθη, Άννα Σκαμάγκα, Ελένη Φούσκη, Λούλα, Κική, Ουρανία, Τούλα Παναγιωτά, Μαρίτσα Παξινού, Μαρίτσα Παρασκευά, Άννα Πετσιάβα – Παπανικολάου, Ευφροσύνη Πετσιάβα, Αγγελική Χατζηγιαννακού, Μαγδαληνή Πολατίδου, Δέσποινα Πίσσαρη, Ελένη Σεφερειάδου Πρίντζου με παράθεμα: «Η ομορφιά των Ελληνίδων της Σμύρνης σε ζαλίζει. Τα μεγάλα μάτια τους βαθειά, κατακτητικά, περιγραμμένα με πλούσιους σκοτεινούς κύκλους. Τα μαλλιά τους μοιάζουν με έβενο. Οι μπούκλες τους αστράφτουν κάτω από τις λαμπερές ακτίνες του ήλιου» (Χρ. Σολομωνίδη «Μνήμη Σμύρνης», 1963).
Αντικρύζουμε, τέλος, τις χαμογελαστές Βασιλεία, Κατίνα Ρουμελιώτη, Χρύσα Σκαλίδου, Ζωή Τσαμάκη, Κατερίνα Τσανικλίδου, Φωτεινή Τσικοντουρίδου, Μυρσίνη Τσιπνή, Νίτσα Τσογκουσίδου, Στέλλα Φαμακίδου, Μαρία Καρουκανίδου, Φιλίτσα Ψαριανού – Φιλοσόγλου, Άννα Φερτεκλίδου, Μαρίτσα Χρύση – Παντελοπούλου με παράθεμα: «Αι Σμυρνιαί! Αι γυναίκες της Ιωνίας εξ ων και η περίφημος Ασπασία η Μιλησία ήσαν αι ωραιότεραι των Ελληνίδων» (Καλλιρόη Παρέν).
Το Λεύκωμα επιστέφεται με φωτογραφία «Κόρης» αρχαϊκής περιόδου του Μουσείου Ακροπόλεως, με απόσπασμα κειμένου του Αειμνήστου Καθηγητού ΑΠΘ Δ.Ν. Μαρωνίτη «Ηρόδοτος. Επτά Νουβέλες και τρία ανέκδοτα». Βιβλιογραφικές Πηγές και συνοπτικά βιογραφικά των Επιμελητριών της εκδόσεως τις οποίες εκθύμως συγχαίρουμε για το περισπούδαστο φωτογραφικό Λεύκωμα εριτίμων Κυριών της Ν. Ιωνίας μας, που με εράσμια διάθεση και μεθοδικότητα συνέθεσαν και φιλοφρόνως μας χάρισαν, το οποίο αναρριπίζει στην ψυχή του αναγνώστη πολλές συγκινήσεις διακρίνοντας στις μορφές των εικονιζομένων την ευγένεια του ήθους, τη φιλοκαλία, την ευσχημοσύνη, αρετές που σμίλευσαν οι Μικρασιάτες Έλληνες. Στην Πρόεδρο και τα μέλη του Δ.Σ. των «Ιώνων» ευχόμαστε ολοψύχως νάχουν υγεία και έμπνευση, για να συνεχίσουν την δαψιλή έκφανση πτυχών του ελληνορθόδοξου πολιτισμού των αλησμόνητων πατρίδων της Μικρασίας, Πόντου και Ανατολικής Θράκης.